مریم وریج کاظمی
پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، پس از خروج از افغانستان خطاب به ملتش گفت: به نظر من، وظیفه اساسی رئیس جمهور دفاع و محافظت از آمریکا نه در برابر تهدیدهای سال 2001، بلکه در برابر تهدیدهای بعد از سال 2021 است. او اضافه کرد تهدید ناشی از تروریسم در ماهیت مخرب خود تغییر کرده و به کشورهای دیگر گسترش یافته است، بدین ترتیب استراتژی ما نیز باید تغییر کند. اشاره تلویحی وی به خطرات گروههای جدید تروریستی بخصوص وابستگان القاعده و داعش معطوف بود که هم اینک در کل قاره آفریقا و آسیا سربرآوردند.
این سخنان در زمانی ایراد شد که القاعده تنها ساعاتی پس از اعلام طالبان مبنی بر به دست آوردن کامل حاکمیت افغانستان ضمن تبریک به طالبان، به درخواست های دیرینه این گروه برای آزادی فلسطین، شام، سومالی و یمن به همراه کشمیر اشاره کرد(1). القاعده اظهار داشت افغانستان بدون شک قبرستان امپراطوری ها و قلعه ای غیرقابل نفوذ اسلام است و شکست آمریکا منبع الهام فوق العاده ای برای مظلومان جهان خواهد بود(2).
درخواست القاعده برای جهاد جهانی به جهت آزادسازی سرزمین های اسلامی از دست دشمنان، باعث نگرانی وسیع شده است. القاعده در حالی خواستار برپایی معتدلانه شریعت در افغانستان است، که اهداف بعدی جهاد جهانی را برای اُمت یا مومنان مشخص کرده که مشخصا مسئله کشمیر که از اهمیت بسیاری برای قدرت های منطقه ای مانند هند و چین، حتی گروههای افراطی مستقر در کشمیر برخوردار است، وارد فاز جدید از خشونت منطقه ای برای سالهای آینده شده است. هند معتقد است دستور کار آزادسازی کشمیر در بیانیه القاعده یک پروژه پاکستانی است نه سیاست افغان ها. ضمن اینکه کشمیری ها هنوز از استبداد والیان افغان که موج رعب و وحشت را در دوران افغانستان یا درانی(1819-1752)گسترش دادند، می ترسند و با توجه به این موضوع علاقه ای به پیروزی طالبان در افغانستان ندارند.
البته به گفته کارشناسان، طالبان هیچگاه علاقه ای به کشمیر نشان ندادند، اما در عین حال کاری هم برای جلوگیری از آموزش و فعالیت گروه های مستقر در پاکستان از خاک افغانستان انجام ندادند، بر این اساس ممکن است دولت پنهان پاکستان در درج کلمه کشمیر در بیانیه القاعده نقش داشته باشند. لازم به ذکر است، طالبان تا کنون هرگز از اقدامات القاعده انتقاد نکرد (3).
در 27 ژوئیه 2017، القاعده رسماً اعلام کرد در جامو و کشمیر-ایالت پرتنش شمالی هند-، که توسط پاکستان مورد ادعاست، شاخه رسمی خود را تأسیس می کند و بدین ترتیب، انصار غزوات الهیند(Ansar Ghazwat-ul-Hind)، گروه وابسته به القاعده، واحدی را در کشمیر به رهبری ذاکر موسی(ذاکر رشید بات) فرمانده 23 ساله پیشین کشمیر« از مجاهدین حزب الله طرفدار پاکستان» تاسیس کرد. القاعده در بیانیه مطبوعاتی خود به دو زبان انگلیسی و اردو با عنوان بیانیه شماره یک عنوان داشت:
«ملت مسلمان کشمیر متعهد شده است که پرچم جهاد را برای دفع تجاوز مهاجمان مستبد هندی به دوش بکشد و از طریق جهاد تنها با یاری خدا میهن (کشمیر) را آزاد کنیم. برای این منظور، جنبش جدیدی از جهاد توسط یاران شهید برهان وانی به رهبری مجاهد ذاکر موسی تاسیس شد».
اما اعلامیه القاعده بلافاصله توسط گروه های شبه نظامی قدیمی در ایالت کشمیر مانند لشکر طیبه، جیش محمد و حزب المجاهدین رد گردید. این سه گروه که با هدف آزادسازی این ایالت از هند و ادغام آن با پاکستان تأسیس شدند و به دلیل مبارزه بین پاکستان و هند بر سر کشمیر به حیات خود ادامه داده و تا حد زیادی رشد کردند اگرچه تا حد زیادی مخالف القاعده نبودند اما با رسمیت یافتن شاخه القاعده در کشمیر و متهم کردن آنها به تکفیری بودن، به راحتی می تواند خشونت ها و کشتار خود را توجیه نمایند، از این رو القاعده کشمیر می تواند به نوعی تسهیل کننده اهداف منطقه ای شبه نظامیان افراطی پاکستان باشد بطوریکه حزب المجاهدین اعلام کرد ورود القاعده به کشمیر یک عملیات اطلاعاتی از جانب هند است.
با این حال ذاکر موسی رهبر القاعده کشمیر گفت :«من برای آزادی برای یک دولت سکولار نمی جنگم. من برای آزادی برای اسلام، برای تأسیس یک دولت اسلامی مبارزه خواهم کرد. او ادعا کرد که نه تنها در کشمیر، بلکه در هند و پاکستان نیز به مبارزات خود ادامه خواهد داد. تاکنون، اطلاعات کمی در مورد شاخه القاعده کشمیر(انصار غزوات الهیند) وجود دارد، به جز رهبر کاریزماتیک آن، که به نظر می رسد از حمایت قابل توجهی در بین اقشار مردم بخصوص جوانان برخوردار باشد. در حال حاضر نام وی به عنوان یکی از شعارهای متداول در میان مردم فریاد زده می شود. اگرچه پلیس کشمیر تلویحا تاکید می کند، گروه غزوت الهیند تا کنون هیچ فعالیت شبه نظامی در این ایالت انجام نداده(4)، اما دو مظنون به همکاری با القاعده در اوتارپرداش توسط گروه ضد تروریسم ایالتی هند دستگیر شدند که ظاهراً برنامه آنها شامل بمب گذاری انتحاری در مناطق شلوغ لاکنو و دیگر شهرهای اوتارپرادش بود(5).
با این حال به نظر می رسد، القاعده موقعیت مناسبی را برای تاثیرگذاری بر فعالیتهای ضد هندی در کشمیر ایجاد می کند چراکه گروههای افراطی مستقر در کشمیر را وارد درگیری شدید برای حفظ بقا خواهد کرد و الهام بخش برای پیوستن جوانان و نوجوانان به ستیزه جویی است. بدین ترتیب با ترکیبی از چندین گروه شبه نظامی در کشمیر، حفره های امنیتی در بدنه امنیت ملی هند گسترده تر می شود که این موضوع با افزایش نیروهای امنیتی هند و احساسات ضد هندی به نقض آتش بس از سوی پاکستان می انجامد و این مسئله برای پاکستان بسیار خوشایند خواهد بود. چراکه پاکستان همواره از ابزار رادیکالیسم مذهبی-قومی برای کنترل و نظارت بر رقیبان و دشمنان، نهایت استفاده را کرده است بخصوص با کمکهای مالی که از جانب کشورهای فرامنطقه ای برای فشار بر کشورهای پیرامونی خود دریافت می کند این پتانسیل را دارد تا با خلق جریانات تنش آمیز، صلح و ثبات منطقه ای را به تاخیر بیاندازد و اهداف خود را پیگیری نماید.
بی شک با چنین برنامه ریزی های سازمان یافته بحران زایی، القاعده که سالها مورد حمایت بخش پنهان دولت پاکستان قرار داشت با مانیفست جدید که بر جهاد در ممالک شرق تاکید می ورزد خواهد توانست با تلفیق انگیزه های شبه نظامیان رادیکالی بخصوص در آسیای مرکزی فضای کاملا باز برای ادامه ناامنی و بی ثباتی طراحی نماید که ذی نفعان فرا منطقه ای در هدایت آنان نقش کلیدی بازی خواهند کرد و هند- چین- روسیه در این بازی پیچیده، بیشترین آسیب را در ابعاد اقتصادی و امنیتی خواهند دید.
کلید واژگان، القاعده, کشمیر, پاکستان, هند, تروریسم,طالبان,بحران,صلح,مریم وریج کاظمی
2-https://www.timesnownews.com/international/article/in-congratulatory-message-for-taliban-al-qaeda-makes-liberation-call-for-kashmir/806327
4-https://thediplomat.com/2017/12/how-al-qaeda-came-to-kashmir/
