احمد منتظران
كارشناس مسائل شبه قاره
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
مقدمه:
دولت نواز شریف با اجرای عملیات نظامی پاکستان را به انگیزه محو تروریسم و شبکه حقانی به منظور اعمال کنترل کامل بر مناطق تروریسم پرور را در 25 خردادماه سالجاری و با بکار گیری هواپیماهای نظامی و نیروی زمینی آغاز نمود و گفته میشود طی عملیات گسترده بیش از 600 طالبان و شبه نظامی و 25 سرباز ارتش پاکستان کشته شدند و هشتصد هزار نفر از مردم منطقه نیز مجبور به ترک خانه های خویش شده اند.
واژگان كليدي: عملیات نظامی پاکستان در وزیرستان شمالی. عملیات نظامی پاکستان، وزیرستان شمالی، ارتش، پاکستان
اهداف دولت پاكستان:
اهداف دولت پاکستان در این عملیات نظامی با توجه به فشارهای بین المللی و خصوصا از سوی ناتو ، دولت افغانستان و امریکا بسیار روشن بود و دولت پاکستان تلاش نمود با انجام این عملیات نظامی که از مدتها مورد درخواست دولت امریکا بود و دولت زرداری در پاسخ بدین درخواست همواره دفع الوقت کرده و مشکلات داخلی و ناکافی بودن امکانات نظامی و کمکهای خارجی و نیز ناموثر بودن آنرا برای ریشه کنی افراط گرایان طالبانی و شبکه حقانی تبلیغ و در برابر درخواستها و فشارهای امریکا و غرب از عوامل تغییر در عملیات نظامی تحلیل می نمود اما دولت نواز شریف تصمیم گرفت قبل ورود به ماه رمضان این عملیات را آغاز و شاید بتواند ریشه این معضل را بخشکاند و از طرفی با تحکیم نظم و آرامش عمومی در وزیرستان شمالی و مناطق همجوار با افغانستان گشایشی نسبی ایجاد نماید .
نگاه افغانستان
محافل افغانستان و خصوصا آقای صدیقی سخنگوی ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان معتقد است عملیات نظامی در وزیرستان شمالی پاکستان نه تنها برای نابودی تروریسم موثرنبوده است و بلکه سبب بی ثباتی در افغانستان شده است. وی طی یک نشست خبری در کابل گفت که عملیات جاری نظامیان پاکستانی در وزیرستان شمالی برضد مخالفان مسلح ناکام و ناموفق بوده است و دستاوردی در بر نداشته است و صدمه جدی به هیچ گروه تروریستی بین المللی وارد نکرده و بلکه شبکه حقانی از گزند این عملیات در امان بوده اند.آقای جیمز دابنز نماینده ویژه امریکا برای افغانستان و پاکستان نیز اعلام داشت : در عملیات نظامی پاکستان در وزیرستان شمالی، فقط شبکه حقانی پراکنده و از هم پاشیده شده است. با این حال رییس امنیت ملی افغانستان می گوید که آقای دابنز از زبان مقامات پاکستانی این موضوع را مطرح کرده است این در حالی است که حقیقت چیزی دیگری را بیان می کند . وزارت خارجه افغانستان معتقد است پاکستان در عملیات نظامی برعلیه مخالفان مسلح در وزیرستان شمالی به تعهداتش خویش با افغانستان عمل نکرده است زیرا مقامات پاکستان به حکومت افغانستان متعهد شده بودند که در این عملیات به گونه ای یکسان همه مخالفان از جمله شبکه حقانی را هدف قرار خواهند داد .
از طرفی مقامات افغانستان معتقدند عملیات نظامی پاکستان در وزیرستان شمالی بر روند جنجال های انتخاباتی تاثیرات منفی را بر ثبات افغانستان به بار آورده است . زیرا مخالفین مسلح تلاش داشتند با استفاده از این وضیعت، فعالیت های خویش را گسترش بدهند و افکار عمومی را مغشوش سازند. نکته حائز اهمیت اینست که مقامات افغانی انجام عملیات پاکستان در 25 خردادماه 1393 برای کسب امتیازات مالی پاکستان از امریکا تحلیل کرده اند و بر ناکافی بودن و غیر موثر بودن آن تاکید داشته اند زیرا در این عملیات نظامی ده ها هزار تن از مردم وزیرستان شمالی آواره شده و بسیاری از آنان به افغانستان مهاجر نموده اند و داکثر کشته شدگان شامل زنان ،کودکان و افراد غیر نظامی بودند و لذا معتقدند این عملیات نظامی عملا نتایج ملموسی برای دولت پاکستان و منطقه حاصل نکرده است .
آقای محمود خان اچکزی از سوی دولت اسلام آباد نیز به کابل سفر کرد و در این تماسها مقامات پاکستان اعلام نمودند طالبان در صدد حمله از خاک افغانستان به پاکستان است و دولت افغانستان باید جلوی این حمله را بگیرد .
نتيجه گيري:
– امریکا گفته است که شبکه حقانی قبل از آغاز عملیات نظامی در وزیرستان شمالی از این منطقه خارج شده بودند .
– دولت افغانستان نیز عملیات نظامی ارتش پاکستان در وزیرستان شمالی را نمایشی دانسته است و می گوید که شبکه حقانی و طالبان را قبل از آغاز عملیات به مناطق امن انتقال داده بودند.
– برخی از صاحب نظران سیاسی معتقدند عملیات یکپارچه و قانونی پاکستان – افغانستان و ناتو – امریکا می تواند ریشه تروریسن طالبان و باقی ماندگان القاعده و شبکه حقانی را بخشکاند و لذا عملیات یکجانبه پاکستان عملا اثر بخشی ناقصی در بر داشته زیرا علت آن عدم تغییر سیاست پاکستان در قبال طالبان و شبکه حقانی است و تا این سیاستها تغییر نکند ، هیچگاه در ریشه کنی جریانات افراطی و تروریسمی ثمر بخش نخواهد بود.
– از طرفی ریشه اصلی نگرانی امریکا به دسترسی جریانهای تند و افراطی به سلاحهای هسته پاکستان است و امریکا بسیار نگران است که با توجه به اینکه پاکستان یکی از هشت کشور دارنده سلاح هسته ای در جهان واولین کشور اسلامی در این زمینه است ، این سلاحها به دست مسلمانان تندرو و افراطی که خواهان برقراری حکومت سیاسی اسلامی در منطقه و حتی جهان می باشند بیفتد ونظم موجود جهان را برهم زنند . از این رو دولت امریکا ضمن تعامل با دولت پاکستان و تقدیر از اقدامات ارتش و حتی تشجیع مقامات نظامی به انجام عملیات نظامی ، نظارت کاملی بر زراد خانه هسته ای پاکستان اعمال کرده و همواره دولت پاکستان را تحت فشارهای سیاسی – مالی و اقتصادی بطور دوره ای و موردی قرار داده اند.
– به نظر میرسد دولت نواز شریف با درک درست از اینکه این عملیات نظامی علیه تروریسم موثر نخواهد بود به منظور کسب کمکهای نظامی و مالی و مشوقهای اقتصادی این عملیات نظامی را انجام داده است . هر چند این امر نتایج دلچسب را در بر نداشته اما به هر حال گامی به جلو در راستای برآورده شدن خواستهای امریکا و مردم منطقه و افغانستان برداشته است . باید دانست پیچیدگی زیادی در مواجهه با محو تروریسم در منطقه وجود دارد زیرا منافع سازمانهای آشکار و نا آشکار امنیتی و دولتهای حامی ایدئولوژیک شبکه القاعده خصوصا رژیمهای مرتجع مانع اصلی و بازدارند در این راستا محسوب می گردد.
