دکتر گلناز سعیدی
هیئت علمی دانشگاه
مركز بين المللي مطالعات صلح-ipsc
چکیده
از آنجا که فرانسه پیش از انقلاب دارای ساختار اجتماعی مبتنی بر طبقات و سنت بر اساس نابرابری ها بود، از نظر خاستگاه هویت ملی در فرانسه، اتفاق نظر وجود دارد که انقلاب فرانسه مهمترین دوره تحولات اجتماعی و سیاسی رادیکال بوده است و از این پس نیز کاتالیزوری برای گسترش ناسیونالیسم در فرانسه و در سراسر اروپا خواهد بود.
رژیم فرانسه مبتنی بر طبق مقوله های قانونی مبتنی بر تقسیم جامعه بود. عضویت در دولت های اول و دوم (روحانیت و اشراف) حقوق قانونی و اجتماعی را به ارمغان می آورد که در اختیار دولت سوم نبود. ایده مطلق گرایی که در زمان قبل از انقلاب فرانسه وجود داشت به این معنی بود که پادشاه هرآنچه از مردم انتظار داشت می بایست توسط مردم اطاعت می شد. اما انقلاب فرانسه نقطه عطفی در تاریخ معاصر شد. این اولین تجلی ناسیونالیسم در جهان غرب بود. رژیم در نتیجه سلطنت مطلقه را لغو کرد و ملت فرانسه را در شور و شوق ناگهانی به دنیا آورد. در سال 1790 همه جوامع فرانسه یک محراب به سرزمین پدری برپا کردند که بر روی آن نوشته شده بود: “شهروند برای وطن به دنیا می آید، زندگی می کند و می میرد.
ناسیونالیسم فرانسوی به دلیل تأثیرات انقلاب فرانسه، جایگاه مهمی در پژوهش ناسیونالیسم و ملل دارد. هدف ناسیونالیسم زندگی مشترک جدا از نژادپرستی است، و تابعیت فرانسه عامل تعیین کننده هویت ملی قلمداد می شود. ناسیونالیسم فرانسوی به خودی خود منحصر به فرد است زیرا دولت نقش مهمی در ساخت ملت ایفا می کند. پس از انقلاب فرانسه، حمایت از آرمان های انقلاب زمینه ای برای تداوم ناسیونالیسم در کل اروپا شد. این مقاله به بررسی ناسیونالیسم فرانسه و تعریف ناسیونالیسم و ملت، نظریه ناسیونالیسم هابسبام، گلنر، اسمیت و اندرسون ثانیاً به بررسی ایجاد ناسیونالیسم فرانسوی از انقلاب فرانسه تا قرن نوزدهم می پردازد و در کنار آن، روند تاریخی ناسیونالیسم فرانسوی در منظر مدرنیسم بررسی می شود.
واژه کلیدی: فرانسه، هویت ملی، انقلاب، ناسیونالیسم، مدرنیسم
مقدمه
امروزه ما مفهوم ناسیونالیسم سیاسی را بدیهی می دانیم. مردمی که تاریخ، زبان و فرهنگ مشترکی دارند، معمولاً یک حکومت مشترک دارند. برای مثال، وقتی می‌گوییم «فرانسوی‌ها»، «ایتالیایی‌ها» یا «چینی‌ها»، هم به مردم یک منطقه جغرافیایی اشاره می‌کنیم که فرهنگ مشترکی دارند (مثلاً غذای فرانسوی) و هم فرهنگ سیاسی. ناسیونالیسم در طول قرن 18 توسط فیلسوفان فرانسوی پرورش داده شد و به شعله ور شدن انقلاب فرانسه کمک کرد و نتایج چشمگیری به همراه داشت.
قبل از قرن هجدهم، مردم اروپا هویت های فرهنگی و سیاسی کاتولیک و پروتستان داشتند. در واقع وفاداری به ارباب فئودال در مقابل وفاداری به پادشاه خود. ناسیونالیسم یا پیوند فرهنگی با ملت خود به سادگی یکی از این هویت ها بود. این نه هویت غالب بود و نه به هیچ نهاد سیاسی وابسته بود. از یک سو، مردمی که تحت یک دولت، متحد شده بودند، اغلب خود را یک «ملت» نمی دیدند. به عنوان مثال، در امپراتوری گسترده هابسبورگ مردمان دهقانان مجارستانی و بازرگانان هلندی بودند.
در فرانسه، ناسیونالیسم نقش بزرگی در هدایت کشور به سوی انقلاب و در نهایت شکل‌دهی آن داشت. پادشاه لوئیس شانزدهم در مواجهه با بدهی های فزاینده و نارضایتی فزاینده، به ناسیونالیسم روی آورد تا کشور را جمع کند. در خطاب به مجمع اشراف، مدیر سیاست مالی پادشاه به طور مشخص این اصل سنتی «آنطور که پادشاه می‌خواهد، قانون باشد» را به «همانطور که شادی مردم فرمان می‌دهد، پادشاه می‌خواهد» جایگزین کرد. در نهاد قانونگذار فرانسه، Estates-General، طغیان احساسات ناسیونالیستی منجر به تغییرات قابل توجهی در توزیع قدرت شد. طبقه سوم (به نمایندگی از مردم عادی) استدلال می‌کرد که اشراف و روحانیون «باری بر دوش ملت» هستند که اراده مردم را به زنجیر می کشند. بنابراین، امتیازات فئودالی را لغو کردند و اعلامیه حقوق بشر را منتشر کردند. البته کسانی که اعلامیه حقوق بشر را اعلام کردند محاکمه های نمایشی و اعدام های دسته جمعی برگزار کردند، و آنهایی که یک پادشاه را خلع کردند پشت ناپلئون تثبیت شدند.
نظریات ناسیونالیسم
هابسبام، گلنر، اسمیت و اندرسون به موضوع ناسیونالیسم از منظری نظری نگاه می‌کنند که ناسیونالیسم و ملت را به‌عنوان پدیده‌های اساساً ساختاری یا مادی نشان می‌دهد. گلنر استدلال می‌کرد که بخش‌های نظارتی دولت هستند و دولت را به عنوان پدیده ساختاری اساسی می‌انگاشتند و گفت که ناسیونالیسم به صنعتی شدن وابسته است. هابسبام ملت را پدیده ای عینی می داند و معتقد است که دولت مدرن عامل اصلی ناسیونالیسم است بدون اینکه ناسیونالیسم را نوعی آگاهی بداند. برعکس، آنتونی اسمیت ملت مدرن را به عنوان اسطوره و خاطره، فرهنگ عمومی توده ای، وطن تعیین شده، وحدت اقتصادی و جامعه انسانی تعریف کرد. به گفته اندرسون، که یکی از تأثیرگذارترین تحلیل‌ها را در مورد ناسیونالیسم با اثر خود «جامعه‌های تخیلی» انجام داد، گفت که ملت‌ها محصول تاریخی ساختار فرهنگی مردم هستند.
ناسیونالیسم
ناسیونالیسم ملت را به عنوان اساس می داند. ناسیونالیسم در اصطلاح ملت، آن را به عنوان پیوند ویژه بین قومیت و دولت تعریف می کند، همانطور که ارنست گلنر و دیگر دانشمند علوم اجتماعی معاصر بیان داشتند، ملت ها در عین تلاش برای افزایش اقبال ملت، سه هدف اصلی دارند که عبارتند از خودمختاری ملی، همبستگی ملی و هویت ملی. ناسیونالیسم همچنین با نگاهی به تاریخ قدیم به ساختار جدید پرداخته است. همچنین آن را مبتنی بر ملت دانسته و از برتری ملت دفاع می کند. بندیکت اندرسون ملت را در کتاب «جامعه‌های خیالی» (اندرسون، 2011) اینگونه تعریف کرد: «ملت، اجتماع تصوری و جماعت خیالی با حاکمیت و محدودیت معین است». این اجتماع تصوری است، زیرا، جامعه با تصورات خود بدون اینکه یکدیگر را ببینند یا بشنوند، به زندگی خود ادامه خواهند داد، حتی اگر آنها عضوی از کشورهای کوچک باشند. به عقیده اندرسون، ملتی که یک جامعه مستقل با مرزهای مشخص دارد، علیرغم روابط نابرابری و استثمار، می تواند به عنوان یک همراه باشد. این همراهی باعث ایجاد همبستگی اجتماعی و هویت جمعی می شود و شکل گیری گفتمانی ناسیونالیسم را تضمین می کند. با این حال، ناسیونالیسم یک ایدئولوژی است که از نظر تئوریک ضعیف اما از نظر سیاسی قدرتمند است. وقتی به تاریخ اروپا نگاه می کنیم، ناسیونالیسم باعث پیدایش دو جنگ بزرگ شد. در دوران مشکلات بزرگ اجتماعی و بحران های اقتصادی، جریانات راست افراطی و ناسیونالیست افزایش یافت و حتی در این جوامع این جنبش ها به نژادپرستی رسید. در واقع، دوره پس از رکود بزرگ اقتصادی که در سال 1929 آغاز شد، دوره ای بود که رویکردهای ناسیونالیستی و نژادپرستانه سیاست بین المللی در اروپا را تعیین کرد. جنگ جهانی دوم به دلیل سیاست علیه یهودیان باعث نسل کشی و خسارات هنگفتی در تاریخ جهان شد. در طول بحران نفت 1973 و بحران اقتصادی بعدی، جنبش های ملی گرایانه در اروپا افزایش یافت و مهاجران به عنوان عامل مشکلات اجتماعی و اقتصادی تلقی شدند. اگرچه ناسیونالیسم گاهی اوقات به نظر می رسد که ناپدید شده است، اما پس از سال 1989 دوباره رایج شد. همیشه بحث هایی در مورد ملیت و ناسیونالیسم وجود داشت، موضوعی که به طور عینی پس از دهه 1920 مطرح شد.
ملت
مفهوم ملت به گروهی از مردم اطلاق می شود که دارای تاریخ، نسب و زبان مشترک با پیوند عشق و تعهد شکل گرفته اند. زمانی ملت یک جامعه سازمان یافته محسوب می شود که سرزمینی مستقل داشته باشند. ناسیونالیسم قرن هاست که یک جنبش فکری قوی است. ملت بیان آگاهی از هستی است. ملت ها موجودات اجتماعی هستند که در هزاران سال توسعه یافته و شکل گرفته اند. پس ملت جامعه ای نیست که مربوط به نژاد، سیاست، جغرافیا باشد. مربوط به مذهب، زبان و اخلاق مشترک است که دارای احساسات مشترک می باشد و همچنین ملت اجتماع فرهنگی افرادی است که همین آداب را داشته اند. برای تعریف مفهوم ملت، اهمیت عوامل برای شکل گیری ملت ضروری است. در این زمینه، نقطه شروع «هردر» این است که افرادی که به یک زبان مشترک صحبت می کنند اولین مرحله ملت را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر، زبان مشترکی که مرحله اول نامیده می شود، روحیه ملی را منعکس می کند و باید از نفوذ بیگانگان محافظت شود. پدیده ملت که بر ارزش‌های جمعی متمرکز است نسبت به کشورهای دیگر متفاوت است و این تفاوت بسیار مهم است. به عبارت دیگر برای این منظور از برخی عناصر ملموس مانند زبان مشترک، مذهب مشترک، سرزمین و غیره استفاده می شود. افراد یک ملت معمولاً از یک تبار هستند، اما وحدت اجداد برای حفظ آنها کافی نیست. افراد با روابط مادی ملت نمی سازند. آنچه ملت را به ساختار اجتماعی یکپارچه تبدیل می کند، وحدت فرهنگی است. مردم بر این باورند که به برکت وحدت فرهنگی، جزئی از یک کل هستند اما در واقع وحدت با باور مشترک ایجاد می شود. پس ملت به بیش از وجود مردمی که با هم زندگی می کنند نیاز دارد. آنها به ارزش‌های مشترک، زبان مشترک، ایمان، سنت، فرهنگ و ساختاری همگن متشکل از همه اینها نیاز دارند. ملت به طور کلی به معنای «ما» و گفتن با هم است.
اگرچه برخی از تعاریف ملی بر اساس وحدت نژادی ارائه شده است، اما این تعریف صرفاً مبتنی بر خون نیست. اولاد افراد متعلق به یک ملت، چهره و اخلاقشان شبیه هم است، مدت ها به یک زبان صحبت می کنند، بین آنها قرابت سیاسی و تاریخی وجود دارد و همه در یک سرزمین زندگی می کنند. در این مورد، نژاد، اقلیم، زبان، مذهب، حکومت، سرزمین به مردم کمک کرده تا به عنوان یک ملت شکل بگیرند. در نتیجه، مردم نه تنها به معنای زندگی با هم هستند، و زندگی مشترک دارند، بلکه دارای زبان ها، فرهنگ های مختلف می باشند.
ناسیونالیسم فرانسوی
فرانسه از قرن سیزدهم به بعد ساختار قومی نسبتاً همگنی داشت، برخلاف هابسبورگ های چند ملیتی که خود را فرانسیس معرفی می کردند. به عبارت دیگر، فرانسه از اواسط قرون وسطی برای فرانسوی ها پاتریا (میهن) بوده است. در قرن شانزدهم، پروتستان ها و کاتولیک های میانه رو بر اهمیت مفهوم پاتری (میهن) در جریان برخورد ادیان بین کاتولیک ها و پروتستان ها در فرانسه تأکید کردند.
در آن زمان کاتولیک های میانه رو مفهوم پاتریوت را در مبارزه با دشمنان خارجی استفاده می کردند. پس از اواسط قرن سیزدهم، پادشاهان بر کلیسا چیره شدند و شاهان شروع به دریافت مالیات برای دفاع از میهن کردند. مردن برای وطن امری افتخارآمیز تلقی می شد. برای پاسداری از آرمان های انقلاب پس از انقلاب فرانسه یا گسترش سرزمینی فرانسه، جنگ ها در نقاط مختلف اروپا باعث شد تا راه برای توسعه ملت هموار شود. در آن دوره توده ها را به مبارزه برای ملت دعوت می کردند. سربازان تحت فرماندهی کریستف کلرمن در ارتش فرانسه فریاد «زنده باد ملت» سر می دادند. پس از قرن هفدهم، مرزهای فرانسه مشخص شد و یک سلطنت مرکزی قدرتمند ایجاد شد. فرانسه با وجود جنگ های مذهبی قرن شانزدهم توانست تمامیت ارضی خود را حفظ کند. کاتولیک ها و پروتستان ها نیز در مورد اصطلاح ملت (patria ) در برابر دشمنان خارجی گرد آمدند. در نتیجه آنها تعهد خود را به فرانسه و نه به فرقه یا جماعت تعیین کننده اعلام کردند. در دوران چهاردهم. لوئیس، پادشاهی به یک ساختار واحد بر اساس نظم مذهبی و قانونی تبدیل شد. زبان فرانسوی از این دوره تا انقلاب زبانی شد که اشراف و در شهرهای بزرگ شمال با آن صحبت می کردند. به این ترتیب امکان اعلام زبانی که عموم مردم به آن صحبت می کنند به عنوان زبان رسمی میسر شد و با رفع تفاوت های گویش، راه را برای استانداردسازی این زبان هموار کرد. در دهه 1792، تنها 12 درصد یا 13 درصد از 27 میلیون فرانسوی می توانستند به درستی فرانسوی صحبت کنند. اما زبان فرانسوی که هرگز در برخی مناطق استفاده نمی شد باعث شد تا اقلیت‌های مختلف دچار محدودیت هایی شوند که در نتیجه این محدودیت ها سبب ایجاد جنبش های ملی شد.
مردان 19 تا 26 سال از طریق بوروکراسی واحد و متمرکز توانستند جزو جامعه ملی شوند. البته در آن زمان نه تنها با نظام آموزشی منحصربه‌فرد تبدیل به یک جامعه ملی شدند، بلکه سنت‌ها، تاریخ‌نگاری، ادبیات، موسیقی، تئاتر و معماری نیز توسط دولت طراحی و شکل گرفتند تا جامعه را ملی کنند. به عنوان مثال، روحانی پروتستان و معاون ژان پل رابو سنت اتین “پروژه آموزش ملی” (Projet d’Education nationale ) را در دسامبر 1792 به کنوانسیون ارائه کرد. این کنوانسیون بر ضرورت آموزش مشترک به همه فرانسوی ها و آموزش ارزش های انقلاب به آنها تاکید می کرد. به عقیده رابوت، آموزش باید از گهواره شروع شود، حتی قبل از تولد، زیرا حتی یک کودک متولد نشده متعلق به وطن است (اوسلو، 2013). در کنار زبان، عنصر فرانسوی که به عنوان قومی/نژادی تعریف می شود، در تاریخ نگاری و آموزش تاریخ مطرح شد. در دوره جمهوری سوم، گام های مهمی برای بررسی تاریخ «گول ها» برداشته شد. علاقه به تاریخ گول تنها به سطح علمی محدود نمی شد و در برنامه درسی مدرسه منعکس می شد. آموزش تاریخ بر این پیش فرض استوار بود که اجداد فرانسوی گول بوده اند. علاوه بر این مرجع نژادی، ارجاعات سلطنتی مانند ژان دارک در کتاب های مدرسه جمهوری گنجانده شد. علاوه بر این، رژیم جمهوری سوم به دنبال بازتولید ایدئولوژی ملی از طریق صرفه جویی بزرگ فرهنگی بود. در این زمینه ساخت بناهایی با مضامین جمهوری و ملی و تغییر نام خیابان ها، میدان ها را می توان مثال زد. شهروندان فرانسوی پس از انقلاب فرانسه در اثر جنگ‌های گوناگون با هم قاطی شدند. جمهوری با سوگند به قانون اساسی و پدیده ملت، جای مراسم مذهبی را با اعیاد پرشور گرفت. جدا از این روند و تغییر، فرانسه اولین کشوری بود که از سال 1795 سرود ملی را در مراسم رسمی و تبلیغات سیاسی داشت.
انقلاب فرانسه پیروزی مردمی بود که فکر می‌کردند علیرغم حاکمان سیاسی موجود که از کاری که انجام می‌دهند آگاهند ابتدا واحد هستند سپس با هم ملت می‌شوند. این نه تنها نقطه عطف فرانسه بلکه کل جهان بود. مردم انقلابی فرانسه خود را واحد و غیرقابل تقسیم توصیف کردند (une et indivisible ) . ماده 25 قانون اساسی فرانسه در سال 1793 که به مرحله اجرا نرسید، بیان می داشت، حاکمیت مبتنی بر مردم است. این قانون مرزها و اختلافات بین مدیریت و مردم را از بین برد، و بین ملت و دشمنان داخلی و خارجی آن اختلافات عمیق ایجاد کرد. به همین دلیل در زمان حکومت ژاکوبین ها 500000 هزار نفر جان خود را از دست دادند. این دوره (1793-1794) «دوره وحشت» نامیده شد. اما در سال‌های بعد با مفهوم ژاکوبنیسم اصطلاحاتی مانند انقلاب از بالا به پایین و انقلاب برای مردم با وجود مردم تولید شد. در دوران قبل و بعد از انقلاب، نه تنها در پاریس، هشت تا ده هزار باشگاه ژاکوبن وجود داشت. تکامل ناسیونالیسم فرانسوی با ناپلئون بناپارت، یکی از اعضای حزب روبسپیر ادامه یافت. ناپلئون بناپارت، یکی از مهمترین فرماندهان انقلاب، از سال 1799 به قدرتی فوق‌العاده مجهز شد و در سال 1804 امپراتوری خود را اعلام کرد و تغییرات جدیدی را در سیاست فرانسه بوجود آورد. از منظر حقوقی در این دوره مشاهده می شود که مفاهیم ملت مبتنی بر تابعیت هنوز از یکدیگر جدا نشده اند. کدکس ناپلئون که مهمترین تلاش قانونی در زمینه حقوق خصوصی آن دوره است، تابعیت را از اولین شماره 1804 عمدتاً از طریق قانون زمین تعریف می کند. به عبارت دیگر طبق قوانین آن دوره متولدین سرزمین فرانسه، فرانسوی محسوب می شوند و اصل ملی مبتنی بر اقامت قاعدتاً در قانون گنجانده شده است. ناپلئون با تطبیق عقاید ملی گرایانه خود با ارزش های مذهبی سنتی فرانسه به دستاوردهایی دست یافت. با سیاست توسعه طلبانه خود مرزهای خود را گسترش داد. گروه های جمهوری خواه، محافظه کار، سکولار و سلطنت طلب معاهده 1815 را رد کردند. پس از شکست جنگ 1871، ایده ناسیونالیسم به یک سیستم فکری خوب در جامعه فرانسه تبدیل شد.
سیاست فرانسه در قرن نوزدهم از یک سیاست بزرگ فراگیری پیروی کرد که امروزه با یک سوم جمعیت فرانسه مطابقت دارد، اما در سال های بعد، اصل«فرانسه فقط در قبال خودش مسئولیت دارد» را برگزید. اصلي كه امروزه سياستمداران مدرن فرانسوي اتخاذ كرده اند. هویت فرانسوی آگاهی و منبع تاریخ و فرهنگ آنهاست. اولین عنصر این منبع زبان است. همانطور که گلنر گفت، زبان بخشی از فرهنگ نیست، بلکه زبان فرهنگ است. این دیدگاه با متفکران فرانسوی، مذهبی یا دولتمردان منطبق است. کشیش گرگوار می گوید ترکیب های زبانی قبلاً انجام نشده است و این نوع ترکیب برای فرانسوی ها خوب خواهد بود. استقلال در زمینه زبان شرط ضروری استقلال سیاسی است و این امر در زبان فرانسه محقق خواهد شد. ناسیونالیسم فرانسوی با رد وحدت استثنایی دولت، کشور و زبان آغاز شد که عموماً تحت هژمونی سلطنت تأمین می شد و در یک روند مشخص وجود داشت. در دوره بعد با انقلاب فرانسه به نقطه دیگری رسید و انقلاب فرانسه ایده ناسیونالیسم را در سراسر جهان گسترش داد و سلطنت ها را تضعیف و واقعیت فردی را برجسته کرد. فرانسه در دویست سال گذشته بیش از ده شکل مختلف حکومت را پشت سر گذاشته و به تعهد خود نسبت به ملت، دولت و نمادها وفادار مانده است.
ناسیونالیسم فرانسوی از طریق مدرنیسم
زندگی مشترک، اشتراک در جغرافیای یکسان، انجام برخی از باورها و رفتارهای فرهنگی، اشتراک در سرنوشت تاریخی یکسان و موارد مشابه، ناشی از مشارکت های مشابه، حس ناسیونالیسم را ایجاد می کند. زندگی در یک شهر، صحبت کردن به یک زبان، تعریف درست و نادرست یکسان، و به طور کلی اشتراک فرهنگ یکسان، پیوند بین مردم را قوی تر می کند. دیدگاه رایج در رویکرد مدرنیستی می گوید، ملت ها و ناسیونالیسم ساختارهای دوران مدرن هستند. بر اساس این دیدگاه، ملت ها و ناسیونالیسم به عنوان محصول فرآیندهای مدرن مانند سرمایه داری، صنعتی شدن، تأسیس دولت های مرکزی، شهرنشینی و سکولاریزاسیون ظهور می کنند. اولین مورد از این رویکردها «جوامع خیالی» است. اندرسون تمایلات ملی شدن سلسله ها را به عنوان ناسیونالیسم رسمی تعریف می کند. ناسیونالیسم رسمی تلاش برای ادغام ملت و امپراتوری به عنوان اراده است. به گفته اندرسون، یکی از دلایلی که تعاریف ملیت و ناسیونالیسم را کامل نکرده، این است که ناسیونالیسم به عنوان یک ایدئولوژی تلقی می شود. با این حال، اندیشیدن به ناسیونالیسم با حقایقی مانند مذهب و خویشاوندی، درک آن را آسان‌تر می‌کند تا با لیبرالیسم یا فاشیسم. او در تعریف خود همراه با روحیات انسان شناختی می گوید ملت یک اجتماع خیالی است. به این دلیل تصور می شود که مردم هر کدام از ملت ها، حتی کوچکترین آنها، همدیگر را کاملاً نمی شناسند. آنها فقط با یک موقعیت خیالی وجود خود را می پذیرند. علاوه بر اندرسون، اثر گلنر درباره ملل و ناسیونالیسم برجسته‌ترین اثر به شمار می‌رود. اهمیت گلنر بخاطر نظریه اصلی او درباره ناسیونالیسم است. نظریه اصلی او اولین نظریه جامعه‌شناختی است که می‌کوشد ناسیونالیسم را تحلیل کند و از نظر دامنه و جزئیات فراتر از همه نظریه‌های تولید شده قبل از خودش است. ناسیونالیسم تا سال 1918با تشکیل دولت-ملت و تاریخ پیوند خورد. ناسیونالیسم به عنوان بخشی از تاریخ ملی تلقی می شود، نه به عنوان یک موضوع متفاوت. در این زمینه دو نوع رویکرد در مورد ناسیونالیسم تا اواسط دهه 1960 ذکر شد. در اولی، ناسیونالیسم یکی از ویژگی های تاریخ ملی، احساسی است که با ملت مرتبط است، در حالی که در دومی، ناسیونالیسم را یک دکترین مدرن و غیرمنطقی می دانند که می تواند نیروی کافی برای آشکار کردن احساسات ناسیونالیستی و حتی دولت-ملت ها به دست آورد.
هابسبام یکی دیگر از نظریه پردازان در تبیین ناسیونالیسم و تداعی آن با مدرنیته است. او در وهله اول ملل و ناسیونالیسم را محصول مهندسی اجتماعی می دانست. ملت ها و ناسیونالیسمی که محصول محسوب می شوند ابداع شده اند. در واقع، آنها از جمله سنت ها را ابداع کردند. این شیوه ها زمانی که همیشه تکرار می شوند به عنوان پلی بین گذشته و حال دیده می شوند. در این زمینه، سنت های قدیمی و سنت های جدیدی وجود دارند که برای همگامی با شرایط جدید وجود دارند. در حالی که سنت های قدیمی تقریباً در هر جامعه ای قابل درک است، سنت های جدید به ویژه در جوامع مدرن دیده می شود. زیرا باید اندیشه جامعه ملی شکل گیرد و از تفرقه و چندپارگی ناشی از صنعتی شدن سریع جلوگیری شود. به گفته هابسبام، دوره ای که بیشترین سنت در آن اختراع شد، بین سال های 1870-1914 بود. دلیل این امر فعالیت سیاسی است. مدیران مجموعه‌ای از تلاش‌ها را برای جلوگیری از ورود طبقات پایین‌تر در سیاست انجام داده‌اند. و آنچه که بیشتر انجام می دهند این است که مردم را به یک رسم و عادت خاص سرگرم می کنند تا آنها را به یک معنا نگه دارند. به گفته هابسبام، از جمله اقداماتی که برای تحت کنترل نگه داشتن این افراد و جلوگیری از عواقب ناخواسته انجام می شود، ایجاد چنین آیین ها، جشنواره ها و نظام های اجتماعی و همچنین ایجاد جوامعی است که یکپارچگی گروه ها، یعنی ملت ها را تعیین می کند.
نتیجه
فرانسه دارای جایگاهی ویژه در تاریخ ملیت (nationhood) و ناسیونالیسم است. در خلال قرن هفدهم، فرانسه «الگوی نخستین» دولت-ملت با مرزهایی پابرجا و یک سازمان دولت مرکزی در حال رشد بود. با این وجود، انقلاب فرانسه به گونه ای چشمگیر، معمولاً به مثابة خاستگاه ناسیونالیسم مدرن به منزلة یک ایدئولوژی سیاسی شناخته می شود. این انگارة انقلابی که مشروعیت دولت باید مبتنی بر موافقتی عمومی درون یک قلمروی معین باشد، واسطه ای بود برای فرآیند ملت سازی در اروپای قرن نوزدهم و سلطة متعاقب ایدة «ملت» به مثابة اصل حاکم جهانی سازمان دولت.
ناسیونالیسم خود یک سنت ابداع شده بود. به همین ترتیب، این اختراع در فرانسه نیز اعمال می شود. حتی در داخل امپراتوری نیز تلاشی برای ایجاد یک جامعه با کنترل اقلیت ها صورت گرفت. ناسیونالیسم، اصلی است که معتقد است واحدهای سیاسی و ملی باید با یکدیگر سازگار باشند. هابسبام می‌گوید که تنها زمانی می‌توان از ملت‌ها نام برد که دولت‌های محدود به سرزمین ظهور کنند و ادعا کنند که ناسیونالیسم فرهنگ‌های از پیش موجود را می‌گیرد و آن را به یک ملت تبدیل می‌کند. وقتی گلنر بین آموزش متمرکز و سواد و ناسیونالیسم پیوند برقرار می کند، هابزباون توسعه زبان های ملی را به افزایش سواد، توده های آموزش و پرورش و کشف ماشین چاپ مرتبط می کند، هرچند در این منظر، نقش زبان در دستیابی به وحدت از سوی شاه اول فرانسوا نادیده گرفته شده است. بنابراین، برخلاف تصور اساطیر ناسیونالیستی، زبان‌های ملی که اساس فرهنگ ملی و اساس تفکر ملی نیستند، عموماً از کلمات گفتاری مختلف جان گرفته‌اند و سعی در ایجاد عبارتی استاندارد شده دارند.
منابع
-Banton, Michael. “The International Politics of Race”. Nations and Nationalism, 375-401.
Cambridge: Polity Press, 2002.
-Encyclopedia of French Contemporary Culture. London and New York, Routledge, 1998, Entry of Nationalism
-Hoffmann, S. (1974) Decline or Renewal: France Since the 1930s, New York, Viking (contains an influential and pioneering essay on the idea of ‘nation’ in France).
-Jenkins, B. (1990) Nationalism in France: Class and Nation Since 1789 , London, Routledge (an analysis of the ideological dynamics of French nationalism since the Revolution).
-Silverman, M. (1992) Deconstructing the Nation: Immigration, Racism and Citizenship in Modern France, London, Routledge (situates the contemporary issue of immigration within the framework of the historical French conception of nationality and citizenship).
-Loughlin, John P. Regionalism and Ethnic Nationalism in France: A Case Study of Corsica. Italy: European University Institute Florence, 1987.
-Özkırımlı, Umut. Theories of Nationalism: A critical Introduction. 2. bs. United Kingdom:
Palgrave Macmillan, 2010.
-Uslu, Ateş. “Yurttaşlığa Dayalı Ulus ve Ötesi: Fransa’da Ulus ve Ulusçuluk”. Mülkiye Dergisi 37/4 (2013): 79-117.
-Weber, E. (1976) Peasants into Frenchmen: The Modernisation of Rural France 1870–1914, Stanford, CA: Stanford University Press (the classic study of the development of French national consciousness under the Third Republic).
