دكترحسن عابديني
حضور پر رنگ و گسترده داعش در رسانه ها نکته ای است که بایستی به آن توجه کرد، این موضوع حاکی از توجه رهبران این گروه به فضای مجازی است. به نگاه بسياري اصل موجودیت داعش بدون بعد رسانه‌ای وجود آن کاملاً بی‌اهمیت است. شواهد بر موجودیت رسانه‌ای داعش بیش از آنی آشنا است که نیاز به ذکر مصادیق داشته باشد. چنانچه اخيرا صبرا قاسمی محقق مصری و اشاره كرده است گروه داعش با بودجه سه میلیارد دلاری مجموعه عظیمی از فعالیت های رسانه ای را مدیریت می کند. نوشتار زير به اين مساله پرداخته است.
واژگان كليدي: مهندسی هوشمند رسانه اي داعش، رسانه هاي داعش، رسانه و داعش، رويكرد رسانه اي داعش
داعش و نگاه به رسانه :
داعش که یک گروه دست ساز است که توسط قدرت های بزرگ از جمله ایالات متحده آمریکا، سرویس های جاسوسی ایالات متحده آمریکا، مدارس دینی که در عربستان سعودی وجود دارد، شکل گرفته است، بنابراین یکی از موضوعاتی که به نظر می رسد داعش برای پیشبرد اهداف خود به آن توجه کرده است، مهندسی تبلیغات در فضای مجازی است، گرچه اخیرا بخشی از این گروه یک شبکه تلویزیونی هم راه اندازی کرده است، اما به این موضوع اشاره ای نکرده که این شبکه تلویزیونی وابسته به داعش است. جریان داعش به واسطه نوع و مدل اقداماتی که در فضای مجازی دارد، نیاز به الگوریتم خاصی دارد . در طی این مدت توانسته است، با تمرکز بر بخش قابل توجهی از شگردهای رسانه ای در فضای کم هزینه اما پر سرعت از لحاظ انتقال اطلاعات، یعنی در فضای مجازی موفق به نقش آفرینی شود. داعش در بخش های مختلف اقدام به سرمایه گذاری کرده است، يعني بر عکس تصوری که این جریان، یک جریان بسیار بدوی است، اما در حوزه تبلیغات بسیار هدفمند تلاش دارد که از خود در میان افکار عمومی تصویرسازی کند. جریان داعش در ابتدا فعالیت های خود را در سوریه به صورت تصاویر و فیلم هایی که مورد توجه کاربران باشد نشر ميكرد. اما به ندرت می بینیم که نوع گرایش داعش به تصویرسازی که در ابتدا در فیس بوک بود، به فضاهای عمومی تر منتقل شده است. موضوع حائز اهمیت این است، که اقدامات داعش در زمینه انتشار تصاویر یا تلاش ها برای جذب مخاطب انبوه برای گزارش ها و تصاویری باعث شده است که ما به این نتیجه برسیم که داعش در گذر زمان هم از یک قواعد مهندسی هوشمند مبتنی بر متد ویژه تبلیغاتی استفاده می کند. چرا که در ابتدا تلاش می کرد تا از تصاویر ایجاد وحشت و به قول رسانه ای ها، تحریک سندرم وحشت در افکار عمومی استفاده کند. لذا بریدن سرها، به دندان کشیدن قلب سربازان کشته شده در سوریه، به آتش کشیدن خلبان اردنی و یا حتی نبش قبر کسانی که در بین افکار عمومی و افراد متدین بسیار مورد احترام بودند، از جمله صحابه پیامبر عظیم الشأن اسلام اقدام کرد. اما بعد از این جریان، آرام آرام مدل تبلیغاتی خود را تغییر داد و به گونه ای زمینه سازی کرد تا برخی از تصاویری از مستندهای ده تا پانزده دقیقه ای، به صورت کاملا حرفه ای گرفته شود. مثلا در مستند آتش زدن خلبان اردنی به نظر می رسد که حداقل از چهار یا پنج دوربین استفاده شده است، نورپردازی آن کاملا حرفه ای است و میزان سن ها دقیق انتخاب شده است و حتی از شیوه ها و ابزارهای جدید استفاده شده است. همچنين تصاویری كه از نیروهای خود در شهر رقه سوریه نشان می دهد بيانگر ان است كه اگر هم نیروهای داعش تذکری می دهند، سعی می کنند با لبخند تذکر داده شود و از متدهای جدید استفاده می کنند. یعنی گروهی که تا دیروز تلاش می کرد تا با بهره گیری از تصاویر خشونت آمیز و مشمئز کننده، سیاست خود را به پیش ببرد، امروز تلاش می کند تا یک چهره دیگری را از خودش به نمایش بگذارد. همچنين ما می بینیم که سعی می کند بعضی از احکامی را که پیش از این منتشر کرده بود و بازتای منفی ای در بین افکار عمومی داشته ، تصحیح کند، از جمله در مورد احکام صادره پیرامون جهاد نکاح و یا برخورد با زنان، تلاش کرده است تا در مدل های جدید زمینه ای را فراهم کند تا به خانم ها هم نقش آفرینی اعطا کند، به گونه ای که تصاویری که اخيرا از خانم ها نشان می دهد، تصاویری است که خانم ها، خود در حال همکاری در اقدامات داعش هستند. لذا این گونه به نظر می رسد که داعش در حال حاضر دو تکنیک را دنبال کرده است، یکی وحشت جمعی و دیگری تنوع وحشت .
داعش در تصویر جدید سعی می کند تا با استفاده از شگردهای عملیات روانی نوعی تصویرسازی با عنوان سبک زندگی داعشی در مدل جدید ارائه دهد، بنابراین گرچه افکار عمومی نسبت به اقداماتی که این گروه انجام داده است، هیچ گاه دل خوشی ندارند و تصویری که افکار عمومی از جنایت هایی که داعش مرتکب شده است، نهادینه شده است. لذا به نظر می رسد که در حوزه تبلیغات در حال تلاش برای تنظیم سبک زندگی داعشی به گونه دیگری هست. البته نه فقط فضای مجازی، بلکه برخی از رسانه های دیگر مانند الجزیره، العربیه، شبکه های پشتیبانی مثل بی بی سی. هم به کمک آن ها آمده اند. در همين راستا ما درآلمان شاهد این هستیم که نمونه مدل تجاری سازی المان های سبک زندگی داعشی را روی پیراهن ها طراحی کرده اند و در حال فروش آن ها در منطقه مانند کشور ترکیه هستند . این موضوع ساده ای نیست. یا در کشورهای مختلف مانند عربستان سعودی که گاهی پیراهن های مشکی با آرم سیاه داعش که روی آن لااله الا الله، محمد رسول الله نوشته شده است، مشاهده می شود . بنابراین در حال حاضر ما شاهد عملیات سنگین تبلیغاتی این گروه هستیم و به نظر می رسد که به همین دلیل هم صرفا نمی شود با جنگ بر آن ها غلبه کرد، بلکه باید زمینه عقیدتی واقعی و چه بر مبنای دریافت دلارهای نفتی، این ذهنیت در آن ها شکل گرفته باشد، باید تلاش کرد که به شیوه های مختلف از جمله رسانه ای، به مبارزه با این تفکر منحط که چهره اسلام را خدشه دار می کند، مقابله کرد.
آینده رویکرد رسانه ای داعش
با توجه به نوع بهره گیری از صفحات دنیای مجازی، شبکه های محازی، رسانه های مختلف تلویزیونی، ماهواره ها و … به نظر می رسد که شیوه های بهره گیری داعش از فضاهای مجازی، شبکه های ماهواره ای و حتی استفاده از اقلام تبلیغاتی، مستندهایی که خود یا دیگران درست می کنند، افزایش پیدا خواهد کرد. چرا که این موضوع همان طوری که بهاییت و وهابیت دو تفکر استعمار ساخته بر ضد جهان اسلام چه شیعه و چه سنی بوده است، امروز یک مدل جدیدی به نام داعش فراهم شده است . من فکر می کنم که قدرت های بزرگ هم نخواهند گذاشت که این شیوه تفکر و برداشت از دین هم در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا فروکش کند. به همین دلیل کمک هایی که از سوی قدرت های بزرگ به این تفکر هم در حوزه نظامی گری و هم در حوزه اطلاعاتی و البته در حوزه تبلیغاتی می شود. بنابراین ما باید شاهد شیوه های تازه تصویرسازی داعش نزد افکار عمومی در آینده هم باشیم.
