مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
پس از بركناري روس گرايان در كيف برخی رسانه های روسی و اوکراینی از پیشروی نیروهای نظامی روسیه به سمت مرکز منطقه خود مختار کریمه در جنوب اوکراین خبر داده اند.علاوه بر آن برخي هواپیمای نظامی روسی در فرودگاه نظامی گواردیسکی در کریمه فرود آمده است. در مقابل رئیس جمهوری موقت اوکراین در یک جلسه اضطراری روسیه را به دست داشتن در گسترش ناآرامی ها در این بخش جنوبی اوکراین متهم کرد و از پارلمان خواست تا با برگزاری یک رای گیری، درخواستی را برای ارائه به روسیه آماده کند و از کرملین بخواهد تا به یکپارچگی ارضی اوکراین احترام گذارد.در همين راستا براي بررسي بيشتر رويكرد روسيه در اوكراين به گفتگو با دكتر شوري پرداخته ايم.
واژگان كليدي: رويكرد روسي در اوكراين، روابط روسيه و اوكراين، راهبرد روسيه در اوكراين، دخالت روسيه در اوكراين، بحران اوكراين
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهميت اوكراين براي روس ها چيست؟
جمهوري اوكراين بعد از فروپاشي شوروي يكي از مهترين جمهوري هايي بوده است كه روسها علاقمند بوده اند پيوند خود را با آن جمهوري حفظ كنند. روسيه و اوكراين از نظر تاريخي، هويتي، فرهنگي داراي ريشه هاي مشترك هستند و شايد تاريخ روسيه از دولت كيف آغاز ميگردد. دولتي كيف در قرن نهم شكل گرفت . بعد از آن در دوران تشكيل شوروي نيز روسيه، اوكراين و بلاروس و جمهوري ماوراي قفقاز در آغاز اتحاد شوروي را شكل دادند. در سال 91 هم اوكراين، بلاروس و جمهوري هاي بالتيك انحلال شوروي را و شكل گيري حوزه كشورهاي همسود را اعلام كردند. لذا در روند تاريخي روسيه به همراه اوكراين و جمهوري هاي بلاروس در متن و كانون منطقه قرار داده شده و نوعي همكاري و همفكري وجود داشته و تحولات منطقه را رقم زده است. لذا نمي توان روسيه را از اوكراين جدا كرد. از نظر فرهنگي، تاريخي، سياسي و اقتصادي نيز مورد توجه است. در حوزه اقتصادي روسيه با اوكراين در همه حوزه ها و در نوع سيستم اقتصادي همكاري هايي شكل گرفته و بخش هاي عمده اي از صنايع روسيه در اوكراين تولد ميگردد و نوعي پيوستگي بين ساختار صنعتي روسيه و اوكراين را رقم زده است. از سوي ديگر روسيه در جمهوري كريمه داراي ناوگاني است كه بعد از فروپاشي شوروي آن را از اوكراين جدا كرده اند و اكنون براي مدت بيست و پنج سال در اجاره روس ها قرار دارد. جمهوري كريمه هم وضعيت بغرنج تري دارد. چرا كه جمهوري از نظر تاريخي متعلق به روسيه بوده است و در سال 1954 خروشچف آن را به عنوان هديه به اوكراين داد. لذا بايد گفت نوعي پيچيدگي سياسي، اقتصادي، فرهنگي روابطي را ايجاد كرده است. در صورتي كه از نظر ژئواستراتژيك و ژئوپلتيك هم اوكراين عمق استراتژيك روسيه است و منطقه تماس روسيه با غرب و اروپا است. به همين دليل روسيه اوكراين را از نظر امنيت ملي خود خيلي مهم مينداند و اهميت استراتژيكي براي اوكراين قائل هست. در واقع اين امر و مجموعه دلايلي كه روس ها را متقاعد ميكند در متن تحولات اوكراين حضور گسترده اي داشته باشد و در كنار آن هم مجموعه اي از روس تباران در اوكراين حضور دارند كه به ابزاري براي پيوند بيشتر روسيه و اوكراين تبديل شده است.
مركز بين الملي مطالعات صلح : از نگاه كيف هرگونه اقدامی که از سوی نیروهای روس در ناوگان دریای سیاه کریمه صورت بگیرد، حمله نظامی محسوب می شود.این در حالی است که روز چهارشنبه پرچم های روسیه بر فراز پارلمان و ساختمان دولتی این شبه جزیره با دو میلیون جمعیت به اهتزاز درآمدند. در شرايط كنوني رويكرد روسيه در مورد اوكراين چيست؟
قطعا اولويت نخست روسها مديريت بحران در اوكراين است. همانگونه كه احتمالا اولويت اروپاييها هم كنترل بحران است. در واقع نه روسيه و نه اروپايي ها علاقمند نيستند كه بحران به ميزاني گسترده گردد و افزايش يابد كه منجر به درگيري هاي نظامي در اين كشور و يا تجزيه كشور گردد. يعني نه روسيه خواستار تجزيه اوكراين است و نه اتحاديه اروپا خواستار چنين امري است. احتمالا گروه هاي داخل در اوكراين هم خواستار تجزيه اوكراين نيستند. از سوي ديگر در شرايط موجود اين امر نوعي وزن كشي در اوكراين هست. به نظر ميرسد هم روسيه و هم غرب تلاش ميكنند تمامي ابزارها، امكانات و ظرفيت هاي قدرت خود به نمايش گذارند تا به نحوي طرف مقابل را متقاعد كنند كه اهداف و منافع آنها را مد نظر قرار دهد و عملا دست آنها از اين تحولات خالي نماند. به نظر ميرسد نوع واكنش هايي كه از دو سو شاهد هستيم بيشتر نوعي رجز خواني است كه تا طرف مقابل را از خطرهاي احتمالي يك تشديد بحران در منطقه بترساند و متقاعد به عقب نشيني كند.
مركز بين الملي مطالعات صلح: افراد مسلح ناشناس که آنها را به نیروهای روس منتسب می کنند، فرودگاه اصلی کریمه را به تصرف خود درآورده اند. با این وجود فرودگاه فعالیت عادی خود را انجام می دهد. همچنين قانونگذاران کریمه نیز عضو حزب اتحاد روسیه با نام “سرگئی آکیسونف” را به عنوان نخست وزیر این منطقه انتخاب کردند. همچنين اوکراین، روسیه را به استقرار دوهزار سرباز روس در کریمه متهم و آن را «هجوم مسلحانه» توصیف کرد. آيا ممكن است سناريوي اوستياي جنوبي و آبخازيا در اوكراين و كريمه هم تكرار گردد؟
هنوز برآوردي از ميزان و شدت اين اقدامات در جمهوري كريمه نداريم، قطعا بخش هايي عمده اي از جمعيت كريمه كه روس تبار هستند علاقمندند پيوندهاي خود را با روسيه حفظ كنند. در شرايط بحران كنوني كه قدرت مركزي وجود ندارد و ارتش هم نمي تواند مدل مناسبي ايجاد كند جريان هاي مختلف و افراطي ميدان دار شده و دست به اقداماتي مي زنند. من فكر ميكنم بايد منتظر بود و ديد آيا چنين اقداماتي از سوي قدرت هاي بيروني مورد حمايت قرار ميگيرد و آيا اين اقدامات مي تواند موجب نقش تاثيرگذاري در بحران اوكراين بدل گردد يا آنكه نوعي اتفاق زود گذر است و با تغيير شرايط در منطقه و كاهش التهاب سياسي به كناري رود.
مركز بين الملي مطالعات صلح: رئیس‌جمهور آمریکا شب گذشته طی نطقی در واکنش به تحولات اخیر اوکراین از احتمال مداخله نظامی در این کشور ابراز نگرانی کرده و به مسکو نسبت به تبعات مداخله در اوکراین هشدار داد. در اين حال آيا ممكن است روسيه قاعده بازي را بپذيرد و به سياسهاي نرم افزاي در مورد اوكراين دست زند؟
آنهايي كه در اوكراين حكومت كرده( چه كساني كه گرايش به روسيه داشته و چه كساني كه به غرب گرايش داشته اند) هميشه تلاش كرده اند به نوعي طرف مقابل را جلب كنند و پيوندهاي خود را با هر دو سو حفظ كنند. وقتي آقاي يوشچنكو به قدرت رسيد به سرعت به روسيه رفت و تلاش كرد روس ها را متقاعد كند كه منافع آنها در اوكراين صدمه زيادي نخواهد خورد و حفظ خواهد شد. به نظر ميرسد اگر دولت جديد استقرار و حاكميت پيدا كند تلاش كند تعامل خود را با روسيه آغاز كند. اما تا بيش از آن به هر دو سو تلاش ميكنند وزن خود را در كفه ترازو سنگين تر كنند تا در گفتگو هاي آينده دست برتر را داشته باشند. تصور من آن است كه تا وارد گفتگو با دولت آينده اوكراين مي شوند و عملا سعي ميكنند منافع خود را از راه مسالمت آميز دنبال كنند. شرايط اوكراين شرايطي نيست كه شرايط خشونت آميز را داشته باشد. بنابراين به احتمال زياد در آينده شاهد گفتگوها ميان رهبران جديد اوكراين و دولت روسيه خواهيم بود.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
