فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلحIPSC-

اداره خودمختار شمال شرق سوریه در میان هرج و مرج جنگ غزه، در چهارمین کنفرانس عمومی 21 دسامبر 2023 در شهر رقه ، به طور رسمی قانون اساسی خود را ، تحت عنوان قرارداد اجتماعی تصویب کرد.این یک تحول بالقوه و قابل توجه ای بود که کمتر مورد توجه تحلیل گران جهانی قرارگرفت. این قرارداد براساس تفکرات ژان ژاک روسو در مورد یک جامعه لیبرال است. این قرار دادبازتاب هایی از سوی احزاب مختلف مخالف، به ویژه شورای اسلامی سوریه مطرح شد که «قرارداد» را «یک پروژه جدایی‌طلبانه پنهان» توصیف کردند.بسیاری از تغییرات، اصلاحات و الحاقات مصوب کنفرانس بی سر و صدا به تصویب رسید، به استثنای اعلام «سند قرارداد اجتماعی» جدید، که رسما اعلام شد.

در این مقاله تلاش داریم تا به سوالاتی از جمله این که سند قرارداداجتماعی چیست؟و چه مغایرتی با قانون اساسی سوریه دارد؟نقش آمریکا و ترکیه در این سند چیست؟ این منشور در عمل چگونه با توجه به سنت های پایدار سیاسی  منطقه ای اجرائی خواهد شد؟ تغییرات، اصلاحات و الحاقات مصوب کنفرانس که بی سر و صدا تصویب شد ، چه نکات مهمی را در بردارد؟ را پاسخ دهیم.

1- قانون اساسی

زندگی سیاسی در سوریه توسط چارچوب های قانونی، عمدتاً قانون اساسی، قانون احزاب سیاسی، قانون انتخابات و دادگاه عالی قانون اساسی تنظیم می شود.(1)اکثر بازیگران صحنه سوریه نیاز به قانون اساسی جدید یا اصلاح قانون اساسی فعلی را به عنوان بخشی از راه حل سیاسی بیان کردند. گفتنی است، کمیته قانون اساسی سوریه بر اساس قطع نامه شماره 2254 سازمان ملل تشکیل شد و پس از کنفرانس گفت وگوی ملی سوریه در سال 2018 در سوچی روسیه، به عنوان بخشی از استراتژی بین المللی مورد تایید روسیه، ترکیه و ایران برای حل مناقشه سوریه رسما اعلام شد. این استراتژی شامل چهار مرحله است: دستیابی به یک دولت انتقالی غیر فرقه ای معتبر، تهیه پیش نویس قانون اساسی آینده، برگزاری انتخابات پارلمانی آزاد در مدت هجده ماه تحت نظارت سازمان ملل، و راه اندازی مبارزه یکپارچه با تروریسم. در حالی که هر چهار مرحله به یک اندازه مهم هستند، کمیته نگارش یک قانون اساسی بازنگری شده را به عنوان بخشی جدایی ناپذیر برای تشریح مراحل مشخص مورد نیاز برای اجرای سه مرحله دیگر می‌داند.(2)تشکیل کمیته قانون اساسی شامل بسیاری از مذاکرات متوالی و وتوی حامیان مالی بر شخصیت ها و گروه های شرکت کننده بود. انتخاب اعضای کمیته قانون اساسی بر اساس سهمیه های بین المللی بدون در نظر گرفتن کارآمدی، تخصص و نمایندگی ایجاد شد.روند انتخاب فاقد شفافیت بود و نمایندگی فراگیر و عادلانه همه اجزای سوریه را در اولویت قرار نداد. در این کمیته نمایندگانی برای کردها یا جمعیت شمال شرق سوریه حضور نداشتد.علاوه بر این، آنکارا از شرکت همه اعضای اداره خودمختار جلوگیری کرد.

تضمین های بین المللی برای ایجاد تغییربرعهده سازمان ملل  است ، نه به ضامن ها (ترکیه، روسیه و ایران). از این رو، سازمان ملل متحد یک شریک کلیدی در نظارت بر کار کمیته و تضمین ایجاد محیطی امن است که از طریق آن طرف های درگیر بتوانند به یک راه حل سیاسی دست یابند که مشارکت همه سوری ها از جمله آوارگان و پناهندگان را تضمین می کند.

قانون اساسی سند اصلی و یک قرارداد اجتماعی است که همه سوری ها باید برای عملکرد حداکثری دولت و ارگان های آن، به ویژه دولت، قوه قضائیه و پارلمان، دوباره آن را تنظیم کنند. قانون اساسی نشان دهنده هویت مردم است.

تضمین مشارکت اقلیت های مذهبی و قومی، یکی از حیاتی ترین مراحل برای موفقیت روند سیاسی است. ادغام اقلیت ها متکی بر اصلاحات در سیستم اداری حاکم بر رویه مدنی است به گونه ای که به آنها امکان می دهد خود را در دولت نمایندگی کنند و در نوشتن قانون اساسی مشارکت مؤثری داشته باشند.(3)

موانع زیادی وجود داشت که مانع از تحولات روشن در خصوص آن راه حل شد، مانند تحریم های غرب و قانون منع عادی سازی با اسد که به تصویب واشنگتن رسید.کمیته قانون اساسی یک کمیته اجرایی است که هدف آن تدوین قانون اساسی است و در صورت تحقق این پیش نویس باید در کمیته توسعه یافته قانون اساسی متشکل از 150 عضو تصویب ، و سپس آن پیش نویس به یک رفراندوم مردمی ارائه شود. اعضای کمیته قانون اساسی معتقدند: تحولات درگیری های بزرگ سوریه از نقش کمیته فراتر رفته است، زیرا ماموریت این کمیته تدوین قانون اساسی است که ممکن است مورد توافق باشد یا نباشد. همچنین کمیته قانون اساسی یک هیات مذاکره کننده نیست و ممکن است ابعادی بزرگتر از ابعاد واقعی آن به آن داده نشود و بنابراین تصمیم سیاسی و حاکمیتی برای ارائه راه حل برای بحران را ندارد. این کمیته حتی حق مذاکره را هم ندارد چرا که کمیسیون عالی مذاکرات نیروهای انقلاب و معارضان موظف به مذاکره با دولت اسد برای اجرای تمامی مفاد قطع نامه 2254 بین المللی است.(4)

2- سند قرارداداجتماعی 

دولت سوریه بر دو سوم خاک سوریه که دمشق و قلمرو جنوب رود فرات را در بر می گیرد، کنترل دارد.مرز در امتداد عراق و ترکیه تحت کنترل حیات تحریر الشام (HTS) است، در حالی که مناطق کردنشین در سمت شرق رود فرات تحت کنترل فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه (روجاوا) و رقه و دیرالل هستند. زور تحت کنترل نیروهای کرد سوریه دموکراتیک (SDF) است شمال شرق سوریه تحت کنترل اداره خودمختار شمال و شرق سوریه (AANES) است.(5)اداره خودمختار عمدتاً مناطق شمال شرق سوریه را مدیریت می کند و از حمایت مستقیم آمریکا برخوردار است. این یک اختلاف اساسی با ترکیه در مرز شمالی است که نیروهای خود را گسترش حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند که توسط ترکیه ممنوع و به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی شده است.(6)

اداره خودمختار شمال و شرق سوریه پس از تکمیل آماده سازی “قرارداد اجتماعی” خود در 12 دسامبر 2023، ساختار و نامگذاری خود را تغییر داد.اداره خودمختار در این قرارداد اجتماعی جدید (قانون اساسی)  ، چندین اصل بحث برانگیز را معرفی کرد. مهم ترین آنها تصمیم برای تغییر نام کشور سوریه به جمهوری دموکراتیک است که از نام قبلی جمهوری عربی سوریه خارج می شود، و تغییر ساختار دولت.

بر اساس این قرارداد، مناطق تحت صلاحیت نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) از نظر اداری در یک منطقه واحد متشکل از 7 استان (الجزیره، دیرالزور، رقه، فرات، طبقه، منبج، عفرین و الجزیره) ادغام می‌شوند. علاوه بر این، تشکیل مجلس خلق (پارلمان)، ایجاد دادگاهی برای حفظ قرارداد اجتماعی، مشابه دادگاه های عالی قانون اساسی، و تشکیل اداره مرکزی پول و پرداخت ها را تشریح می کند.(7)درواقع ، این قرارداد هفت منطقه تشکیل دهنده NES را به عنوان «کانتون» بازطراحی می کند. این اصطلاح که تا حد زیادی از کاربرد رسمی خارج شده بود، مجدداً به معنای انکار اهداف فراملی بزرگتر در تعقیب مشروعیت منطقه ای و به رسمیت شناختن بین المللی به عنوان بخشی واگذار شده از دولت سوریه به جای موجودیت خود است.همچنین می‌تواند حاکی از یک تعهد دموکراتیک تجدید شده از طریق پیوند با ارزش‌های جمهوری‌خواه باشد که توسط ژان ژاک روسو ترویج می‌شود، کسی که تحت تأثیر سیستم سوئیس حکومت غیرمتمرکز قرار گرفته بود و از این اصطلاح در قرارداد اجتماعی خود استفاده می‌کرد.(8)قرارداد جدید مشتمل بر 134 ماده در 4 بند شامل مقدمه و اصول اولیه قرارداد اجتماعی و حقوق و آزادی ها را مشخص کرده است. مدیریت خودمختار شمال و شرق سوریه خود را الگویی برای راه‌حل واقعی و مؤثر بحران سوریه بر اساس قطعنامه بین‌المللی 2254  می داند.(9)اما آنچه قابل توجه است این است که از اشاره به نام‌هایی با اشاره کردها به مناطق تحت حاکمیت دولت، مانند «روجاوا» که در قانون اساسی آن آمده است، خودداری کرده است. 

قرارداد جدید سه زبان رسمی را مشخص می کند: عربی، کردی و سریانی، و تمرکز آن بر حقوق اقلیت ها و مؤلفه های نمایندگی در اداره خودمختار مشخص است، زیرا به طور خاص به کردها، آشوری ها، سریانی ها و ایزدی ها اشاره می کند.(10)یکی از بندهای “قرارداد اجتماعی” در مورد پرچم اداره خودمختار صحبت می کند و تصریح می کند که در کنار پرچم “جمهوری دموکراتیک سوریه” برافراشته شود، بنابراین پرچمی برای AANES مشخص شده و نام آن تغییر خواهد کرد. (11)

عدم شفافیت در مورد برخی شرایط قرارداد جدید، به ویژه اداره مرکزی پول و دارایی تاکید می کند. این ابهام می تواند منجر به تفسیرهایی شود که نشان دهنده قصد دولت برای معرفی ارز جدید است. این قرارداد به طور یک جانبه نام کشور سوریه را بدون اجماع یا مشورت با سایر طرف‌های سوری از جمله مخالفان و رژیم تغییر داده و در نتیجه پیچیدگی‌های جدیدی را در چشم‌انداز سیاسی سوریه ایجاد کرد.ه است.(12)

الف)مواضع مخالفان

حزب اتحاد دموکراتیک نگارش قرارداد جدید را،به دلیل انسداد محسوس در روند سیاسی سوریه و غایب یا کنار گذاشته شدن این حزب از جلسات قانون اساسی سوریه بیان کرد.این حزب قرارداد را مطابق با بیش از یک دهه نبرد نیروهای SDF علیه تروریسم داعش با حمایت ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا، اصلاحات اخیر با اجرای واقعی قطعنامه 2254 سازمان ملل متحد برای حل بحران سوریه می داند. قرارداد جدید مناطق تحت مدیریت از حکومت فدرال دموکراتیک و نشان دهنده تایید دولت از یک سیستم فدرال برای تمام سوریه می باشد..(13)ورود قرارداد اجتماعی به فدرالیسم از دیرباز یکی از شعارهای نیروهای سیاسی کرد بوده است، چه در شورای ملی کرد که خواستار فدرالیسم ملی است و چه در اداره خودمختار که خواستار فدرالیسم جغرافیایی است. (14)

اداره خودمختار شمال و شرق سوریه در نظر دارد نهادهای خود را از طریق انتخابات مقرر در قرارداد اجتماعی که از تاریخ تصویب آن در دسامبر گذشته اجرایی شد، بازسازی کند.(15)قرارداد اجتماعی در آخرین نسخه خود با انتقادات، اعتراضات و اتهامات «جدایی پنهان» مواجه شد. تحلیل گران سیاسی، تحلیل های متفاوتی در تائید و رد این قرارداد بیان کردند.

تحلیل گران مشکلات پیش روی «قرارداد اجتماعی» را به سه سطح تقسیم کرده اند اولی مربوط به روش تولید و قانون گذاری است. در سطح دوم،  محتوا و فلسفه ای که قرارداد بر آن استوار است، هسته اصلی مشکلات آن است، زیرا حاوی ایده ها و نکاتی است که با فرهنگ و ماهیت جغرافیایی و سیاسی منطقه غریب است. در سطح سوم مشکلات بر روی قابل اجرا بودن این «قرارداد» متمرکز است.  مجموعه‌ای از تصمیماتی  که قبلاً صادر شده‌اند، همراه با مفاهیمی که راه‌اندازی شده و اجرا نشده‌اند، همانطور که در مورد عباراتی مانند پلورالیسم، دموکراسی، و آزادی‌هایی که توسط اداره خودمختار بدون اعمال آن‌ها استفاده می‌شود، صادق است.(16)

منتقدان تاکید می کنند که تصویب قرارداد توسط AANES و حلقه های داخلی آن تنظیم شده است و فاقد یک دستور عمومی مانند همه پرسی است و مشروعیت کلی آن را کاهش می دهد. آنها استدلال می کنند که شرایط زندگی چالش برانگیز باعث شده است که بسیاری از ساکنان در روند تهیه سند بی اطلاع یا دخالت نداشته باشند، که در تضاد با طرفداری قرارداد برای یک سیستم حکومتی غیر سلسله مراتبی است.

 دوام پروژه AANES/Rojava متکی بر شبکه پیچیده روابط ژئوپلیتیک منطقه ای است که آمریکا در هسته آن قرار دارد. با این حال، به نظر می‌رسد که روابط عمدتاً معامله‌ای آمریکا و کردها در سوریه، که عمدتاً بر مقابله با دولت اسلامی و تا حدودی رویارویی با اسد و نفوذ ایران متمرکز است، در خطر است.(17))بعضی از تحلیل گران معتقدند اداره خودمختار یک مرجع بالفعل است و فاقد مشروعیت و قانونی لازم برای اعلام قرارداد اجتماعی است.(18)

تحلیل گران جنبه خطرناک قرارداد اجتماعی  را در چهار حوزه نفوذی که در سوریه وجود دارد که شامل «سوریه مفید» که توسط دمشق اداره می‌شود، شمال سوریه که توسط گروه‌هایی (ارتش ملی) با حمایت ترکیه اداره می‌شود، شمال غربی سوریه که در آن (جبهه النصره) ) حکومت می کند و شمال شرق سوریه که در آن اداره خودمختار تحت حمایت غرب وجود دارد و با یکدیگر مطابقت ندارند. بنابراین، ایجاد یک قرارداد اجتماعی برای هر یک از آنها، ایجاد یک قرارداد اجتماعی ملی را ایجاد نمی کند.این تجمیع به دو بخش تقسیم می شود. اولی نظری است، در مورد صدور قوانین و تصمیماتی که هیچ طرفی آن را جدی نمی گیرد، حتی آمریکا که از دولت خودمختار حمایت می کند، زیرا این حمایت می تواند متحدش آنکارا را آزار دهد.دوم، گام‌های واقعی است که اداره خودمختار تلاش می‌کند با مشارکت دادن مقامات قبایلی بیشتر در مدیریت منطقه، در تلاش برای مشروعیت بخشیدن به خود به عنوان یک «منطقه» انجام دهد.(19)

شورای اسلامی سوریه، یک سازمان شیخ نشین مخالف مستقر در ترکیه، معتقد است که این سند یک “پروژه جدایی طلبانه با پوشش حمایت آمریکا” را ایجاد می کند.همچنین خودمدیریت مستبد نمی‌تواند حافظ انتخاب سوری‌ها باشد و بدون مشورت آنها نام کشور را از جمهوری عربی سوریه به جمهوری دموکراتیک سوریه تغییر ‌دهد. هر گامی که منجر به تجزیه سوریه بر اساس گرایشات قومی، مذهبی یا سیاسی شود را رد می کند. وبه نوبه خود، “جنبش آزادی و سازندگی”، یکی از اجزای سپاه اول ارتش ملی اپوزیسیون تحت حمایت ترکیه، سند قرارداد را محکوم وآن  را تاییدی بر تمایلات جدایی طلبانه اداره خودمختار می داند.

هیئت سیاسی ائتلاف سوریه معتقد است ، سه هدف اصلی باعث شد در این زمان سند قرارداد اجتماعی صادر شود:اول: مسدود کردن راه برای هرگونه مشارکت واقعی با شورای ملی کرد  دوم: فرار از رسیدگی به خونریزی ناشی از مهاجرت از مناطق اداره خودمختار  به ویژه از بخش کرد، وسوم: جبران عدم به رسمیت شناختن سیستم PYD از سوی اپوزیسیون رسمی ملی سوریه تا کنون .(20)

ب) مواضع آمریکا و ترکیه

در موردنقش بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای در مورد تصویب قرارداداجتماعی،بسیاری از مخالفان به سند جدید قرارداد صادر شده توسط اداره خودمختار شمال شرق سوریه تأیید می کنند که یکی از اهداف حزبی که بر آن مسلط است، تبلیغات خارجی است، به ویژه در آمریکا، که از آن ناشی می شود. به دنبال به رسمیت شناختن سیاسی و از سوی کشورهای غربی است، این نکته بخشی از انتقادات و ایرادات فراوانی است که بر این اطلاعیه تأثیر گذاشته است، اما برجسته ترین چیزی که پیش روی اداره خودمختار و متولیان آن قرار دارد، مشکل عدم اعتماد است که همه را واداربه موضع گیری می کند. (21)

در شمال شرق سوریه، ترکیه حملات خود را به مناطق تحت کنترل PYD افزایش داده است، به ویژه در زیرساخت های حیاتی و میادین نفتی که منبع درآمدی برای PYD-SDF است. از آنجایی که شمال شرق سوریه توسط ترکیه به عنوان کانون تروریسم رمزگذاری شده است، هیچ تغییری در رویکرد آنکارا نسبت به منطقه در کوتاه مدت انتظار نمی رود. در چنین دوره‌ای به نظر می‌رسد آمریکا به تحولات سیاسی شمال شرق سوریه کاملاً بی‌علاقه است. وضعیت  عدم اظهار نظر آمریکا در مورد «قرارداد اجتماعی» جدید پذیرفته شده و تجدید ساختار اداری DAANES ،(22) و همچنین غدم تقابل در مقابل حملات هوایی ترکیه در شمال شرق سوریه تعجب آور نیست زیرا مقامات آمریکا به طور مداوم و مکرر تصریح کرده اند که حضور آنها در سوریه ناشی از مبارزه با داعش است.(23)در مطالعه های منتشر شده، به موضع رد ضرورتاً ترکیه در قبال «قرارداد اجتماعی» به عنوان یکی از چالش‌های پیش روی پروژه اداره خودمختار در اجرای این «قرارداد» اشاره شده است.این امر به این دلیل است که چنین اقدامی ترس آنکارا از مشروعیت بخشیدن یا حرکت به سمت ایجاد یک نهاد وابسته به پ.ک.ک در مرزهای جنوبی خود را تایید می کند و بنابراین مخالفت ترکیه ممکن است منجر به فشار بر دولت خودمختار توسط آمریکا برای جلوگیری از تصویب قرارداد شود. (24)

– چشم انداز

روابط ترکیه و آمریکا در سال 2024 به دلیل چندین مسئله حل نشده در حال تسلط بر گفتمان است.مهم ترین آنها حمایت مداوم آمریکا از گروه تروریستی پ.ک.ک، شاخه سوری YPG است. قابل ذکر است که هیچ تغییر اساسی در استراتژی آمریکا برای سوریه پیش بینی نشده است که نشان دهنده ادامه حمایت از YPG در شمال شرق سوریه است. این حمایت مستمر چالشی رو به رشد برای ترکیه ایجاد می کند زیرا YPG توانایی های نظامی و شبکه های بین المللی خود را تقویت می کند. اقدامات اخیر، مانند اجرای به اصطلاح قانون اساسی جدید که منطقه را به مدیریت دموکراتیک شمال سوریه تغییر نام می دهد، فوریت اقدام ترکیه را برجسته می کند. عدم رسیدگی به موضوع YPG در سال 2024 می تواند به چالش استراتژیک گسترده تری برای ترکیه تبدیل شود.(25) 

علیرغم برخی ژست های لفاظی، هیچ پیش بینی خاصی برای رسیدگی به جدی ترین بحران داخلی منطقه از طریق تجدید ساختار حکومت در منطقه محافظه کار و قبیله ای عرب دیرالزور وجود ندارد.

  اما آزمون واقعی این خواهد بود که چگونه اصول مندرج در قرارداد جدید در عمل اجرا می شود و این که آیا این پیشنهادات می تواند به ادامه روند دموکراسی سازی و واگذاری قدرت به مناطق عربی کمک کند. در واقع، این دموکراسی‌سازی نه علی‌رغم، بلکه به‌دلیل چالش‌هایی که DAANES در اداره یک منطقه بسیار متنوع میلیون‌ها نفری تحت فشار شدید خارجی با آن مواجه است، صورت می‌گیرد.(26))

 

Refrences

http://www.parliament.gov.sy/arabic/index.php?node=5518&cat=423&

https://stj-sy.org/en/the-formation-and-responsibilities-of-the-surian-constitutional-committee/

https://stj-sy.org/en/syria-legal-provisions-prevent-citizens-from-political-participation/

https://www.alhurra.com/syria/2024/03/13/%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%BA%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D9%81%D8%A7%D9%8A%D8%A7-%D8%A3%D8%AF%D8%A7%D8%A9-%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A9-%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9

https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/syria-nes-needs-assessment-report-2023

https://english.enabbaladi.net/archives/2024/02/the-social-contract-and-the-concern-of-separation/

https://syrianobserver.com/news/86701/damascus-and-its-kurds-americas-syndrome.html

https://nlka.net/eng/enhancing-diverse-democracy-ne-syrias-new-so 

https://www.alaraby.co.uk/politics/%D8%B9%D9%82%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A-%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF-%D9%81%D9%8A-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%A3%D8%B3%D9%8A%D8%B3-%D9%84%D9%80%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9

https://www.noonpost.com/188045/

https://english.enabbaladi.net/archives/2024/02/the-social-contract-and-the-concern-of-separation/

https://syrianobserver.com/news/86704/sdf-towards-secession-from-syria-new-political-and-social-contract-for-the-kurdish-administration.html

 https://syrianobserver.com/news/86704/sdf-towards-secession-from-syria-new-political-and-social-contract-for-the-kurdish-administration.html

https://www.syria.tv/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7-%D9%87%D9%84-%D9%8A%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8-% D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9%D8%9F

https://npasyria.com/181560/

https://nlka.net/eng/enhancing-diverse-democracy-ne-syrias-new-so

https://www.syria.tv/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7-%D9%87%D9%84-%D9%8A%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8-% D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9%D8%9F

https://english.enabbaladi.net/archives/2024/02/the-social-contract-and-the-concern-of-separation/

https://www.noonpost.com/188045/

https://www.noonpost.com/188045/

 https://twitter.com/abdullahawez/status/1740730931453800931/photo/1 

 https://www.kurdistan24.net/en/story/33441-New-administration-name-adopted-for –

https://english.enabbaladi.net/archives/2024/02/the-social-contract-and-the-concern-of-separation/

https://www.setav.org/en/turkiyes-foreign-policy-in-2024/

https://newlinesmag.com/argument/syrias-kurdish-northeast-ratifies-a-new-constitution