قانون گرا نمایی  اشرف غنی

احمد مرجانی نژاد

کارشناس توسعه روابط فرهنگی آسیا و اقیانوسیه

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

       اولین مجلس نمایندگان افغانستان، در عصر زمامداری « نادرخان » یکی از پادشاهان این سرزمین در سال 1310 ، به صورت انتصابی  تشکیل گردید. با آغاز تجاوز اتحاد جماهیر شوروی سابق و جنگ های دهه نود، مجلس در افغانستان،  به جز دوره کوتاه مدت زمامداری نجیب الله، بصورت منظم تشکیل نگردید. پس از ظهور و سقوط گروه طالبان، قوه مقننه افغانستان از دو مجلس تشکیل گردید:

 1-مجلس سفلی« ولسی جرگه » 2- مجلس علیا « مشرانو جرگه» شورای بزرگان، معادل مجلس سنا

پانزدهمین دوره مجلس نمایندگان طی سال 1384 در یک انتخابات سراسری شکل گرفت که براساس قانون اساسی جدید افغانستان به مدت پنج سال فعالیت کرد.مجلس دور شانزدهم افغانستان در سال 1388 برگزار شد،این دور به دلیل چالش های انتخاباتی و مشکلات در کمیسیون های انتخاباتی ، چهار سال به تعویق افتاد که نمایندگان دور شانزدهم ، چهار سال بیشتر از زمان تعیین شده در قانون اساسی به کار خود ادامه دادند. مدت قانونی اعتبار مجلس شانزدهم ، در تیر ماه ۱۳۹۵ پایان یافت. انتخابات نمایند‌گان مجلس هفدهم ،در ۳۲ ولایت ( در سطح استان) افغانستان طی 29-28  مهر ماه 1397،  در حالی برگزار شد که انتخابات پارلمانی کابل ( 31 نماینده) به دلیل ادعای تقلب گسترده  باطل اعلام شد. انتخابات پارلمانی در غزنی نیز به دلیل اختلاف بر سر تقسیم این ولایت به چند حوزه انتخاباتی، برگزار نشدو مقرر است در ششم مهر ماه 1398، برگزار شود. انتخابات پکتیا( 5 نماینده) به دلایل امنیتی ،برگزار نشد.  علی رغم  اتمام مدت قانونی اعتبار مجلس شانزدهم، به دلیل عدم برگزاری انتخابات به موقع، پس از 3 سال و نه ماه  وقفه، روز جمعه، ششم اردیبهشت ماه 1398، مجلس هفدهم افغانستان ، در غیاب نمایند‌گان برخی ولایات گشایش یافت.                 

  جدال مشروعیت مجلس هفدهم

  رئیس جمهوری افغانستان، اشرف غنی، در مراسم افتتاح مجلس هفدهم، خطاب به نمایندگان مجلس گفت: ” هرچند نظارت، پرسش و پاسخ از نهادهای دولتی وظیفه اصلی مجلس است، اما با توجه به اوضاع امنیتی کشور،  نمایندگان نباید بیش از اندازه ، مقامات دولتی، بویژه نهادهای امنیتی را مشغول کنند تا از وظیفه اصلی خود باز بمانند. اکنون تنها 14 هزار نظامی خارجی آن هم برای مشورت دهی در کشور حضور دارند و نیروهای افغانستانی  مسئول تامین امنیت هستند.” وی مخالفان سیاسی خود را که خواستار کناره گیری وی پس از اول خرداد ماه 1398 هستند را کودتا گرخواند و تصریح کرد که اجازه این کار را به آنها نخواهد داد.”

از منظر حکومت مرکزی کابل (دولت وحدت ملی) ، تشکیل و آغاز فعالیت مجلس ضروری است تا نمایندگان جدید بتوانند در«لویه جرگه مشورتی صلح» شرکت و نظرات خود را برای چگونگی روند صلح ارائه کنند. اما ، از سویی، « نهاد انتخابات آزاد وعادلانه افغانستان» ( فیفا)  تاکید کرد که افتتاح مجلس هفدهم در غیاب  نمایندگان کابل ، پکتیا، به بویژه در بخش تعیین هیات اداری مجلس ، مشکل حقوقی دارد. ، افتتاح ناقص مجلس بدون حضور نمایندگان کابل و پکتیا مخالف قانون اساسی افغانستان است. علاوه بر انتقادهای گسترده نقض قوانین و استفاده ابزاری از مجلس برای تشکیل «لویه جرگه مشورتی صلح» توسط دولت، انتخاب هیات رئیسه مجلس را نیز با چالش مواجه می کند، اساسا تعداد 36 رای نمایندگان کابل، پکتیا، می تواند سرنوشت رئیس مجلس و همراهان وی را تغییر دهد.

 طی پیگيری های اشرف غنی، در نخستین جلسه مجلس هفدهم شورای ملی افغانستان ، «فضل هادی مسلم یار»، از فرماندهان مجاهدین در ولایت ننگرهار ، عضو حزب دعوت اسلامی «عبدالرب رسول سیاف» ، با 61 رای ، بار دیگر برای یک دوره پنج ساله به عنوان رئیس مجلس « مشرانو جرگه» ، سنا، انتخاب شد.  اگر چه مجلس مذکور بیشتر یک نهاد مشورتی و نظارتی است تا نهاد قانون‌ گذاری، هرچند تا حدی حق وتوی قوانین را دارد. بر اساس ماده 100 قانون اساسی افغانستان ،هرگاه مصوبه یک مجلس از طرف مجلس دیگر رد شود، هیاتی مساوی از اعضای هر دو مجلس برای رفع اختلاف تعیین می‌شوند.  مجلس سنا دارای  102 نماینده  است . یک‌ سوم ( 34 تن) آن توسط رئیس‌ جمهور منصوب می‌شوند، نیمی از اعضای انتصابی باید از میان بانوان برگزیده شوند، دو تن نیز نماینده افراد معلول و مجروح و دو  تن نیز از میان کوچی‌ها (عشایر) انتخاب شوند. یک‌ سوم  نیز توسط شوراهای ولایتی (34 نماینده از 34 استان) برای یک دوره چهار ساله انتخاب می شوند و یک‌ سوم  مابقی توسط شوراهای شهرستانها (34 نماینده) برای یک دوره سه ‌ساله انتخاب می‌شوند.

آغاز به کار لویه جرگه مشورتی صلح افغانستان

پس از  ماه ها اظهار نظر موافقان و مخالفان  و با اعلام تعطیلی یک هفته ای در کابل از سوی حکومت مرکزی، صبح دوشنبه نهم اردیبهشت ماه 1398، مراسم آغاز به فعالیت« لویه جرگه مشورتی صلح» با حضور 3200 نفر از نمایندگان مناطق سراسر کشور، 300  میهمان خارجی، مسئولین دولتی ، اصحاب رسانه های گروهی، در دانشگاه پلی تکنیک کابل ، کابل افتتاح شد.   « لویه جرگه مشورتی صلح » قرار بود در هفته آخر اسفند ماه سال 97 ، تشکیل گردد ، اما به دلیل تاخیر در اعلام نتایج انتخابات برگزار نشد و مقرر است روز دوشنبه نهم اردیبهشت ماه 1398، برگزار شود.روزهای برگزاری 4 روز ه و شامل: برنامه های جلسه شامل : برنامه های افتتاحیه،سخنرانی رئیس جمهور ، انتخاب رئیس و اعضای هیات رئیسه،  تشکیل کمیته ها، اعلام نتایج بحثهای کمیته ها، اتخاذ تصمیمات نهایی است.  « محمد اشرف غنی» ، رئیس جمهور افغانستان و « عبدرب‌الرسول سیاف » رئیس جدید لویه جرگه مشورتی صلح، طی سخنرانی روز نخست به مردم افغانستان و جهانیان پیام دادند که :  

• برگزاری لویه جرگه بر اساس تاریخ و تمدن هزاران ساله افغانستان و سیره نبوی است، جمع 3200 نفری لویه جرگه مشورتی، نماینده 31 میلیون جمعیت افغانستان هستند.

2-  آماده هستیم با برقراری صلح، آنانی را که با عضویت در گروه طالبان، اسیر آنها شده اند را  نجات دهیم ، برای بازگشت عزتمندانه طالبان و مخالفان به آغوش دولت و ملت افغانستان، آماده ایم.

3-  هیچ یک از شهروندان کشور نگران به خطر افتادن حقوق شهروندی ، زنان و غیره نباشند ، نگران طالبان هم نباشید در پرچم آنان لا اله الا الله و محمد رسول الله است که در پرچم ما هم این جملات وجود دارد، اعتقاد به اسلام ، قوانین آن و احترام به اقشار مختلف جامعه وجود دارد.

4-  به همسایگان افغانستان هم می گوییم یک افغانستان با صلح و ثبات بهتر از افغانستان بی ثبات ودرگیر جنگ است زیرا جنگ،آتشی است اگر آغاز شود، همه را خواهد گرفت، ازتمام دنیا برای کمکهایشان متشکریم ، اما اجازه دهند خودمان برای خود، تصمیم بگیریم.

 البته، اعتراضات نسبت به برگزاری لویه جرگه تداوم دارد، از میان ۱۸ نامزد ریاست جمهوری، 13 تن ،  ( عبدالله ، عبدالله- محمدحنیف اتمر- محمد شهاب حکیمی- نور رحمان لیوال- عنایت‌الله حفیظ-  ابراهیم الکوزی- حکیم تورسن- فاروق نجرابی- فرامرزتمنا- شیدامحمد ابدالی- احمدولی مسعود-  نورالحق علومی-  رحمت‌الله نبیل) جرگه مشورتی را تحریم ، غیر قانونی، وبرگزاری مراسم آغاز فعالیت آن را در تناقض با تلاش‌های صلح‌جویانه، اعلام کرده اند. هم چنین،۱۳ حزب و بیش از ۴۵ چهره سیاسی کشور، نظیر: حامد کرزی، رییس جمهور پیشین، گلبدین حکمتیار-  انوارالحق احدی – صلاح‌الدین ربانی ، با برگزاری این نشست مخالفت کرده‌اند. ضمن آن که گروه طالبان نیز ضمن مخالفت با برگزاری لویه‌جرگه مشورتی صلح،  این نشست را نمایشی خوانده‌اند.

نتیجه گیری:

 از سویی، حکومت مرکزی کابل(دولت وحدت ملی)  معتقد است: تشکیل و آغاز فعالیت مجلس هفدهم ضروری است تا نمایندگان جدید، بتواننددر«لویه جرگه مشورتی صلح» شرکت و نظرات خود را برای چگونگی روند صلح ارائه کنند. اما از سویی« نهاد انتخابات آزاد وعادلانه افغانستان» ، گوش زد می نماید که افتتاح ناقص مجلس هفدهم ، خلاف قانون اساسی افغانستان است.

چنین می نماید که عجله اشرف غنی،حکومت مرکزی کابل ، نقض قوانین، در راستای استفاده ابزاری اشرف غنی از هم سویان اش در مجلس هفدهم- مجلس سنا- لویه جرگه مشورتی صلح، برای کسب مشروعیت، ارتقاء محبوبیت، افزایش آراء در انتخابات آتی ریاست جمهوری ، تدوین یافته است.

واژگان كليدي: قانون گرا نمایی،  اشرف غنی، مجلس، نمایندگان، افغانستان، مجلس سفلی، ولسی جرگه ،مجلس علیا ، مشرانو جرگه