مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
کشور مالزي در دهه های گذشته توانسته است نقشی مهمی در اقتصاد منطقه و جهان بازی کند. در اين ميان ایران و مالزی دارای روابط بسیار خوبی بودند، ولی در سال های اخیر به دلیل تحریم روابط اقتصادی و تجاری ما رو به کاهش نهاد.در سفر اخیر دکتر حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران به مالزی در نشست خبری مشترک با ‘نجیب تون رزاق’ نخست وزیر مالزی، دو کشور از توافق دو طرف برای بازگشت سطح روابط تهران – کوالالامپور به سطح گذشته خبر دادند. در همین راستا به بررسي نوع روابط ايران با این كشور و چالشها، موانع و حوزه هاي همكاري بيشتر با دکتر فریبرز ارغوانی کارشناس و پژوهشگر مسائل مالزي پرداخته ایم:
واژگان کلیدی: سیاست خارجی مالزي، ايران ، روابط خارجی مالزي، مالزي، فرصت ، چالش های
مركز بين المللي مطالعات صلح: ويژگي ها و اهداف ژئوپلتيكي، سياسي و اقتصادي و سياست خارجي مالزي چيست؟
اگر از یک کارشناس مسائل جنوب شرق آسیا در مورد اهمیت کلی دو کشور در این منطقه سوال شود قطعا در پاسخ نام مالزی شنیده خواهد شد. این کشور با قرارگیری در منتها الیه قاره آسیا نقطه تلاقی راه های بزرگ کشتی رانی و همزیستی تمدن شرقی و اسلامی است. به لحاظ نهادی و سیاسی این کشور اگرچه دوران بسیاری را در ذیل استعمار تجربه کرد اما از دهه 1960 میلادی با تشکیل اتحادیه ملل آسیای جنوب شرقی یا آسه ان مالزی به یکی از محورهای اصلی این نهاد کارآمد اقتصادی تبدیل شده است. در حوزه اقتصادی عملکرد بسیار خیره کننده این کشور در راه توسعه باعث شده تا امروزه بسیاری از کشورهای در حال توسعه که تلاش دارند تا با حفظ الگوهای بومی در مسیر پیشرفت گام نهند از مدل توسعه مالزی و تجربه آن بهره گیرند. به همین منظور سیاست خارجی این کشور بعد از دوره جنگ سرد که عمدتا معطوف به ممانعت از نفوزذ کمونیسم بود در دوره معاصر اصل را بر توسعه گرایی قرار داده و ضمن تعامل مثبت با کشورهای منطقه شرق به توسعه روابط با سایر مناطق نیز توجهی ویژه دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جايگاه ايران در سياست خارجي مالزي چيست؟
از دید مالزیایی ها ایران یکی از مهم ترین کشورهای خاورمیانه و جهان اسلام محسوب می شود که هم به لحاظ تاثیرگذاری فرهنگی بر بخش مهمی از جهان اسلام دارای توانایی های بالقوه در حوزه های اقتصادی به ویژه بخش نفت و گاز است. بازار ایران نیز بازاری جذاب برای این کشور و کالاهای صتنعی آن است. به همین جهت شاید در میان عمده کشورهای این منطقه بیشترین همدلی با ایران از سوی مالزی بوده است. البته این اهمین ایران به معنی عدم وجود تردید در میان مالزیایی ها نسبت به نیات و برخی از عملکردهای ایران در برخی مواقع نبوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهمیت مالزي به چه میزان بوده و این تا چه حدي می‌تواند پاسخگوی نیازهای سیاست خارجی ايران باشد؟
مالزی امروزه از حیث توجه و اهمیت دادن به توسعه یکی از مهم ترین کشورهایی است که ایران همواره گوشه چشمی به آن داشته است. این کشور که بیش از 60 درصد از جمعیت آن مسلمان است موفق ترین نمود انطباق الگوهای بومی و حفظ ارزش ها با روندهای جهانی به خصوص حوزه اقتصاد توسعه بوده است. مسئله که در دوران بعد از انقلاب یکی از چالش های اصلی دولت ها در ایران بوده است. بنابراین در بحث تجارب توسعه مالزیایی ها الگویی مهم برای ایران به شمار می روند. در حوزه همکاری اقتصادی و سیاسی در دوران پسا برجام نیز این کشور برای ایران دارای اعمیت بسیاری است. شرکت های فعال مالزیایی در حوزه انرژی یکی از اهداف ایران در جذب سرمایه گذاری خارجی برای فعال ساختن این بخش در وضعیت کنونی است. افزون بر این دولت و بخش های خصوصی این کشور نیز در دوران بعد از برجام به دنبال بهره گیری از فضای ناشی از تعامل ایران با جهان هستند و نمی خواهند از این قافله عقب بمانند. در حوزه سیاسی و فرهنگی نیز این کشور برای سیاست خارجی ایران مهم است. در دوران جدید یکی از اهداف ایران خروج از انزوای دوران تحریم و مقابله با موج گسترده ایران هراسی در عرصه بین المللی است. ضمن اینکه به موازات تشدید تنش ها میان تهران و ریاض ایران تلاش دارد تا از نقش بسیار مهم این کشور اسلامی برای ایجاد تمایز بین خوانش سعودی از اسلام و بقیه جهان اسلام استفاده کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترین چالش های افزایش روابط ایران با مالزي چیست؟
در سال های اخیر مهم ترین چالش وجود تنش های فراینده بین ایران و غرب حول مسئله هسته ای بوده که سایر کشورها متاثر از گفتمان قدرت در نظام بین المللی نه می توانستند و نه خواهان توسعه روابط فراگیر با ایران باشند. با این حال همانگونه که روندهای دو سال اخیر نشان داده به نظر می رسد با حال نسبی موضوع هسته ای ایران این مانع تا حدی مرتفع شده و زمینه برای توسعه روابط دو کشور در حوزه های موضوعی گوناگون مهیا شده است. دومین چالش که متاسفانه به برخی اقدامات نادرست، شعاری و برآمده از درک نامناسب از محیط بین المللی در برخی دوران های سیاست خارجی ایران بازمی گردد و البته با فضای ایران هراسی و شیعه هراسی نیز تشدید شده تلاش برای تاثیرگذاری فرهنگی افراطی بر مسلمانان این کشور بوده است. اگر چه قدرت نرم دارای اهمیت است، اما هر گامی در روابط بین المللی ابزارها و منطق خاص خود را داراست که عدم تبعیت از آن با انزوا و ایجاد هزینه برای منافع ملی همراه خواهد بود. البته تا در سفر اخیر رئیس جمهور تلاش شد تا این محور کمرنگ شده و نشان داده شود که قصد ایران هیچ گاه در این کشور شیعه سازی نبوده است که این رویکرد لااقل به لحاظ اعلامی از اهمیت زیادی برخوردار است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترین فرصت های همکاری ایران و مالزي در چه حوزه هایی نهفته است؟
مهم ترین فرصت همکاری دو کشور در حال حاضر توسعه روابط اقتصادی و بهره گیری از تجارب طرف مقابل در حوزه هایی است که هر یک پیشرفت هایی را داشته اند. الگوی توسعه مالزی و نگرش آن به مبانی ارزشی و جهانی شدن بیشتر می تواند توسط تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان ایرانی مورد مداقه قرار گیرد. در حوزه اقتصادی فرصت های سرامیه گذاری مشترک در بخش های انرژی و نفت و گاز و تولیدات صنعتی می تواند بیش از این در محور روابط قرار گیرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترین راهکارهای افزایش روابط ایران با مالزي چیست ؟
به نظر می رسد تنش زدایی موجود در سیاست خارجی ایران هر چند به صورت کج دار و مریز مهم ترین مانع فراروی روابط دو کشور را برداشته است. تاکید بر عمل گرایی اقتصادی، کاستن از حساسیت های مالزی در حوزه مسلمانان و تبلیغات منفی صورت گرفته از نقش ایران در این کشور و توسعه مبادلات فرهنگی به خصوص در حوزه دانشگاهی می تواند در این مقطع بسیار مفید باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آينده روابط ايران با مالزي را چگونه مورد بررسي قرار ميدهيد؟
به نظر اینجانب روابط ایران با بسیاری از کشورهای دنیا در نظام کنونی بین المللی عمدتا متاثر از فضای روابط کلی ایران با نظم بین المللی است . در دو دهه اخیر بارها ثابت شده که اگرچه بسیاری از کشورها به حقانیت مواضع اعلامی و اصولی ایران اذعان دارند، اما تاثیر بسیار زیاد جهانی شدن اقتصاد و تبدیل شدن آن به اولویت جدی بسیاری از کشورها سبب شده تا آن ها در کشاکش قدرت و عدالت در عرصه بین المللی با نگاهی عمل گرایانه منطق دوم را برگزینند. بنابراین در این چارچوب به نظر می رسد که هر چقدر ایران روند توسعه را به الگو و گفتمان غالب خود تبدیل کند؛ امکان توسعه بیش از پیش روابط با کشورهایی نظیر مالزی را آماده تر خواهد یافت.
