دکتر معصومه محمدی
پژوهشگر روابط بین‌الملل
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح ـ IPSC
هندسه جدید قدرت در غرب آسیا
تحولات سال ۲۰۲۵ در غرب آسیا نشان‌دهنده تلاش گسترده و چندلایه‌ای از سوی ایالات‌متحده آمریکا، ناتو و رسانه‌های جریان اصلی غرب برای باز تنظیم ژئوپلیتیکی منطقه است. در این فرآیند، ترکیبی از فرماندهی نظامی، دیپلماسی امنیتی و سلطه رسانه‌ای به کار گرفته‌شده تا از گسترش نفوذ محور مقاومت، به‌ویژه ایران، جلوگیری شود. این پروژه، از سازوکارهای متنوعی چون سفرهای دیپلماتیک، ابزارهای حقوقی، عملیات روانی و رسانه‌ای، و بازتعریف مفاهیم امنیت منطقه‌ای بهره می‌برد.
اجلاس ناتو در لاهه و راهبرد دفاعی نوین غرب
در ژوئن ۲۰۲۵، نشست ناتو در لاهه با تأکید برافزایش هزینه‌های دفاعی کشورهای عضو به میزان ۵٪ تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۳۵ برگزار شد. از این مقدار، ۳.۵٪ به حوزه دفاعی و ۱.۵٪ به توسعه زیرساخت‌های امنیتی اختصاص یافت؛ حرکتی که نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد انسجام راهبردی جدید در برابر تهدیدات فرا منطقه‌ای، به‌ویژه از سوی محور مقاومت است. ایالات‌متحده در قالب سیاست «سازمان‌دهی تدریجی»، درحالی‌که تمرکز راهبردی خود را به رقابت با چین در آسیا معطوف کرده، از طریق ناتو و ائتلاف‌های منطقه‌ای عربی، فشار خود را بر ایران حفظ کرده است. این سیاست، نوعی دیپلماسی قدرت‌پایه با پشتوانه تهدید نظامی محسوب می‌شود که در پی مهار مؤلفه‌های قدرت ساز مقاومت است.
پیوند ابزارهای اقتصادی و حقوقی در مواجهه با مقاومت
یکی از ارکان این راهبرد، استفاده ترکیبی از تحریم‌های اقتصادی چندلایه و ابزارهای حقوقی بین‌المللی است. درحالی‌که غرب با بهره‌گیری از نهادهایی چون شورای امنیت و سازوکارهای حقوق بشری، مشروعیت اقدامات فشارزا علیه ایران و متحدانش را بازنمایی می‌کند، اقتصاد مقاومتی ایران نه‌تنها از پای درنیامده، بلکه به‌نوعی تقویت‌شده است. تجربه تحریم‌ها در دهه اخیر نشان می‌دهد که تاب‌آوری اقتصادی و توانمندسازی داخلی، بخشی از راهبرد بقا و پیشرفت محور مقاومت بوده است.
رسانه‌های غربی و جنگ روایت‌ها
رسانه‌های جریان اصلی غربی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به ادراک عمومی از محور مقاومت ایفا می‌کنند. اصطلاحاتی مانند «تهدید موشکی»، «بی‌ثبات‌سازی منطقه‌ای» و «ماجراجویی ایران»، بخشی از چارچوب‌های گفتمانی هستند که در رسانه‌ها برای مشروعیت‌زدایی از اقدامات مقاومت به کار می‌روند. در مقابل، جنبش مقاومت با بهره‌گیری از رسانه‌های بومی و شبکه‌های دیپلماتیک چندملیتی، در پی خنثی‌سازی پروژه «صلح تحمیلی» و برساختن روایت مستقل خود از نظم منطقه‌ای است. روایت‌های مقاومت اکنون نه‌تنها در سطح سیاسی و نظامی، بلکه در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز در حال گسترش است.
ناتوی عربی و باز توزیع قدرت در منطقه
ایالات‌متحده در سال‌های اخیر تلاش کرده است با تشکیل ائتلاف‌هایی مانند «ناتوی عربی» که متشکل از اسرائیل، برخی اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس و دولت‌های عربی خاص است، ساختار قدرت منطقه‌ای را بازآرایی کند. این ائتلاف‌ها، نه‌تنها در راستای مهار ایران بلکه در چارچوب مهندسی نظم جدید امنیتی غرب آسیا تعریف‌شده‌اند. نقش ترکیه نیز به‌عنوان پلی میان شرق و غرب در ساختار ناتو تقویت‌شده و این کشور به‌عنوان یک محور واسط در پروژه آموزش، انتقال تسلیحات و تقویت زیرساخت‌های امنیتی ایفای نقش می‌کند. بااین‌حال، چالش‌هایی چون اختلاف در منافع اعضا و هزینه‌های مالی گزاف، اجرای کامل این راهبرد را با مانع مواجه ساخته‌اند.
پاسخ راهبردی محور مقاومت: انسجام جبهه‌ای و بازتعریف قدرت نرم
در برابر این فشارهای چندوجهی، محور مقاومت با تمرکز بر انسجام جبهه‌ای، تقویت روابط سیاسی، فرهنگی و امنیتی میان بازیگرانی چون ایران، حزب‌الله، انصار الله و گروه‌های مقاومت فلسطینی، در حال بازتعریف قدرت خود است. گفتمان ضد صهیونیستی و ضد امپریالیستی، بنیان معنایی مشترکی را برای این بازیگران فراهم کرده که موجب تحکیم پیوندهای درون‌جبهه‌ای شده است. محور مقاومت همچنین ضرورت تولید محتوای چندزبانه، تقویت رسانه‌های منطقه‌ای و بهره‌گیری از آموزش سواد رسانه‌ای را برای مقابله با جنگ شناختی غرب در اولویت قرار داده است. این راهبرد به دنبال تقویت «پادروایت‌ها»ی مستقل، مبتنی بر مفاهیم عدالت محور، استقلال سیاسی و مقاومت فعال است.
درنهایت، پروژه باز تنظیم ژئوپلیتیکی غرب آسیا، تلاشی از سوی آمریکا و ناتو برای بازمهندسی قدرت و توازن در منطقه است که از ابزارهای نظامی، حقوقی، اقتصادی و رسانه‌ای بهره می‌گیرد. در مقابل، محور مقاومت نیز با ترکیبی از انسجام سیاسی-فرهنگی، نهادسازی اقتصادی و بازسازی قدرت نرم، به دنبال ساخت نظمی مستقل و چندقطبی است. آینده نظم منطقه‌ای بیش از هر زمان دیگری به توانایی هر دو طرف در ساخت و دفاع از روایت‌های خود بستگی دارد. نبرد آینده، بیش از آنکه در میدان‌های نبرد سنتی شکل گیرد، در عرصه معنا، ادراک، و روایت رقم خواهد خورد.
منابع
Atlantic Council Eurasia Center. (2025, July 1). What the war in the Middle East and the NATO summit mean for Ukraine. Atlantic Council.
CSIS. (2025, June 23). How NATO can support the United States in Asia. CSIS.
FDD. (2025, June 24). After the ceasefire, will Iran abandon its ‘Axis of Resistance’?. FDD.
FT.com. (2025). A road map to rebalance the NATO alliance. Financial Times.
ISW. (2025, March 24). Iran Update. Institute for the Study of War.
MEI. (2025). US policy in the Middle East: A report card. Middle East Institute.
NATO Wiki. (n.d.). Agreement on 5% NATO defence spending by 2035. NATO.
SIPRI. (2025). NATO’s new spending target: Challenges and risks associated with a political signal. SIPRI.
Washington Post. (2025, July 1). The high costs of Trump’s ‘peace through strength’.
Washington Post. (2025, March 29). Secret Pentagon memo on China, homeland has Heritage fingerprints.
Wess Mitchell, A. (2025, July 2). America is overextended. Here’s a better way forward. Washington Post.
FIIA. (2025, May). NATO and the Middle East. Finnish Institute of International Affairs.
IranWire. (2025). Daily review of Iranian media. IranWire.
NCRI. (2025, June). Who’s protecting Tehran? NYT’s pattern of discrediting Iran’s resistance.
Tollefsen, T. (2025, June 25). From Trump Fighting Back on Iran Reports to Defence Spending Pledges, the Key Takeaways From the 2025 NATO Summit. Time.
