علل پيروزي دوباره الهام علي در انتخابات رياست جمهوري آذربايجان – گفتگو با دکتر افشار سليماني

مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC

 روز چهارشنبه انتخابات ریاست‌جمهوری در جمهوری آذربایجان برگزار شد. کمیته مرکزی انتخابات آذربایجان این انتخابات که 72.3 درصد واجدین شرایط رای دهی در آن شرکت کردند را مورد تایید قرار داده است. مطابق قانون اساسی جمهوری آذربایجان انتخابات ریاست جمهوری در این کشور هر 5 سال یک بار صورت می گیرد. بر اساس آخرین اطلاعات، با شمارش بیش حدود 75 درصد آراء صندوق‌های رای گیری، علی‌اف با کسب 84.72 درصد آراء پیروزی قطعی این انتخابات بشمار می‌رود. جایگاه دوم در انتخابات نصیب “جمیل حسنعلی” نامزد مخالفان دولت با کسب 5.18 دصد آراء شده است. در این حال برای بررسی بیشتر به گفتگویی با دکتر افشار سليماني کارشناس قفقاز و سفير پيشين ايران پرداخته ایم:

واژگان كليدي: انتخابات رياست جمهوري آذربايجان، الهام علي اف، حزب اسلام جمهوري آذربايجان، جبهه متحد مخالفان دولت، علل پيروزي علي اف

مركز بين المللي مطالعات صلح: علل پيروزي دوباره الهام علي اف در جمهوري آذربايجان چيست؟

از  عمده دلایل این پیروزی می توان به این موارد اشاره نمود:
الف-الهام علیف یگانه فرزند ذکور مرحوم حیدر علیف معاون نخست وزیر شوروی سابق، عضو دفتر مرکزی( پولیت بورو ) حزب کمونیست شوروی فروپاشیده ، دبیرکل حزب کمونیست جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی ،10 سال رییس جمهور آذربایجان (1993-2003) بنیانگذار حزب آذربایجان نوین
ب-رییس جمهور بودن الهام علیف از 10 سال پیش تا کنون
ج-عدم وجود حزب فراگیر مخالف در جمهور آذربایجان
د-ذهنیت منفی اکثر مردم آذربایجان نسبت به احزاب مخالفی که شاکله اصلی شورای ملی نیروهای دموکراتیک را تشکیل داده بودند (مانند جبهه خلق و مساوات ) تا نامزد واحدی را برای شرکت درانتخابات ریاست جمهوری معرفی کنند.
ه- اختلاف میان احزاب مخالف و عدم انسجام تمام عیار آنها در معرفی نامزد واحد 
و-رضایت نسبی مردم نسبت به دولت آذربایجان درمقایسه با سالهای پیش
ز-عضوگیری فعال و نسبتا گسترده حزب حاکم آذربایجان نوین با توجه به برخورداری از امکانات فراوان در مقایسه با احزاب مخالف 
ح-عدم دخالت عملی عناصر خارجی به نفع نیروهای مخالف دولت
ط-به منصه ظهور رسیدن دموکراسی هدایت شده نسبی در جمهوری آذربایجان
ی-  عدم تحرک اکثریت مردم به نفع احزاب مخالف 
ک-  ایفای نقش تلویحی مسکو به نفع نامزد پیروز 

مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به شرايط كنوني سياسي و اقتصادي منطقه فضاي كنوني انتخابات رياست جمهوري آذربايجان چه تفاوتي با دوره هاي گذشته كرده است؟

فضای انتخابات از منظر داخلی و خارجی به نفع نامزد حزب حاکم بود. دول خارجی یا نقشی خنثی یا مثبت به نفع نامزد پیروز از طریق حمایت تلویحی ، سکوت یا اظهارات کلی یکی به نعل و یکی به میخ ایفا کردند. در داخل کشور نیز همانگونه که در پاسخ به سوال نخست اشاره کردم مجموعه شرایط به نفع حزب حاکم آذربایجان نوین و نامزد این حزب بود. سفر پوتین رییس جمهور روسیه به باکو قبل از انتخابات و تبریک گفتن وی بعنوان دومین یا سومین مقام عالیرتبه کشور همسایه بیانگر تمایل مسکو به پیروزی الهام علیف است. همینطور تبریک رییس جمهور و نخست وزیر ترکیه بعنوان اولین کشور نشان از خرسندی مقامات مذکور از غلبه نامزد پیروز بررقبایش می باشد.
تایید شفاف ، آزادانه وعادلانه بودن انتخابات از سوی مجمع پارلمانی اتحادیه اروپا و شورای اروپا نیز آیتی دیگر از مساعد بودن شرایط بر اروپاییان و نامزد پیروز می باشد. رفتار تهران هم نشان میدهد اگر چه همچون اروپاییها، ترکها و روسها از پیروزی الهام علیف خرسند نیست، اما واکنش منفی هم نسبت به پیروزی او نشان نخواهد داد.در این میان جالب تر و قابل تامل تر این است که
سرژ سرکیسیان رییس جمهور ارمنستان نیز چند ماه پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان الهام علیف را شایسته رسیدن به ریاست جمهوری دانسته بود.

مركز بين المللي مطالعات صلح:  حزب حاکم با چه چالشهایی برای بعد از پیروزی در انتخابات روبرو است؟
بنظر می رسد حزب حاکم و رهبر غالب آن همچون سالهای گذشته همواره در معرض انتقادات واعتراضات احزاب مخالف قرار خواهد گرفت. اکنون که جمیل  حسنلی نامزد اصلی مخالفان بازنده انتخابات گردیده به نتایج انتخابات اعتراض نموده و اعلام کرده است که درانتخابات ازسوی حزب حاکم تقلب و تخلف گسترده صورت گرفته و برای احیا و حفظ حقوق مردم از پای نخواهد نشست. علی کریملی رهبر حزب جبهه خلق نیز اظهارات مشابهی نموده و بر استمرلر مبارزه مدنی علیه دولت آذربایجان تاکید نموده است. هرچند که این تلاشها چند ماهی ادامه خواهد داشت و پس از آن نیز احزاب مخالف نسبت به انتقادات و اعتراضات خود علیه دولت ادامه خواهند داد و متناوبا درخواست برگزاری میتینگهایی خواهند نمود اما بنظر نمی رسد این تحرکات نتایجی در برداشته باشد.

مركز بين المللي مطالعات صلح:  علل ناتوانی مخالفان و رقبای علیف درانتخابات بویژه جبهه متحد مخالفان وحزب اسلام به چه عواملی برمیگردد؟
از عمده دلایل این ناتوانی می توان به عدم ایجاد اجماع در میان مخالفان دولت، عدم انسجام در میان مردم و جذب آنها به سوی خود و عدم توانایی در ایجاد انگیزه لازم و کافی در مردم برای حرکتی فراگیر اشاره نمود.از سوی دیگر تلاش مخالفان بمنظور جلب کمک دول خارجی سبب تداعی وابستگی آنان به دول خارجی در افکار عمومی آذربایجان و کاهش اعتماد مردم به ابن احزاب است.در رابطه با حزب اسلام هم مزید بر عوامل مذکور باید به دلایلی از قبیل علم تمایل اکثریت مردم و دولت نسبت به سیاسی شدن دین اسلام و عدم شناخت وافی و کافی اکثریت مردم از زوایای گوناگون دین اسلام و رویکرد منفی افکارعمومی نسبت به دخالت سایر کشورها در مسایل مذهبی و سیاسی مردم می توان اشاره نمود.

مركز بين المللي مطالعات صلح: دولت آینده علیف با چه تغییراتی روبرو خواهدبود؟
با توجه به مطالب مطروحه در جریان تبلیغات انتخاباتی نامزدها و افزوده شدن آگاهی مردم آذربایجان پیرامون حقوق شهروندی و مشکلات موجود درکشور بنظر می رسد در دوره جدید به مرور شاهد بازتر شدن فضای سیاسی کشور، قانونمندتر شدن روند اجرایی و قضایی کشور، افزایش مبارزه با رشوه خواری وفساد اداری و مالی و بروز تغییراتی در سطوح مدیران عالی و میانی در این کشور باشیم

مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه روسیه ،آمریکا و اتحادیه اروپا به نتایج انتخابات ریاست جمهوری وپیروزی علیف چیست؟
هییت پارلمانی اتحادیه اروپا و مجمع پارلمانی شورای اروپا این انتخابات را شفاف ،عادلانه و آزاد خواندند ولی سازمان امنیت و همکاری اروپایی به این انتخابات ایرادهایی وارد ساخت. رابرت والتر رییس هیات مجمع پارلمانی شورای اروپا در کنفرانس مطبوعاتی روز پنجشنبه 18مهر ماه اعلام کرد : ما هیچ تخلف جدی درروند انتخابات مشاهده نکردیم. وی اعتراض برخی از نامزدهای مغلوب به نتایج انتخابات و  برسمیت نشناختن آنرا  موضوعی سیاسی دانست. همچنین پینو آرلاچکی رییس هیات پارلمان اروپا دراین نشست مطبوعاتی برگزاری انتخاباتی بدون خشونت در آذربایجان را به مردم این کشور تبریک گفت و آنرا شفاف،عادلانه و آزادانه دانست.اما میشل وویسین رییس هیات سازمان امنیت وهمکاری اروپایی در همین گفتگوی مطبوعاتی گفت: درانتخابات حقوق اولیه آزادی تجمع رعایت نشده ،نقض حقوق بشر شده، و جو انتحابات ناعادلانه بوده است. وی افزود: هیات همراه او از 1143حوزه رای گیری بازدید کرده و شاهد مشکلات مهمی بوده است.این مقام اروپایی تاکید کرد که شفافیت  12 درصد از 72 درصد مشارکت کننده زیر سوال است و در 58درصد ازحوزه ها، تخلفاتی مشاهده شده است.روسیه نیز با توجه به مواضع قبل از انتخابات و تبریک فوری پوتین پس از اعلام نتایج انتخابات به الهام علیف رویکرد مثبتی نسبت به فضای انتخابات و نتیجه آن اتخاذ نموده است. دررابطه با چگونگی برگزاری انتخابات هم نماینده هیات روسی ناظر برانتخابات سرگیی میرزایف در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: با توجه به نظر سنجی های انجام شده ، نتیجه اعلام شده را باور دارد. انتخابات شفاف، قانونی و آزاد برگزارشد. هیچ دلیلی برای تردید در مورد نتیجه اعلام شده وجود ندارد. همچنين رییس هیات نظارت ترکیه حالوک ایپک در مورد نحوه و نتیجه این انتخابات گفت:مشارکت 72 درصدی عالیست.مشارکت فعالانه جوانان قابل تقدیر است. همچنین روسای هیاتهای نظارت از سوی نهادهای غیردولتی، پارلمانی  کشو رهای چک،آلمان و شو ای همکاری کشورهای ترک زبان نیز این انتخابات را شفاف،قانونی ،آزاد ،عادلانه، براساس استانداردهای بین المللی اعلام کردند.125 نفرنماینده وکارشناس سیاسی تحت عنوان آکادمی اروپا ازسوی اتحادیه اروپا وکانادا براین انتخابات نظارت کرده و روند ونتیجه را موردتایید قراردادند.
در مجموع مزید بر مجمع پارلمانی اتحادیه اروپا ، شورای اروپا، شورای کشورهای ترک زبان، نهادهای بین اللمللی دیگری از جمله سازمان همکاری کشورهای اسلامی، اتحادیه گوام ، سازمان کشورهای مشترک المنافع و سازمان همکاریهای اقتصادی دریای سیاه و هیاتهای نظارت 100کشور نیز این انتخابات را مورد تایید قرار دادند، اما وزارت خارجه امریکا در کنار سازمان امنیت وهمکاری اروپا انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان زیر سوال برده و آنرا غیرشفاف، ناعادلانه و به دور از استاندارهای بین المللی دانستند که مورد اعتراض شدید وزرات خارجه آذربایجان و برخی مقامات دولتی این کشور واقع شد. بطوریکه وزارت خارجه آذربایجان موضع وزارت خارجه آمریکا را توهین به ملت آذربایجان دانست و بر سالم بودن انتخابات تاکید نمود.اما برغم واکنش منفی امریکا باراک اوباما و تنی چند از سناتورهای امریکایی پیروزی الهام علیف را تبریک گفتند.

گفتگو از فرزاد رمضاني بونش