مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
شیخ «تمیم بن حمد» امیر قطر در گامی دست به تغییراتی در کابینه زد که از آغاز پادشاهی وی بی‌سابقه بود.این اصلاحات شامل تغییر در هفت وزارت‌خانه از 20 وزارت‌خانه و ادغام 8 وزارت‌خانه و تبدیل آنها به چهار وزارت‌خانه بود. تحلیلگران درباره اهداف و ابعاد این تغییرات اختلاف‌نظر دارند و برخی تقویت تدریجی قدرت امیر و سرنگونی حامیان پدرش وبرخی کم کردن از هزینه‌ها و.. را برمی شمرند. گفتگوی زیر به بررسی همین امر می پردازد.
واژگان کلیدی: علل تغییرات سیاسی در قطر، پیامدهای تغییرات سیاسی در قطر، تغییرات سیاسی در قطر، قطر
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به ساختار کنونی دولت قطر، وضعیت و علل این تغییرات چه بوده است؟
ساختار دولت در قطر یک ساختار دموکراتیک نیست و با تغییراتی در طی انتخابات به وجود نمیآید. تغییرات در قطر نتیجه شرایط سیاسی است و به نظر من تغییر چند وزیر، وزیر خارجه و دفاع در قطر نتیجه یک نوع تغییر در سیاستهای قطر است که تحولات منطقهای ایجاب میکند و تصمیم گرفته شده که افرادی را متناسب با شرایط جدید در این پستها قرار دهد. در بعد دیگر حال که آمریکا درصدد به نتیجه رساندن مبحث سوریه است و قطر از جمله کشورهایی است که سرمایهگذاری شدیدی بر سوریه کرده و میلیاردها دلار در سوریه هزینه کرده، اما همانطور که در اجلاس ژنو شاهد بودیم معارضهای (که بیشتر عربستان رهبری آن را بر عهده گرفته ) اعلام عدم حضور کردند و فکر نمیکردند که ممکن است اجلاس بدون آنها برگزار شود. آنها با دروغی مبنی بر اینکه آمریکاییها اطمینانی داده اند شرکت نکرده اند، در این رابطه آقای کری این خبر را سریعا تکذیب کردند و عنوان کردند که تنها به آنها گفته شده اگر شرکت نکنید به ضرر شما خواهد بود. لذا در اجلاس شرکت کنید تا حرفهای خود را بزنید.
این نشان دهنده متناسب بودن تحول با سطح تغییراتی است که در سطح منطقه رخ داده است. این تغییرات تغییر جایگاه عربستان، تغییر تحولات در سوریه و عراق، و احتمال توقف سریع جنگ یمن است. اکنون همه ی شاخصها نشان میدهد که سازمانهای بین المللی مانند سازمان عفو بین الملل و.. همه در مورد جنایتهای ضدبشری در یمن صحبت میکنند و طرح این مقدمات یعنی پایان جنگ. هر زمان که بنا باشد طرفی جنگ را متوقف کند اول ادبیات خود را تغییر می دهد و بعد از یک مدتی اینکار را انجام میدهد. لذا تغییر متناسب با این شرایط سیاسی تغییر کابینه بعضی از وزرا در قطر متناسب با این شرایط بوده و بر اساس ساختار اجتماعی داخلی قطر نبوده است. در قطر حاکمیت امیر مهم است و بقیه کارمندان او هستند. هیچگاه در قطر شخصیتی به عنوان رقیب امیر نبوده که کاری را انجام دهد. آنچه که وجود دارد تیم امیر اما با رویکردهای سیاسی متفاوت است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا با توجه به نوع توازن های داخلی حاکم بر خاندان قطر این تغییرات نشان دهنده قدرت گرفتن جناحهای خاصی است؟
قطر یک کشور بسیار کوچکی است و در آن دو قبیله بیشتر نیستند. این دو قبیله هم با یکدیگر ارتباط خاصی به لحاظ ازدواج افراد قبیله پیدا کردهاند. جامعه قطر از 200 تا 250 نفر بیشتر تجاوز نمیکند و نزدیک به دو میلیون بقیه خارجیاند. لذا خیلی نمیتوان در مورد ساختار اجتماعی و سهم خواهی در این جامعه نظر داد. به نظر من سهم خواهی در این جامعه بیشتر بسته به نیازهای سیاسی و نه اجتماعی صورت میگیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به دو پست مهم و تأثیر گذار وزیر خارجه و وزیر دفاع شخصیتهای جدید دارای چه نوع تفکری نسبت به مسائل منطقهای، داخلی و جهان عرب هستند؟
تصور من بر اینست که تعامل با غرب را بهتر از افراد قبلی میدانند. این نشان دهنده تفکر دولت قطر در ایجاد تعامل با غرب است. در گذشته غرب حاشیهای برای این کشورها مثل قطر و عربستان ایجاد کرده بود؛ که به صورت مستقل در آن بازی میکردند. اما در حال حاضر به سمت کاملا کنترل شده حرکت میکند. لذا کسانی باید بر سر کار بیایند که بتوانند با غرب تعامل داشته باشند و خواست غرب را درک و در آن چارچوب سیاستهای قطر را تنظیم کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای تغییرات در مسائل منطقهای، بین المللی و رابطه با بازیگران مختلفی مثل ایران، مصر، عربستان و … چه خواهد بود؟
در منطقه تقریبا دو سطح از بازیگران وجود دارند. یکی بازیگران بین المللی (که قطر با آمریکا بسته و با روسیه مشکل دارد) به دلیل اینکه کارکرد روسیه با کارکرد قطر در تعارض است و ممکن است قطر ارتباط جدید و مثبتی با روسیه برقرار کند. یعنی اگر دنبال ایجاد ارتباط مثبت و سازنده با قدرتهای بین المللی باشد. در سطح منطقهای عمدهترین بازیگرانی که بازی را در منطقه مدیریت میکنند یکی ایران و دیگری رژیم صهیونیستی و عربستان است. ایران تقریبا قدرت برتر منطقه است و قطر هیچگاه سعی نکرده که این ارتباط را با ایران قطع کند. هرچند که در کشاکش روابط اخیر ایران و عربستان قطر سفیر خود را فراخواند بدون اینکه ارتباط خود را قطع کند. در واقع قطر نیاز دارد که در آینده روابط خود با ایران را تنش زدایی کند و تبدیل به یک ارتباط سازنده کند. ارتباط قطر با عربستان وجود دارد، هر چند که بعضی اوقات دچار تنش میشود و در یمن منطبق بر هم بوده است و با توجه به احتمال پایان جنگ در یمن قطر باید سعی کند که هزینههایی که عربستان باید پرداخت کند خود نپردازد و فاصله خود را با عربستان حفظ بکند تا اینکه ترکشهای پایان جنگ یمن به قطر نرسد. قطر در رابطه با رژیم صهیونیستی گاهی دفتر باز کرده و در جنگ غزه این دفتر را بسته ولی گاهی افرادی از اسرائیل به قطر، بحرین و امارات رفت و آمد میکنند. این نوع رفتارها ممکن است برای کشورهای عربی چالشی باشد. در حال حاضر خود عربستان در حال ارتباط برقرار کردن با اسرائیل است. دیدارهایی که انور عشقی با دوری گلد سرپرست وزارت خارجه نشاندهنده این مسئله است. در واقع قطر همیشه حالت بیابینی در ایجاد روابط با اسرائیل داشته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به تغییر کابیهها آیا امکان تغییر در روند رابطه با ایران، مصر و سوریه وجود دارد؟
در ارتباط با مصر، قطر از اخوان و عربستان با کودتا علیه اخوان حمایت کرده لذا در این مقوله قطر و عربستان کاملا مخالف هم هستند. اما عربستان در صدد راضی کردن قطر بر مخالفت با اخوان است. ولی تاکنون شاخصی مبنی بر دست کشیدن قطر از اخوان وجود نداشته است. تقریبا رسانههای قطر در اختیار اخوان است. یعنی در حال حاضر در الجزیره بیشتر نیروها، نیروهای اخوانی هستند. لذا قطر همچنان از پروژه اخوان حمایت میکند و با عربستان اختلاف جدی دارد. در مورد سوریه تصور بر این است که دولت سوریه روزی نیست که منطقه ای را آزاد نکند. این حاکی از پیروزی دولت سوریه است. اکنون هدف آمریکا و سازمان ملل رسیدن به سوریه است و اجلاس ژنو هم در همین چارچوب مطرح است. لذا تصور بر این است که قطر در ارتباط با سوریه ناچار به تعاملی بعد از اینکه پی برد که این نظام قابل سرنگونی نیست برقرار کند و در مورد عراق هم به همین منوال عمل کند.
