مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در نشست کمیسیون ریاست جمهوری در همکاری نظامی- فنی با کشورهای خارجی اطلاع داد: « قراردادهای تسلیحاتی روسیه که با کشورهای خارجی به امضا رسیده است از 56 میلیارد دلار فراتر رفته است که 26 میلیارد دلار بیش از سال گذشته است. در واقع حجم صادرات تسلیحات روسیه و فناوری نظامی روسیه برای اولین بار از سال 1992 میلادی به 56 میلیارد دلار رسید.برای بررسی علل و پیامدهای این امر گفتگویی با دکتر قامت داشته ایم:
واژگان کلیدی: علل افزایش صادرات تسلیحات روسیه، صادرات تسلیحات روسیه، پیامدهای افزایش صادرات تسلیحات روسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل افزایش صادرات تسلیحات روسیه چیست؟
در رابطه با رقابتهای تسلیحاتی روسیه این رقابتها را به فضا نیز کشاند و از لحاظ اقتصادی روسیه بخش قابل توجهی از بودجه سالانه خودش را صرف رقابتهای تسلیحاتی چه در روی زمین و چه در جنگ ستارگان انجام داد و این امر یکی از دلایل فروپاشی شوروی باشد. بعد از فروپاشی شوروی تمامی ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی دستخوش تغییر شد و مسائل نظامی یکی از بحث های اصلی بود. یعنی روسیه بعد از فروپاشی درگیر مشکلات عدیدهای در داخل شد و این مشکلات اقتصادی سایر مسائل مانند سیاستهای داخلی، خارجی را تحت تاثیر قرار داد. به عبارتی آن امپراطوری مریض شد و مسائل خود را اولویت بندی کرد و اولویت را به بحث اقتصادی داد. زیرا نمیخواست تبعاتی که از فروپاشی شوروی در رابطه با جمهوری های 15 گانه (که از فروپاشی شوروی به وجود آمده بودند) درگیر جمهوری های خودمختار چون چچن و… هم بشود. لذا توجه عمده خود را به مسائل اقتصادی داد. اما زمامداران روسیه همواره در پی جبران مافات بودند و پوتین در راس آنها قرار دارد و تمایل داشت که دوباره ضعفی را که درگیر آن شده بود و وجه به خارج که از دست رفت را دوباره به آن بپردازد. لذا به تدریج ما شاهد این هستیم که روس ها به دنبال برطرف کردن ضعف به خصوص در بحث تسلیحاتی ، صادرات سلاح و نفوذ در محدوده هایی که قبلا تحت سلطه آنها بوده و به عبارتی به دنبال برگشتن به آن مرحله هستند و حرکات آنها با افت و خیزی همراه است. در رابطه با افزایش توان نظامی روسیه در همین راستا قابل تجزیه و تحلیل است. به عقیده من روسها به ویژه پوتین میخواهند این امپراطوری را دوباره احیا کنند. تحولاتی که در رابطه با اوکراین انجام دادند دقیقا در همین راستا است. بنابراین افزایش توان و بودجه نظامی به عبارتی صادرات سلاح را در این قالب است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه اینکه برای اولین بار حجم صادرات سلاح روسیه بعد از سال 1999 به 56 میلیارد دلار رسیده است. این امر در شرایط کنونی چه پیامدهایی صادرات سلاح در حوزه های مختلف به همراه دارد؟
روسیه سعی دارد حیطه نفوذ خود را گسترش دهد که با چالش هایی روبه رو خواهد بود . عمده ترین این چالش ها از سوی آمریکا است. حضور روسیه در حوزه های مختلف باعث کاهش نفوذ آمریکا و بالعکس خواهد شد. بنابراین تلاش روسیه برای افزایش صادرات سلاح در راستای حضور هر چه بیشتر از زمان فروپاشی شوروی به بعد در اقصی نقاط جهان خواهد بود. در واقع روسیه هم توجه به مسائل اقتصادی دارد و هم به اوضاع دفاعی به این امر توجه میکند، اما در کنار اینها بیشتر دنبال حضور سیاسی و امنیتی است. به تبع آن به دنبال افزایش درآمدهای اقتصادی از محل صادرات سلاح در حوزه های امنیتی و دفاعی است. یعنی بیشتر استراتژیک و سیاسی و امنیتی فکر می کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: افزایش صادرات تسلیحاتی گسترده روسیه از نظر نظام بین الملل چه تاثیراتی در قدرت روسیه از لحاظ حضور در آسیای مرکزی، قفقاز و … خواهد داشت؟
قطعا افزایش پیدا خواهد کرد و همین افزایش باعث به وجود آمدن چالش و مخالفت آمریکا خواهد شد. در واقع نوعی تئوری ای وجود دارد که روسیه عمدا باعث فروپاشی خودش شد. زیرا توان اداره جمهوری های ورشکسته خود را نداشت، اما بعد از فروپاشی جمهوری ها توانستند با روابط دو جانبه و چند جانبه کشورهای خود را اداره کنند. بعد از ایجاد روابط این کشورها پیشرفت کردند و روسیه می خواهد دوباره این کشورها را متحد کند و اوکراین اولین قدم است. در همین راستا روسیه در پی به دست آوردن حوزه های نفوذ قبلی خود است و مواضع فعلی روسیه در راستای همین امر است. در رابطه با کمک های تسلیحاتی، حضور در بحران های متفاوت منطقه، بحث های هسته ای ایران و … یک مسیر را اثبات میکند که روسیه سعی میکند دوباره در نظام بین الملل همانند شوروی سابق نقش پر رنگی داشته باشد کما اینکه در حال حاضر نیز دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در دوسال گذشته بحث های مطرح بوده که سلاح های روسیه فاقد توانایی رقابت با سلاح های غربی است. با این توجه آیا میتوان گفت که روسها دست به نوآوری ها ونوسازی گسترده در زمینه ساخت سلاح هایشان بزنند؟
در بحث های تسلیحاتی، انواع مختلف سلاح وجود دارد. بنابراین اولا نوع حضوری که روسیه در پی انجام آن است در چه راستایی است. به عنوان مثال از درگیری داخلی در کشور شروع شود و تا به درگیری های آشکار در بحران های منطقه ای کشیده شود. لذا بنابراین بسته به نوع حضور روسیه قطعا سلاح صادراتی در راستای آن خواهد بود. قطعا تکنولوژی در حال پیشرفت است و روسیه سردمدار آن است و هر کشوری در پی دستیابی به تکنولوژی جدید خواهد بود. روسیه بسته به نوع حضور سلاح های خود را پیشرفته تر کند و حضور روسیه پررنگ تر خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این وضعیت آیا امکان دارد روسیه وام و اعتبارهای کلانی به کشورهای دیگر در حوزه های گوناگون دهد و جایگاه نفوذ را خیلی بیشتر از پیش کند؟
برای اجرای سیاست خارجه روش های متفاوتی وجود دارد. دیپلماسی، روش های فرهنگی و تبلیغاتی، روش های نظامی و روش های اقتصادی. مواردی در راستای ابزار سیاست خارجه است که هر کشوری از این ابزارها استفاده می کند. طبیعی است که رقبای روسیه نیز اقدامات متقابلی برای مقابله با نفوذ شوروی انجام دهند. اما همواره روسیه از این ابزار استفاده کرده است. کما اینکه بعد از جنگ جهانی دوم آمریکا طرح مارشال را برای حضور اروپا و جلوگیری از گسترش کمونیسم در اروپا مطرح کرد اقدام به طرح این وام برای اروپای شرقی که حتی خود شوروی هم اجازه این کار را دادند اما خود روس ها این اجازه را ندادند که منجر به تقسیم سیاسی شد. لذا روسها رویکردهای خاصی را برای حوزه نفوذشان ترتیب داده اند که در مورد بحث های اقتصادی هم مقابله به مثل خواهند کرد. روسها علاوه بر آسیا در امریکا و آفریقا و امریکا مرکزی برای حضورشان اقدامات مختلفی انجام داده اند.
