مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
مقتدا صدر در میان مقامات سیاسی ، روحاني و مذهبی عراقی که پس از سرنگونی صدام و تحولات جدید در عرصه سیاسی این کشور حضور یافته اند، چهره ای ويژه است. مهمترین خصوصيت صدر روحیه انتقادی و تندروی های گاه و بیگاه وی در سال های اخیر است که با تصمیم های ناگهانی و پیش بینی نشده از قبیل حضور در نشست های مختلف تا مخالفت های جدی با دولت مالکی و اخيرا هم کناره گیری های از صحنه سیاسی عراق در یکشنبه 27 بهمن ماه است. این در حالی است که طرفداران صدر از سیصد و بیست و پنج کرسی پارلمان ، چهل کرسی را در اختیار دارند و حزب وی شش کرسی کابینه را نیز به خود اختصاص داده است. براي بررسي اين امر گفتگويي با مصيب نعيمي داشته ايم:
واژگان كليدي: جريان مقتدا صدر، پيامدهاي خروج مقتدا صدر از سياست، علل خروج مقتدا صدر از سياست، خروج مقتدا صدر از سياست عراق
مركز بين المللي مطالعات صلح : جايگاه و نفوذ جريان صدر در يك دهه گذشته در عراق چگونه بوده است؟
خانواده صدر در مبارزه با صدام يكي از مجموعه اي اصلي در كنار حزب الدعوه و.. بود.آيت اله صدر يكي از برجسته ترين شخصيت هاي مبارز و افشا كننده جنايات صدام بود و نقش بسيار موثري در ايستادگي مردم و قيام هاي شيعيان در عراق داشت. صدر در بعد فقهي در نجف و كوفه هم جايگاه خوبي داشت و مقتدي صدر بعد سقوط صدام با توجه به انتساب به پدر از اين جايگاه و محبوبيت مردمي استفاده و در اكثر تحولات بعد از صدام به نوعي نقش داشت. وي حتي در ساختار موسسات قانوني مانند پارلمان، كابينه و نخست وزيري … تاثيرگذار بود. در واقع اين نقش اگر چه تاثير گذاري اين نقش در كنار بقيه علما و فقها مهم است. لذا در مجموع نقش مقتدي صدر را مي توان نقشي مثبت دانست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مقتدي صدر اخيرا اعلام کرده که از این پس هیچ گروه یا جریان سیاسی حق استفاده از عنوان وی را برای امور سیاسی ندارد و “این اقدام با هدف حفظ شهرت خاندان صدر و پایان بخشیدن به تمام اشتباهات و خطاهای گذشته یا خطاهایی است که ممکن بود به نام آنها بوقوع بپیوندد”. در اين حال توجه به حضور تاثیرگذار جریان صدر در صحنه های مختلف سیاسی عراق انگیزه های اصلی خروج صدر چیست؟
شايد اين امر دلايل متعددي داشته باشد، اما آنچه مهم است شايد در ده ساله بعد از سقوط صدام مقتدي صدر از ابتدا شخصيتي سياسي نبود و شرايط زماني و مكاني و ضرورت ها وي را وادار به تشكيل جبهه اي سياسي كرد. به نظر ميرسد وي بعد از گذشته اين مدت با ارزيابي مشاهده كرده كه رويكرد سياسي وجهه مذهبي و ديني خود تحت تاثير قرار ميدهد. لذا به نظر عمده ترين عامل كناره گيري حفظ وجهه ديني و مذهبي است. وي علاقمند است بدون اينكه در بحران هاي فزاينده سياس درگير شود است در جبهه ديني و مذهبي و داراي تاثيرگذاري معنوي باشد. از اين رو خود وي هم تمايل دارد كه در بعد مذهبي بيشتر فعاليت كند، اين امر به معني خروج وي از صحنه نيست بلكه سنگر را تغيير داده است. وي از مديريت جريان سياسي و شبه نظامي به شخصيت عقيدتي و مذهبي تبديل شده است. در اين باره بسياري از علما مشورت هايي كرده بود و اين امر منطقي و عقلاني است. به علاوه آنچه كه اكنون اعلام كرده است وي از شاكله حزبي سياسي خارج ميشود و بخش عقديتي و مذهبي را مورد توجه قرار داده است. شايد در اين برهه شرايط خيلي مناسبي براي باقيماندن در رقابتي كه سرانجام مجبور به گذر از بسياري از مواضع دست و خواسته ها و شعارهايي طرفداران خود نبوده است. عراق جامعه شيعي عراق جامعه سنتي است لذا از اين نگاه شايد در بعد گرايش به مسير جديد بهتر باشد. به علاوه مقتدي صدر در گذشته وي با شخصيت هاي وابسته به مراكز و مراجع ديگر شيعه اختلاف نظرهايي داشت و براي برون رفت از اين موقعيت و رقابت راحت تر در اين حوزه وارد شده است. تا اينكه رهبري جامعه شبه نظامي كه همواره مورد انتقاد و خطر بوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: درپی اعلام رسمی کناره گیری مقتدا صدر از عالم سیاست و تعطیلی دفاتر جریان صدر در مناطق مختلف عراق تحلیل های مختلفی در سطح رسانه های منطقه و جهان ارائه شده است که بعضا با یکدیگر تفاوت های کلی دارند. در اين حال آيا خروج صدر از سياست عراق تاكتيكي است؟
در كل بعيد است رويكرد وي تاكتيكي باشد ، چرا كه وقتي از صحنه خارج مي شويد بازگشت به صحنه تقريبا غيرممكن ميشود. اما اينكه وي با استراتژي پيش بيني شده تغيير جايگاه را اعلام كرده است قطعي به نظر مي رسد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : رهبر جریان صدر با انتقاد از عملکرد دولت عراق گفت که سیاست بابی برای ظلم و تکروی و تجاوز شده است. در اين حال تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی عراق تنها دو ماه وقت باقی است. برخي معتقدند كه هواداران صدر پس از کناره گیری او قطعا به سمت نوری المالکی نخست وزیر این کشور نخواهند رفت و عمده آن ها جذب مجلس اعلای اسلامی عراق به ریاست عمار حکیم خواهند امد. آيا هواداران صدر در كنار مجلس اعلا قرار خواهند گرفت؟
يك از شاكله هاي اصلي ائتلاف شيعه در عراق مقتدي صدر و هواداران صدر بوده است و دولت عراق و يا هر كدام از شخصيت هاي سياسي كه بخواهد وارد رقابت انتخاباتي شوند بايد آنها را مد نظر قرار دهند. مقتدي صدر قطعا كسي كه ميتواند معادلات را تغيير دهد. در گذشته عدم همراهي جريان هاي شيعي موجب موفقيت قابل پيش بيني در انتخابات نشد و آنها بعد از انتخابات به سمت ائتلاف پيش رفتند. اكنون تلاش مي شود قبل از ورود به صحنه مبارزه انتخابات اين ائتلاف پيش آيد. با اين حال خروج صدر نمي تواند به نفع جرياني خاص باشد. بايد گفت اگر اين خروج به نفع همه جريان ها و گروه هاي شيعه در عراق باشد به نفع همه است.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
