دکترمحمد عجم
کارشناس مسائل خلیج فارس
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
کشورهای عربی قرون متمادی زیر سلطه استعمارگران بودند و وقتی هم از زیر سلطه استعمار عثمانی و استعمار غرب آزاد شدند با کثرت دولتها و مرزهای مصنوعی و پدیده رژیم اسرائیل روبرو شدند، اعراب هویت عربی خود را از قبل بیشتر در خطر می دیدند لذا برای ارضای هوسهای عربیت و ناسیونالیزم عربی در دوره عبدالناصر هوس تغییر نام خلیج فارس بعد از بیشتر از دو هزار سال ایجاد شد.
واژگان کلیدی: علل و روند تحریف نام خلیج فارس، نگاه های، بازیگران منطقه ای ، جهانی ، خلیج فارس
اتحادیه عرب از سال 1964، نام خلیج فارس را رسما کنار گذاشته و به رسانه ها توصیه کرده است که نام خلیج عربی را به کار ببرند. از همان زمان هم تلاش هایی صورت می گرفت که این نام جدید جعلی را در خارج از جغرافیای عربی نیز جا بیندازند. اما در آن دوره رسانه های عربی برد چندانی نداشتند و خیلی موفق نبودند در بیرون از جهان عرب این واژه رایج نشد و کاربردی نیافت . اما بدترین دوره در رابطه با تغییر نام خلیج فارس، دهه 1370 بود که در این سال ها شبکه های متعدد ماهواره ای عربی رایج شد که به زبان های غیر عربی هم برنامه پخش میکردند. این شبکه ها مخاطبانی در سرتاسر جهان داشتند و در زبان های غیر عربی نام جعلی را به کار می بردند. کمی بعد شبکه های اینترنتی هم از راه رسید ، کشورهای عربی در رسانه های مختلف خود از این واژه نوساخته استفاده می کردند. در نتیجه وقتی مطبوعات کشورهای غیر عربی هم از آن استفاده می کردند، همان واژه را بدون اصلاح در روزنامه ها و مجلات غرب بکار می بردند. خصوصا الاهرام و روزنامه های مشهور دیگر عربی که نسخه آنلاین انگلیسی داشتند در جعل این نام به زبان های دیگر خیلی تاثیر گذار بودند. شبکه های معروف جهانی مانند” بی. بی. سی و ” سی. ان. ان” وقتی با کارشناس عربی حوزه خلیج فارس در مورد مسائل خلیج فارس و جنگ و درگیری ها و مانورهایی که انجام می شد، مصاحبه می کردند، این مانورها پخش می شد و از واژه تازه جعل شده استفاده می کردند. در این بین روزنامه های عربی حتی روزنامه الاهرام در سال 80 مقاله ای نوشت تحت این عنوان که “چگونه خلیج فارس به خلیج عربی تبدیل شد” و در آن توضیح داد که روند بسیار موفقیت آمیز! این تغییر نام در کشورهای عربی و دیگران چه بوده است. در همان زمان پاسخی را تهیه کردم که برای بسیاری از مقامات فرستادم به مقامات مربوطه هشدار داده شد که خلیج فارس واقعا در جهان عرب به خلیج عربی تبدیل شده و اگر بی تفاوتی ما ادامه پیدا کند در سایر کشورها هم همینگونه خواهد شد، و با توجه به روند فعلی باید منتظر باشیم که این نام در زبان انگلیسی و زبان های غیر عربی هم تغییر کند(.همشهری 16 تا 27 مهر 1381)
روند جعل نام خلیج فارس حتی در مطبوعات غربی به گونه ای بود که احساس خطری را در مردم به ویژه در بین اساتید دانشگاه به وجود آورد و دانشگاهیانی که در داخل و خارج از کشور بودند به این باور رسیدند که به مرور نام جدید برای خلیج فارس در زبان انگلیسی هم رایج خواهد شد. از حرکات پراکنده فردی تشکلی شکل گرفت به نام “پرشین گلف آنلاین” که در آن تمام اعضا به صورت آنلاین در سراسر جهان در تالار چت، تبادل اطلاعات و گفتگو می کردند و این وظیفه را برای خود در نظر گرفتند که با تحریف گران غربی مکاتبه و روشنگری کنند و سابقه تاریخی نام خلیج فارس را برای تحریف گران یادآوری نمایند. متن دفاعیه ای مستند به پیشینه کهن نام خلیج فارس تهیه شد و این که این نام در همه زمان ها ، مکان ها و زبان ها همواره خلیج فارس و معادلهای آن بوده است و کشورهای عربی به تازگی به دلایل سیاسی، نام جدیدی را خلق کرده اند و اشاره ای هم به دستورالعمل های سازمان ملل و قرار دادهای بین المللی و رویه کشورها و بخصوص عرب زبان ها در طول تاریخ می شد و از تحریف گران خواسته می شد که عرف رایج بین المللی را رعایت کنند. هزاران نامه و ایمیل به رسانه ها و تحریف گران ارسال شد که بسیار موفقیت آمیز بود در گروه آکادمیکی که جمع شده بودیم پیشنهاداتی مبنی بر این مطرح شد که از دولت جمهوری اسلامی ایران بخواهیم که یک سری اقدامات عملی انجام دهد. زیرا به عنوان دانشگاهی و مطبوعاتی عملا کار چندانی نمی توان انجام داد. در آن جا بود که پیشنهاد روز ملی خلیج فارس طرح گردید عده ای معتقد بودند که دولت این کار را نخواهد کرد، برخی دیگر معتقد بودند که دولت با توجه به این که می داند این جعل و تحریف چه پیامدهایی خواهد داشت، حتما همراهی و اقدام خواهد کرد. به هر حال، دولتها و موسسات عربی و هزینه های بسیار سنگینی پرداخت می کردند که موسسات جغرافیایی دنیا نام خلیج عربی را در کنار نام اصلی خلیج فارس داخل پرانتز بگذارند و اطلس های زیادی منتشر شد که در کنار خلیج فارس، نام خلیج عربی را هم اضافه می کردند. در کشورهای عربی خیابان ها و موسسات و مکان هایی را بنام خلیج عربی نام گذاری کردند و نام خلیج فارس را از بسیاری از کتب و مراجع قدیمی حذف کردند و حتی مجازات برای کاربرد آن اعمال کردند. حداقل قبل از داستان نشنال جغرافی 8 اطلس مشهور دیگر این جعل را انجام داده بودند تا این که این روند آبان 1383 به نشنال جغرافی هم رسید و نشنال جغرافی، بعد از نزدیک به حدود 120 سال از انتشارش، این نام جدید را کنار نام همیشگی خلیج فارس اضافه کرد و در این جا بود که موج عظیمی از همبستگی میان ایرانی ها ایجاد شد و یک طومار اینترنتی معروف 124 هزار امضایی تهیه شد و از آن جا بود که خوشبختانه روند شکل دیگری به خود گرفت رسانه های داخلی کشور همراه شدند و آن قدر بازتاب یافت که همه روزنامه نگاران و موسسات داخلی و خارجی متوجه شدند که باید مطالعه کنند و ببینند که حق با کیست؟
در واقع عربها و حتی غربی ها و حتی بسیاری از ایرانی هم تصور می کردند که نام خلیج فارس و خلیج عربی، هر دو در طول تاریخ رایج بوده است و ایرانیان به این خلیج فارس می گفتند و عرب ها، عربی. ولی خوشبختانه این موج اعتراضی باعث بیداری شد و مطالب بسیار زیادی منتشر و رسانه ای شد و برای پژوهشگران و خیلی ها مشخص شد که نام خلیج فارس در همه زبان ها بطور مستمر و لاینقطع و یگانه مورد استفاده بوده است. در همه زبان ها، خصوصا زبان عربی، خلیج فارس به کار می رفته است. تا سال 1958، اصلا هیچ نوشته عربی و یا سند عربی وجود ندارد که به جای خلیج فارس از خلیج عربی استفاده کرده باشد. و بسیاری از شخصیتهای علمی و پژوهشگر عربی به این حقانیت اعتراف کردند که قدم بزرگی بود. حتی یکی از نویسندگان عرب ضمن اعتراف به کاربرد مستمر تاریخی خلیج فارس به شوخی نوشته بود متوجه شدیم که نام خلیج فارس از عهد دایناسورها رایج بوده است؟ نویسندگان بسیار زیادی در جهان عرب دهان به اعتراف گشودند و مطلب نوشتند و اعتراف کردند که هیچگاه نام خلیج عربی تا قبل از دوره جمال عبدالناصر برای این دریا بکار نرفته از جمله آنها می توان به افراد مشهوری مانند: مفتی سنی مذهب یوسف قرضاوی در تلویزیون الجزیره برنامه شاهد علی العصر، پروفسور عبدالهادی التازی، احمد الصراف، محمد عابد الجابری، عبدالله بن کران (نخست وزیر ۲۰۱۱–۲۰17 مراکش)، عبدالمنعم سعید، عبدالخالق الجنبی، سرلشکر مجدی عمر و تنی چند از نویسندگان مشهور عرب و چند تن از رهبران دینی سنی در مورد اصالت نام خلیج فارس اشاره کرد.
