علل مدرن سازی نیروی دریایی هند

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

هم اکنون چالش های امنیتی در منطقه اقیانوس هند به عنوان قلب اقتصاد جهان در حال افزایش است و رقابت برای نفوذ و اثرگذاری در این منطقه بیش از همه کشورها بین ایالات متحده، چین و هند در جریان است(1). از این رو توافقنامه ها و مشارکت های جمعی متعددی برای رسیدن به اهداف مدنظر کشورهای حاشیه اقیانوس هند و بعضا بازیگران فرامنطقه ای شکل گرفته که از مهمترین آنها «سمپوزیوم دریایی اقیانوس هند» به اختصار «آیونز» است و هند تلاش های گسترده ای  برای تداوم آن انجام می دهد.

سمپوزیوم دریایی اقیانوس هند، یک ابتکار داوطلبانه است که به دنبال افزایش همکاری ها بین نیروی دریایی کشورهای ساحلی منطقه اقیانوس هند با ارائه یک انجمن باز و فراگیر برای بحث در مورد مسائل دریایی مرتبط با این منطقه می باشد که اولین دوره آن در سال 2008 در هند برگزار شد(2). «آیونز» متشکل از 25 کشور عضو و 8کشور ناظر شامل چین، آلمان، ایتالیا، ژاپن، ماداگاسکار، هلند، روسیه و اسپانیا است که در 4 زیر گروه منطقه ای قرار می گیرند. در این سمپوزیوم، تلاش می شود تا با اشتراک گذاری اطلاعات برای چالش های آینده این منطقه راه حل های ارائه شود(3). این سمپوزیوم هر دو سال یک بار در میان کشورهای ساحلی اقیانوس هند برگزار می شود(4). ریاست آیونز دوره ای و بین کشورهای عضو می باشد که هند (10-2008)، امارات (12-2010)، آفریقای جنوبی (14-2012)، استرالیا (16-2014)، بنگلادش (18-2016)، ایران (21-2018) و فرانسه(2021) ریاست آن را بر عهده داشتند(5). آیونز چهار کارگروه اصلی دارد که شامل کارگروه امنیت دریایی، کارگروه کمک های بشردوستانه، کارگروه مبارزه با بلایای طبیعی، و کار گروه تبادل اطلاعات می باشد که مهمترین آنها کارگروه امنیت دریایی است(6).آخرین تمرینات دریایی آیونز مجموعا با حضور 15 کشور عضو از جزایر گوا تا دریای عرب از 26 تا 30 مارس 2022 انجام شد که هدف از این تمرین که کشتی های جنگی، هواپیماهای شناسایی دریایی و هلیکوپترهای نیروی دریایی بنگلادش، فرانسه، هند و ایران در آن حضور داشتند، تقویت همکاری ها در کمک های بشردوستانه و امداد رسانی بود(7). در مجموع این رزمایش به عنوان گام مهم برای همکاری و واکنش جمعی ناوگان دریایی منطقه اقیانوس هند تلقی می شود و راه را برای تقویت بیشتر همکاری های منطقه ای هموار می کند(8).

در این بین هند به عنوان یکی از مهمترین کشور حاشیه اقیانوس هند در تلاش است تا از طریق این گونه رزمایش ها قدرت منطقه ای خود را ارتقاء بخشد و بدین ترتیب درصدد گسترش و نوسازی ناوگان نیروی دریایی خود یعنی دستیابی به کشتی‌ها، زیردریایی‌ها و هواپیماهای جدید و همچنین توسعه پایگاه‌ها و تأسیسات بندری جدید، به منظور ارتقای توانایی‌های و حفاظت از منافع اقتصادی خود در منطقه اقیانوس هند است.

از سال 1948، هند خواهان دو ناو با ناوگانی متشکل از 142 کشتی بود. بدین ترتیب تا ژوئیه 2022، نیروی دریایی هند دارای 2 ناو هواپیمابر، 1 اسکله حمل و نقل آبی خاکی(سکوی فرود)، 11 ناوشکن، 12 ناوچه، 2 زیردریایی مجهز به موشک بالستیک با توان حمل مهمات هسته ای، 16 زیردریایی تهاجمی با نیروی متعارف، 22 فروند ناوچه سبک کوروت، 10 فروند شناور بزرگ گشت دریایی، 5  ناوگان تانکر و انواع شناورهای کمکی و قایق های کوچک گشتی، است(9) و قصد دارد در 10 سال آینده حداقل 6 زیردریایی کلاس«P-75 (I) » و شش فروند«SSN» را به خدمت بگیرد. نیروی دریایی هند برای ایجاد یک بازدارندگی قدرتمند در برابر چین، به دنبال راه اندازی دومین زیردریایی هسته ای موشک بالستیک«SSBN» پس از«INS Arihant» است. همچنین برنامه هایی برای ساخت یک قایق پیشرفته کلاس«S4»در دست اجراست. در همین حال، ساخت موشک های بالستیک زیردریایی برای کلاس جدید«SSBN» تا برد 8000 کیلومتر در دست بررسی است(10). 

تلاش‌های نوسازی نیروی دریایی هند می‌تواند به عنوان پاسخی به قابلیت‌های دریایی رو به رشد سایر بازیگران منطقه‌ای مانند چین و پاکستان تلقی شود. به هر حال افزایش توانایی های دریایی هند تأثیر مستقیمی بر توازن قوا در منطقه اقیانوس هند دارد که می تواند منجر به مسابقه تسلیحاتی و تنش های احتمالی با سایر کشورهای منطقه شود. افزایش حضور نیروی دریایی هند در منطقه اقیانوس هند می تواند منجر به افزایش نظارت شود که تأثیر منفی بر امنیت این منطقه استراتژیک دارد. البته نوسازی نیروی دریایی هند می‌تواند با ایجاد یک بازدارندگی قوی‌تر در برابر دشمنان بالقوه و تقویت همکاری با سایر کشورهای منطقه از طریق تمرین‌های مشترک و سایر ابتکارات، به ثبات منطقه‌ای کمک کند.

در مجموع هند در هزینه های نظامی جزو پنج کشور اول جهان است و تلاش‌های نوسازی نیروی دریایی هند این پتانسیل را دارد که از راههای مختلف بر ثبات منطقه‌ای در جنوب آسیا تأثیر بگذارد:

 1)- گسترش توانمندی های دریایی هند، از جمله دستیابی به کشتی های جدید، زیردریایی های هسته ای و ناوهای هواپیمابر، هلیکوپترهای تهاجمی جدید و پیشرفته، به روزرسانی چشم سوم از طریق ماهواره های جاسوسی، می تواند به طور بالقوه تعادل قدرت را در منطقه به نفع هند تغییر دهد و به تنش های نظامی با کشورهای همسایه مانند پاکستان دامن بزند. تلاش‌های جاه‌طلبانه هند می‌تواند به مسابقه تسلیحاتی در منطقه منجر شود زیرا سایر کشورها ممکن است از این روند پیروی کنند و نیاز به تقویت توانایی‌های دریایی خود برای متعادل کردن قدرت در حال گسترش دریایی هند داشته باشند، که می‌تواند بی‌ثبات‌کننده باشد.

 2)- افزایش حضور نیروی دریایی هند در منطقه می‌تواند به افزایش گشت‌زنی و نظارت در اقیانوس هند منجر شود که درگیری‌های بالقوه با سایر کشورهای جنوب آسیا، به‌ویژه پاکستان را اجتناب ناپذیر می کند و بر امنیت دریایی منطقه جنوب آسیا تأثیر می گذارد.

 3)- تلاش‌های نوسازی نیروی دریایی هند ممکن است منجر به افزایش هزینه‌های نظامی دیگر کشورهای منطقه شود که می‌تواند در توسعه اقتصادی این کشورها اختلال ایجاد نماید و به طور بالقوه نابرابری درآمد را افزایش دهد که در نهایت به بی ثباتی و هرج و مرج منجر می شود.

4)- نوسازی نیروی دریایی هند می‌تواند پیامدهای اقتصادی برای منطقه داشته باشد، زیرا افزایش قدرت دریایی هند ممکن است به آن نفوذ بیشتری بر مسیرهای تجاری و دسترسی به منابع در اقیانوس هند بدهد که پیامدهای اقتصادی منفی برای کشورهای همسایه مانند پاکستان دارد(11).

چشم انداز

اقدامات هند در نوسازی نیروی دریایی خود و نظارت دقیق بر تحولات منطقه اقیانوس هند برای کشورهای این منطقه بسیار مهم است. هند در حال مدرنیزه کردن نیروی دریایی خود است و تلاش مضاعفی را برای سرمایه گذاری و بکار گیری شناورهای دریایی جدید، زیردریایی ها، هواپیماها، سیستم های تسلیحاتی و توسعه پایگاه ها و زیرساخت های دریایی جدید انجام می دهد. از این رو به نظر می رسد در آینده نزدیک علاوه بر تقویت توانایی نیروی دریایی کشورهای نظیر پاکستان، ایران و چین شاهد رقابت رو به گسترش این کشورها با بازیگران فرامنطقه ای در اقیانوس هند به منظور کنترل تجارت جهانی و تامین امنیت انرژی باشیم که در این صورت چالش های امنیتی در منطقه اقیانوس هند افزایش خواهد یافت. از این رو هند به عنوان نیروی فعال در سمپوزیوم دریای اقیانوس هند درصدد برقراری توازن و تعادل بین قدرت های دریایی در منطقه اقیانوس هند است تا منافع و اهداف خود را پیگیری نماید. 

کلید واژگان: اقیانوس هند, سمپوزیوم ,دریای, اقیانوس هند, هند, نیروی دریایی,مریم وریج کاظمی

1-رضا اختیاری امیری و همکاران (1399)، آیونز و همگرایی امنیتی در منطقه اقیانوس هند: زمینه ها و چالش ها، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره4، شماره14، شماره پیاپی 14، صص56-29.

2-https://unacademy.com/content/upsc/study-material/national-security/indian-ocean-naval-symposium

3-https://www.ions.global/

4-https://www.clearias.com/indian-ocean-naval-symposium/

5-https://www.drishtiias.com/daily-updates/daily-news-analysis/indian-ocean-naval-symposium

6-https://www.nextias.com/current-affairs/18-11-2021/indian-ocean-naval-symposium

7-https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1811590

8-https://www.thehindu.com/news/national/indian-ocean-naval-symposium-holds-maiden-maritime-exercise/article65274711.ece

9-https://news.usni.org/2022/07/20/indian-navy-expanding-to-meet-china-threat-better-team-with-allies

10-https://www.orfonline.org/expert-speak/ins-vagir-indias-submarine-modernisation-plans

11-https://moderndiplomacy.eu/2023/01/26/indias-naval-modernization-efforts-implication-for-regional-stability