مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط ترکیه و اسراییل از 30 می 2010 میلادی همزمان با حمله کماندوهای صهیونیستی به کشتی ترکیه ای آبی مرمره در آبهای مدیترانه به تیرگی گرایید، اما بنا به گزارش ها توافق هایی برای عادی سازی روابط میان اسراییل و ترکیه انجام شده است. گفتگوی زیر به بررسی این امر پرداخته است.
واژگان کلیدی: بهبود روابط ترکیه و اسرائیل ، چالش های بهبود روابط ترکیه و اسرائیل ، پیامدهای بهبود روابط ترکیه و اسرائیل ، علل بهبود روابط ترکیه و اسرائیل
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم نگاهی به روابط ترکیه و اسرائیل داشته باشیم، در واقع در ماه های گذشته روابط ترکیه و اسرائیل دارای چه ویژگی هایی بوده است؟
به طور کلی رابطه قدرت های منطقه ای تابع تحولات منطقه ای هم هست. یعنی صرفا روابط دو جانبه نیست که به آینده مناسبات اسرائیل و ترکیه شکل می دهد. بلکه برخی تحولاتی که در سطح منطقه رخ می دهد نیز باعث می شود که برخی از قدرت ها در ائتلاف بندی های منطقه ای از هم دور یا نزدیک شوند. بر همین اساس می توان این طور بیان کرد که روابط ترکیه و اسرائیل به موازات تیره تر شدن روابط با مصر و ایران (به عنوان دو رقیب اسرائیل) رو به بهبودی می رود. زیرا در حال حاضر در مناسبات خاورمیانه ای، ترکیه به شکلی احساس ضعف می کند و نیاز دارد که از راه بهبود مناسبات و تنش زدایی با بازیگری مثل اسرائیل موازنه را در برابر ایران و مصر تا حدودی حفظ کند. این در جهت تمایل اسرائیل هم هست چون از نگاه اسرائیلی نیز ممکن است این تحلیل به وجود بیاید که در حال حاضر ایران در منطقه دست بالا را دارد و می بایست ضعف خود را از طریق بهبود روابط با ترکیه و ایجاد یک موازنه جدید برقرار کند و روابط خود را ترمیم کند تا مجددا وضعیت به حالت سابق خود برگردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به خبرها و گزارش های یک هفته گذشته نگاه کنیم، اصولا در شرایط کنونی در اسرائیل چه نگاهی به عادی سازی روابط با ترکیه وجود دارد؟
اسرائیل نیاز دارد که با دولت های مسلمان روابط خود را بهبود ببخشد. این موضوع باعث می شود که از انزوا خارج شود. به خصوص این که ترکیه از حامیان پر و پا قرص گروه های فلسطینی به خصوص گرایش های غیر اخوانی است. از این نگاه اسرائیل به این شکل می توان تعدیلی را در حوزه روابط خود با دولت های خودگردان و گروه های فلسطینی برقرار کند. ضمن این که از این جهت برای اسرائیل روابط با ترکیه مهم تر شده است که ترکیه نقش مهمی در تحولات سوریه ایفا می کند و در حال حاضر به نظر در حال نزدیک شدن به نقاط عطف خود است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع هماهنگی ها و همگونی های همکاری اسرائیل و ترکیه در چه بسترهایی وجود دارد؟
فعلا نمی توان از حوزه های همکاری صحبت کرد. زیرا می بایست ابتدا روابط به حالت عادی و مناسبات سابق برگردد و این موضوع در کوتاه مدت در اولویت است. در حال حاضر بحث راه اندازی سفارتخانه ها، ارتقاء مناسبات در سطح سفیر، علنی کردن مذاکراتی که تاکنون به صورت پنهانی انجام شده است، در دستور کار بوده است. در این میان به تدریج به سمت گشایش بیشتر در روابط می روند (که هم حوزه های اقتصادی ،حوزه های سیاسی ، فرهنگی و حتی امنیتی) را نیز می تواند در بر بگیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: منابع گازی دریای مدیترانه به ویژه در مناطق ساحلی اسرائیلی تا چه اندازه به عنوان متغیری برای افزایش همکاری های دو طرف مورد بحث است؟
به نظر من این موضوع می تواند متغیر مهمی برای هر دو طرف باشد. چون ترکیه طی سال های اخیر سیاست متنوع سازی منابع انرژی خود را دنبال کرده است. در حال حاضر که تنش در روابط با ایران و روسیه افزایش یافته است، این کار ضرورت و فوریت بیشتری هم دارد. بنابراین ترکیه از این قضیه استقبال می کند و اسرائیل هم طبیعتا به نفع خود می داند که از هر ابزار اقتصادی برای تامین مناسبات امنیتی و سود اقتصادی خود استفاده کند. لذا این موضوع برای هر دو طرف از موضع های اولویت دار برای همکاری خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ترکیه و اسرائیل در وضعیت کنونی در بحران های عمده خاورمیانه مانند عراق ، سوریه و یمن و … در چه حوزه هایی منافع مشترکی را پیگیری می کنند؟
شاید در خیلی از حوزه ها منافع دو طرف بلا موضوع باشد و خیلی اولویت نداشته باشد. مثلا نگاهی که ترکیه به مسائل جهان عرب دارد، ممکن است خیلی هم پوشانی نداشته باشد. بعضی از مسائلی مهم بحران سوریه ، مسئله کردها، جریان های قومی-مذهبی، مسئله فلسطین می باشد. در این محورها احتمال بهبود روابط در همه حوزه ها متصور است. من فکر می کنم که به نظر می آید این عرصه ها لااقل لزوما به خواست دو طرف برنگردد و به متغیرهای دیگری مربوط به تحولات امنیتی-منطقه ای مرتبط است. باید منتظر بود و دید که فرضا بحران سوریه به چه شکلی به سرانجام می رسد. در آن بحران اسرائیل و ترکیه خیلی نقش اول را ندارند. بنابراین مقداری هم باید به متغیرها در سطح بین الملل توجه داشته باشیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین چالش های فراروی در روند عادی سازی و رفع تنش بین دو کشور چیست؟
من فکر می کنم یکی از چالش های پیش رو خواست و اراده مردم ترکیه هست که آیا تمایل دارند که این روابط گسترش پیدا کند یا خیر و تحت تاثیر سیاست های پوپولیستی ویا اپورتونیستی دولت های حاکم قرار بگیرد. بالاخره دوره ای طولانی حزب آک پارتی سود خود را در این می دید که با نقد اسرائیل و ادعای حمایت از مردم فلسطین در سیاست های داخلی هم بهره می برد. اما اکنون سخت است که یک چرخش سریع برای بهبود مناسبات با اسرائیل است . یعنی این امر برای مردم یک علامت سوال است که نهایتا آیا واقعا منافع ملی ترکیه در این نوسان سریع است یا خیر؟ در واقع احساسات ضد اسرائیلی مردم ترکیه قوی است و این موضوع را باید مقامات آک پارتی در نظر بگیرند. به نظر من یک مانع دیگر هم به بی اعتمادی کلی به هر حال دو طرف به همدیگر دارند بر می گردد. یعنی روابط دو جانبه حتی تاثیر برخی از معادلات به هم خورده است و به نظر نمی آید که جواب آن جنبه استراتژیک داشته باشد، وگرنه علی القاعده نباید این قدر سریع به هم می ریخت. من فکر می کنم که این بی اعتمادی ها هم هست که باید حتما در نظر گرفته شوند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی عادی سازی و یا به نوعی بهبود روابط دو سویه چه پیامدهای داخلی، منطقه ای و بین المللی خواهد داشت؟
اولین تاثیر آن در سطح دو جانبه این است که ترکیه مقداری خودش را از جهات مختلف در وضعیت بهتری احساس می کند. به هر حال بازار اسرائیل برای آن ها با ارزش است. استفاده از فناوری پیشرفته اسرائیل را مغتنم می دانند. در سطح دو جانبه ترک ها سعی می کنند که در حوزه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی از آن بهره برداری بهینه ای داشته باشند. اسرائیلی ها هم در این سطوح همین دیدگاه را دارند. به نظر من سطح تاثیرگذاری عمده تر سطح منطقه ای است که به نوعی هر دو طرف سعی می کنند برای تجدید موازنه سابق با ایران از آن استفاده کنند. این موضوع ممکن است قابل توجه باشد و در شکل دهی به تحولات سوریه و یا تحولات کردی و غیره از موضع بهتری برخورد کنند. در عین حال شاید این موضوع بتواند به انزوای ترکیه هم در میان مسلمانان و کاهش نفوذ آن در بین فلسطینی ها و گرایش های اخوانی هم کمک کند و برای ترکیه عوارض منفی داشته باشد.
