علی بمان اقبالی زارچ
کارشناس ارشد اورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح-ipsc
در سی ماهگی جنگ اوکراین نیروهای این کشور در عملیاتی غافلگیر کننده تا عمق 30 کیلومتری خاک روسیه به درازای 12 کیلومتر در منطقه کورسک پیشروی نموده و دهها نفر از نیروهای مرزی این کشور را اسیر نموده و خود را به یکی از مراکز مهم تقویت فشار گاز در یکی از مسیرهای مهم صادراتی به اروپا دسترسی نمودند.ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه 22 مرداد 1403 گفت که اوکراین با تهاجم نظامی بی‌سابقه‌ای در منطقه مرزی کورسک تلاش می‌کند ثبات روسیه را تضعیف کند، اما موفق نخواهد شد. وی در یک نشست تلویزیونی با مقامات ارشد امنیتی و فرمانداران منطقه افزود”تلفات در صفوف نیروهای مسلح اوکراین به طرز چشمگیری افزایش می یابد، از جمله در میان آماده ترین واحدهای رزمی، واحدهایی که دشمن در مرزهای ما مستقر می کند و قطعاً دشمن پاسخی شایسته دریافت خواهد کرد و بدون شک همه اهدافی که داریم محقق خواهد شد. رئیس کرملین همچنین اوکراین را متهم کرد که تهاجم مسلحانه بی‌سابقه‌ای را به خاک روسیه انجام داد و می‌خواهد در جامعه روسیه اختلاف افکنی کند لذا وظیفه اصلی وزارت دفاع، بدون شک، بیرون راندن دشمن از سرزمین های ما است و دشمن در تلاش است با اجرای خواسته غرب موقعیت مذاکره خود را در آینده بهبود بخشد.
بنظر می رسد زلنسکی از طریق تهاجم خود به استان کورسک قصد دارد تهاجم ارتش روسیه در شرق و جنوب اوکراین را مهار کند و ضربه حیثیتی به روسیه وارد نموده و به غرب نیز پیام را بدهد که کمک های جدید ارسالی در بهبود شرایط ارتش اوکراین نقش داشته است چرا که نیروهای اوکراینی 28 محل را در منطقه کورسک روسیه، در مرز با اوکراین، اشغال نموده و در نتیجه این تهاجم مسلحانه که حدود یک هفته است ادامه دارد، حدود 121 هزار نفر از منطقه کورسک تخلیه شده اند.
این تحولات در خالی صورت می پذیرد که عرصه بین المللی همچنان درگیر دو بحران بزرگ اوکراین و غزه در سال های اخیر می باشد و حاشیه دریای سیاه به جغرافیای رزمی و تقابل دومین ارتش دنیا و تمامیت محور آتلانتیک تبدیل شده است دیپلماسی و مذاکره مسیر خود را طی نموده و نمایندگان قدرت های بزرگ در عین چالش و منازعه با وساطت ترکیه در مورد بزرگترین مبادله تاریخی زندانیان پس فروپاشی کمونیسم با وساطت به توافق رسیدند. روسیه و غرب اوایل اگوست 2024 موفق شدند 26 شهروند، از جمله روزنامه نگار آمریکایی، ایوان گرشویچ، را در مهمترین توافقنامه تبادل اسرا از زمان پایان جنگ سرد مبادله کنند. مبادله در ترکیه انجام شد. اردوغان ریاست جمهوری ترکیه با بیان اینکه سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه بزرگترین عملیات تبادل زندانیان در چند وقت اخیر را در آنکارا انجام دادند، گفت که طی آن 26 نفر از زندان‌های هفت کشور مختلف از جمله ایالات متحده آمریکا، آلمان، لهستان، اسلوونی، نروژ، روسیه، بلاروس و… شرکت داشتند. البته تا به امروز، بزرگترین مبادله زندانیان از زمان جنگ سرد در سال 2010 بود و در مجموع 14 نفر از جمله آنا چپمن و سرگئی اسکریپال، افسر اطلاعات نظامی روسیه که به جرم جاسوسی برای بریتانیا محکوم شد، که بعداً توسط عوامل روسی در سالزبری مسموم شد، در آن حضور داشت.
در شرایط جاری این مبادله موفقیتی ملموس برای دمکرات ها در رقابت برای تداوم کلیدداری کاخ سفید محسوب می گردد، لذا رئیس جمهور اسبق ایالات متحده، نامزد فعلی برای انتخاب مجدد به کاخ سفید، دونالد ترامپ، تبادل زندانیان بین روسیه و غرب را که سیا و FSB بر روی آن کار کردند، یک پیروزی برای پوتین دانسته که یک معامله خوب که روس ها انجام داده است. هم چنین ترامپ در پیامی در سایت Truth Social در مورد خبر آزادی شهروندان آمریکایی با تمجید از سابقه خود در مبادلات زندانیان واکنش نشان داده و به طور لفاظی این سوال را مطرح کرد که آیا ایالات متحده به نوعی در ازای آمریکایی های آزاد شده از زندان های روسیه پول داده است؟
بنظر می رسد در حالی که باب مذاکرات فراگیر بین طرفین باز شده است و در آینده ما شاهد توافقاتی از جنس های متفاوت بین کرملین و کاخ سفید خواهیم بود که می تواند چند موضوع مهم بین المللی از جمله جنگ اوکراین، بحران غم انگیز و فاجعه بار غزه و مذاکرات هسته ای را در بر گیرد و تلاش تهاجمی و مقطعه ای اوکراین در چارچوب این مذاکرات مفهوم عملی یافته و امتیازاتی که برای زلنسکی به ارمغان می آورد؛ تحلیل می گردد . در همین راستا آقای ربایکوف معاون وزیر خارجه روسیه در اعلام نظری جدید گفت مذاکره تلفنی خوبی بین بلوسف وزیر دفاع روسیه و همتای آمریکایی اش صورت پذیرفته و از آثار مهم آن جلوگیری از وخامت اوضاع در جنگ اوکراین بوده است.
به هر حال باید اذعان نمود که عملیات تهاجمی ارتش اوکراین به خاک روسیه که موجب نارضایتی و نگرانی جدی پوتین شده و مبادله زندانیان امریکا و روسیه بیشتر به نفع واشنگتن و بویژه دمکرات ها بوده و احتمالا” روس ها ما به ازایی در موضوعات مهم بین المللی دریافت خواهند نمود که معمولا در این گونه مبادلات طرف های سوم و غیر درگیر نیز وادار به هزینه پردازی می شوند. خلاصه این که آنچه مهم است از طرفی به غیر قابل پیش بینی بودن و مدیریت جنگ بعد از ورود به آن حتی اگر ارتش دوم دنیا باشی بر می گردد و از طرف دیگر نقش موثر دیپلماسی و مذاکره در هر شرایطی است که کارآمدی خود را داشته و یکی از مهمترین ابزارها برای تامین منافع ملی و حفاظت از حقوق اتباع هر کشور می باشد.
