مریم خالقی نژاد
کارشناس مسائل سياسي
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
پس از واقعه 11 سپتامبر 2001 برخی خبرها و مستندات نشان داد که عربستان به گروه های تروریستی این حادثه کمک های نظامی و تسلیحاتی و مالی انجام داده است. پس از گذشت سال های زیادی ، قریب به 4 الی 5 سال پیش ادعاهای جدیدی از سوی امریکاییان مطرح شد و خواهان رسیدگی به برخی درخواست های خانواده قربانیان این حادثه شدند.
جدیت این تمرکز در سال 2016 با پیگیری های مکرر کمیته قانون جاستا روشن شد که در پی محکومیت عوامل این حادثه و مجازات و پرداخت غرامت به خانواده این قربانیان برامد. این قانون که به معنای عدالت علیه حامیان تروریسم است به خانواده های این قربانیان اجازه داده است که از عاملان این حادثه که بر اساس شواهد عامل اصلی آن را عربستان سعودی می دانند شکایت کرده و بتوانند از این دولت غرامت دریافت کنند. بنابر برخی تحقیقات امریکاییان بر این ادعا هستند که بسیاری از افراد القاعده در این حمله دست داشته اند که مورد حمایت عربستان بوده و دولت سعودی را متهم و مجبور به پرداخت غرامت می داند. اگرچه این مساله سالهاست ادامه دارد و برخی از اسناد این ادعا را آشکار کرده اند اما هنوز برخی از اسناد دست داشتن دولت سعودی در این حادثه حتی با تاکید دولت دونالد ترامپ بر پیگیری قانون جاستا محرمانه مانده است.
از آنجایی که تجربه ثابت کرده است امریکا تا زمانی که منافع خود را با ریاض ببینید از آن حمایت می کند و همانطور که ترامپ از عربستان به عنوان گاو شیرده یاد کرده است به نظر می رسد دریچه جدیدی از نیات امریکا در روابطش با ریاض گشوده خواهد شد که به مانند قبل نیست و بیشتر نگاه مالی و اقتصادی به عربستان دارد و تلاش بیشتری در تسخیر کردن و و وابسته کردن سیاست های مالی دولت سعودی به منافع امریکا در منطقه دارد تا با تامین برخی منابع مالی به اقدامات اقتصادی خود و افزایش قدرت خود بپردازد به همین جهت می بینیم که دولت ترامپ در حال حاضر ، مایل به باج دهی عربستان با لغو قانون جاستا نمی باشد.
در مقابل عربستان با استفاد از روابط خود در دولت ترامپ سعی بر برانگیختن و ابراز مخالفت بسیاری از همراهان سیاسی و اقتصادی خود در امریکا با این قانون دارد و انها را به مقابله با این قانون وا داشته است اما این درحالی است که جدیت دولت ترامپ برای پیگیری این امر همچنان ادامه دارد . در عربستان از قبل از ولیعهدی بن سلمان تا کنون تلاش های زیادی انجام شده است تا به لغو قانون جاستا بپردازند اما علی رغم تلاش فراوان این کشور هنوز نه تنها هیچگونه اقداماتی جهت لغو و تغییر قانون جاستا از سوی دولت امریکا انجام نشده است بلکه با فشار بیشتری و جدیت بیشتری این امر را پیگیری می کنند.
با وجود تمام اقدامات مصرانه دولت ترامپ جهت انجام این قانون و پرداخت غرامت از سوی دولت سعودی نمی توان از برخی احتمالات در جهت برخی مقاصد سیاسی برای کاهش و یا تغییر این قانون چشم پوشی کرد که می توان به دو بُعد از اقدامات اشاره کرد بُعد اول مربوط به اقدامات عربستان است: اول آنکه از سوی عربستان برخی اقدامات متقابل در جهت منافع دولت امریکا در منطقه صورت گیرد که در اینجا دو گزینه پیش روی دولت عربستان است ، یکی آنکه با همگرایی و همکاری بیشتر با دولت ترامپ در برخی منافع منطقه ای امریکا در خاورمیانه بتواند از در دوستی به این موضوع وارد شود و به کاهش و یا لغو این قانون بپردازد و دوم دوری از برخی سیاست های امریکا در منطقه و عدم همراهی با امریکا در اقدامات منطقه ای و سیاست های منطقه ای و همکاری با رقیبان امریکا همچون روسیه و ایران است که این گزینه تا حدی کمرنگ تر به نظر می رسد چرا که عربستان ثروت زیادی دارد و در صورت امکان و لغو نشدن قانون جاستا ، طبق برخی شواهد به نظر می رسد بیشتر در جبهه امریکا باشد تا بخواهد مقاصد سیاسی خود را تغییر بدهد و به مقابله با امریکا بپردازد ، باید گفته شود که این امر در صورتی اتفاق خواهد افتاد که میان عربستان و امریکا اختلافات گسترده بوجود اید وگرنه کمی بعید به نظر می رسد صرفا به خاطر قانون جاستا معادلات سیاسی مابین دو کشور به طور کلی به هم بخورد. دومین مورد مربوط به استفاده عربستان از لابی های خود و همراهان امریکایی خود در دولت ترامپ است که اگر لابی ها و دوستان عربستان بتوانند بر دولت ترامپ تاثیر بگذارند از شدت پیگیری قانون جاستا کاسته خواهد شد و دوباره برای سالیان دراز به تعویق می افتد.
اما در بُعد دوم باید به امریکا پرداخته شود که اگرچه دولت ترامپ جدیت زیادی را برای پیگیری این امر اعمال می کند ولی باید توجه داشت که دولت ترامپ به خاطر قانون جاستا تمامی روابط خود را با عربستان برهم نخواهد زد به خصوص و اینکه در حال حاضر به چشم یک متحد اقتصادی و منبع اقتصادی به عربستان نگاه میکنند و احتمال دیگر آنکه ترامپ برای بدست آوردن آراء در انتخابات آتی مطمئنا از برخی اقدامات تندرویانه و ناخوشایند جهت همراه کردن گروه های دیگر و لابی های قوی پرهیز خواهد کرد تا علاوه بر اذهان سیاسی، اذهان مردمی را نیز با خود همراه کند. در این بین نباید از انجام قانون جاستا برای دیگر کشورها و کاهش تمرکز بر عربستان نیز غافل شد که در این صورت بار بزرگی از روی دوش عربستان برداشته خواهد شد و این تیغ برنده بر گلوی اقتصادی کشورهای دیگر نیز قرار خواهد گرفت و انها را دچار مشکل خواهد کرد.
در یک جمع بندی طبق شواهد موجود قانون جاستا در لباس عدالتخواهی بنابر مقاصد اقتصادی دولت ترامپ تصویب شد و عملی شدن آن نیز و یا تغییر و کاهش آن به موارد مختلف گفته شده و برخی اتفاقات آتی به خصوص انتخابات ریاست جمهوری امریکا و نحوه ادامه روابط دو کشور بستگی دارد .
واژگان كليدي: سرنوشت, قانون, جاستا , مریم خالقی نژاد
