مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
با آغاز تحولات و رخدادهاي بهار عربي در بحرين روابط اين كشور با عراق مورد توجه بيشتري قرار گرفته است .چرا كه از يك سو دولت بحرين اتهام هايي را در مورد دخالت دولت و يا شخصيت هاي عراقي در مسائل بحرين مورد اشاره قرارداده و از سويي هم دولت عراق تلاش كرده تا با رويكردهايي از قبيل توجه به مذاكره و حفظ روابط با منامه به تحولات بحرين بنگرد. در اين راستا براي بررسي بيشتر روابط عراق و بحرين و نگاه جريان هاي عراقي به آن گفتگويي با دكتر رضا اميري مقدم كارشناس مسائل عراق داشته ايم:
واژگان كليدي: روابط عراق با بحرين، روابط منامه و بغداد، رويكردعراق در مسائل بحرين، نقش عراق در بحرين، نگاه جريان هاي عراقي به مسائل بحرين
مركز بين المللي مطالعات صلح: در نگاهي مقايسه اي در دو سال گذشته رويكرد بغداد در مورد مسائل سوريه چه تفاوتي با نگاه به بحرين داشته است؟
نگاه عراق به مسائل بين المللي داخل و منطقه اي نشات گرفته از چهار ديدگاه است. نخست ديدگاه رسمي دولت و حكومت عراق ،دوم ديدگاه اهل سنت، سوم كردها و چهار شيعيان عراق است. هر كدام از اين چهار ديدگاه بر اساس منافع و مصالح گروهي و حزبي خود نسبت به مسائل منطقه اي و بين المللي موضع گيري مي كنند و اين امر در سياست خارجي عراق تاثير گذار است. به گونه طبيعي حكومت حالتي بيطرفي در مورد سوريه در پيش گرفت و نه حاضر شد با كشورها مخالف اسد همراه گردد و نه در كنار مخالفان يا دولت قرار گرفت. اهل سنت و احزاب سياسي شناخته شده اين جريان هم به گونه طبيعي در كنار كشورهاي مخالفان سوريه قرار گرفتند. يعني جدا از نوع كمك به مخالفان سوريه از نظر تفكري در كنار مخالفان بودند. كردها حالتي بينابيني داشته اند و تلاش كرده اند بيشتر براي كردهاي سوريه امتياز كسب كنند تا آنها آسيبي نبينند. يعني كردها مماشات با دو طرف را در سوريه در پيش گرفتند. البته بعد از قدرت گرفتن القاعده اي ها و جبهه النصره تا حدي از آنان ترسيدند. بيشتر گروه ها و احزاب شيعه عراق هم به گونه طبيعي مخالف جنگ و ناامني در سوريه هستند و آن را توطئه خارجي دانستند. بنابراين رويكرد بيشتر گروه هاي شيعه حمايت از دولت سوريه در مقابل تهاجم خارجي مركب از كشورهاي منطقه و .. بود. در اين حال اين چهار جريان در مورد مساله بحرين هم مواضع خود را داشتند. كردها در نگاه به بحرين اين امر را مساله خود نمي دانستند، در حالي كه مساله سوريه را امري مربوط به خود مي دانستند. همچنين شايد كردها در نگاه به بحرين از اين امر به عنوان اهرمي در نزديك كردن خود به كشورهاي عربي بهره گرفتند. چنانچه در فرمول يك شركت كردند و هيئت هاي عربي و بحريني را پذيرفتند و از اين امر در نزديك كردن خود به كشورهاي عربي بهره بردند. يعني كردها نشان دادند كه نه تنها با مخالفان بحريني نيستيم، بلكه با حكومت بحرين هم مشكلي نداريم. گذشته از اين اهل سنت هم در رويكرد مقابل بغداد قرار گرفتند و تلاش كردند مساله بحرين را مشكل شيعي- سني و موضوعي فرقه اي جلوه دهند. در اين حال عموم شيعيان عراقي مردم مظلوم بحرين را مورد حمايت قرار دادند. دولت بغداد هم حداقل از نظر موضع گيري سياسي تا حدي متمايل تر نسبت به مخالفان بحريني بود تا مخالفان سوريه . چرا كه دولت بغداد بر اين نظر است كه مخالفان بحريني مخالفت مسالمت آميز دارند، دست به سلاح نبرده و مطالبات آنها حداقلي بوده و بر انتخابات آزاد و هر نفر يك راي اتكا دارند. بنابراين دولت مركزي عراق با حدي از فاصله با مراجع تقليد، مردم و گرو هاي شيعه حامي قيام و انقلاب مردم بحرين بوده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اخيرا «مقتدا صدر» رهبر جریان صدر از طرفدارانش خواست بود تا پس از نماز جماعت، با برگزاری تظاهرات، خواستار بسته شدن فوری و بدون تاخیر سفارت بحرین در عراق شد. نگاه جريان هاي شيعه عراقي نسبت به رخدادهاي انقلابي بحرين چگونه است؟
جريان هاي شيعه اعم از مرجعيت و گروههاي شيعه قيام و انقلاب مردم بحرين را مظلوم دانسته و از حقوق آنها دفاع ميكنند، اما مشي گروههاي شيعه عراقي تا حدي در اين موضوع با هم فرق دارد. مثلا جريان صدر در تحولات عراق مشي تندتري نسبت به مجلس اعلا، حزب الدعوه، ائتلاف قانون دارد. در اين حال تشكيلات هاي مذهبي و روحاني عراق نسبت به دولت عراق هم به صورت واقع تر، تندروتر و شفاف تري از انقلاب مردم بحرين حمايت كرده اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: ایاد علاوی ” رهبر فهرست العراقیه از موضع دولت عراق در قبال بحرین و حمایت از مردم این کشور ناراضي است. آيا العراقيه از رويكرد بغداد در نگاه به رخدادهاي بحرين ناراضي است؟
بله. آنها حتي فشارهايي را نيز بر دولت عراق در مورد رويكرد دولت عراق نسبت به تحولات بحرين ابراز كرده اند. حتي اين مطرح بوده كه دولت عراق در مورد مساله بحرين دخالت كرده است. به گونه اي كه اگر فشار العراقيه در مورد سياست خارجي عراق در بحران بحرين نبود دولت عراق در مساله بحرين فعاليت بيشتري به نفع انقلابيون و مردم بحرين ميكرد. العراقيه با فشار بر دولت عراق مي خواهد كه بغداد در مساله بحرين بي طرف باشد و يا جانب حكومت را بگيرد. چنانچه حكومت عراق هم تاكنون رابطه خود را با دولت بحرين قطع نكرده است و رابطه اي عادي هم داشته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: دولت بحرین به عراق اتهام می زند که در امور داخلی این کشور دخالت می کند و از شیعیان حمایت می کند. موضع بغداد در این باره چه ارتباطي با موضع ايران در مساله بحرين دارد ؟
موضع بغداد مانند موضع جمهوري اسلامي ايران در مورد بحرين است. آنها هر چند كمكي نظامي، سياسي و مالي به مخالفان نكرده اند، اما با توجه به سركوب انقلابيون و مخالفان با موضعي منفي به دولت بحرين مي نگرند. يعني هر چند از نظر تبليغاتي و رسانه اي حمايت از انقلابيون وجود داشته و كتماني نيز نشده است، اما همه گروه هاي بازرسي و حقيقت ياب نتوانسته اند ثابت كنند كه ايران يا عراق به عنوان دولتي مستقل در مساله بحرين دخالت دارند. چنانچه اخيرا هم سفير انگليس در بحرين اشاره كرد كه دليلي وجود ندارد كه ايران و يا عراق در بحرين دخالت مستقيم داشته است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: احمد چلبی رهبر کنگره ملی ضمن اعلام حمایت از ملت بحرین و اقدامات صورت گرفته از سوی عراقی ها همچون برپایی تظاهرات و ابراز همبستگی با مردم بحرین گفت: ما در عراق یک کمیته مردمی برای حمایت از ملت بحرین تشکیل داده ایم. گذشته از اين نيز در دو سال گذشته اخباري در مورد نقش گروه هاي فدائي صدام در سركوب مخالفان بحريني منتشر شده است. در اين حال آينده رويكرد عراق در مورد بحرين به چه متغيرهايي بستگي دارد؟
اين امر بسته به چند مساله دارد. دولت بحرين چه واكنش مثبتي نسبت به مردم بحرين نشان دهد. اگر دولت بحرين باز هم نسبت به مرجعيت ديني حمله كنند و آنها را مورد هتك حركت قرار دهند دولت عراق، مراجع تقليد و حوزه اي علميه در عراق نقش اساسي در حمله به اين مساله خواهند داشت. در اين بين دولت عراق هم بايد نماينده واقعي مردم عراق باشد و نمي تواند نسبت به هتك حرمت به مراجع ديني ساكت باشد. در اين حال هر چه برخوردهاي دولت بحرين خشونت آميز تر باشد بايد توقع داشت كه كشورهاي داراي اكثريت شيعه فشارهاي بيشتري به دولت بحرين داشته باشند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مالکی اخيرا گفته که “روابط ما دولت های حوزه خلیج فارس به استثنای قطر همچنان برقرار است … روابط ما با بحرین خوب است و عراق در امور داخلی بحرین دخالت نمی کند. اگر پیش از این نیز می خواستیم در این مسئله وارد شویم با تمایل برادران بحرینی و برای حل مشکلاتشان بوده است.“ آينده نگاه بغداد به مساله بحرين چيست؟
شوراي همكاري خليج فارس بعد از صدام برخورد مثبتي با دولت عراق نداشته است. جدا از كويت كه دولت عراق برخلاف رژيم گذشته مرزها را با آن به رسميت شناخت بقيه كشورهاي خليج فارسي بويژه بحرين و عربستان برخورد مثبتي با دولت عراق نداشته اند. در اين حال به نظر من بيشتر مشكل شوراي همكاري خليج فارس با عراق ساختار داخلي عراق است تا نوع رويكرد عراق در مورد بحرين. يعني بحرين هم پارامتري است كه به رويكرد منفي كشورهاي شوراي همكاري خليج فارسي نسبت به عراق اضافه ميگردد. گذشته از اين به از آنجا كه بحرين گرفتار مشكلات داخلي خود است توان نقش آفريني و دخالت در امور عراق را همچون قطر ندارد. به نظر ميرسد كه تنش در روابط بغداد و بحرين گسترده تر نگردد، اما رابطه گرم و پويايي هم نخواهد بود. يعني از رابطه كويت و عراق بسيار پايين تر و سرد تر خواهد بود اما به سطح تنش در رابطه قطر و عراق نميرسد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به نوع روابط الوفاق با جريانهاي شيعه عراقي بغداد مي تواند نقش ميانجي گرانه اي در مورد مساله بحرين بر عهده گيرد؟
دولت بحرين به دنبال حل مسله نيست و گر نه همه سطوح عراقي اين آمادگي را دارند كه به حل و فصل مسائل عراق كمك كنند. همچنين دولت بحرين از خود اختياري ندارد و راه حلي هم در مورد امتياز دادن به مخالفان را مد نظر ندارد. در اين حال اگر بحرين حقوق مخالفان را از جمله هر نفر يك راي را بپذيرد گروههاي عراقي بويژه مجلس اعلا كه گروهي معتدل تر هم هست مي تواند نقش خوبي را در حل مساله ايفا كند.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
