رویکرد مقتدی صدر در مسائل داخلی و الگوی مطلوب سیاست خارجی عراق

دکتر حامد آزاد

کارشناس مسائل عراق

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

صدر و نوع رابطه با جریان های سکولار و ملی گرای عراق

تکلیف مقتدی صدر در مورد حزب بعث مشخص است و هیچ گاه اعلام نکرده که بعثی ها را قبول دارد. در واقع صدر خود را به عنوان یک جریان مستقل و چتر برای جریان ضد فساد معرفی می کند. تا زمانی که به انتخابات نزدیک شویم، آنها برای جمع کردن رای از مردم نیازی به اتحاد و ائتلاف ندارند. ( در 123 کرسی شیعه رای در بین استان های شیعه یک کرسی هم جا به جا نمی شود و آنچه جا به جا می شود، رای جریان های شیعه بین همدیگر است.) یعنی اگر آقای صدر بر جریان های شیعه تمرکز کند، می تواند سی کرسی خود را به سی و پنج کرسی تغییر دهد و وزن خود را در پارلمان تثبیت کند. در این حال بر اساس قانونی که در پارلمان تصویب شد و ائتلافات و جریان های بزرگتر شانس و وقت بیشتری برای تشکیل دولت خواهند داشت. در این روند به طور طبیعی با توجه به اختلافات و درگیری های شدید بین ائتلاف شیعه در بخش های مختلف (و از 2010 شروع شده و به این جا رسیده است و مربوط به امروز هم نمی شود،). هر یک از جریان های شیعه به طور طبیعی به سمت سایر بخش ها در شیعه چون علاوی و در بیرون از شیعه خواهند رفت.

در بیرون از دایره شیعه و برای تشکیل دولت اکثریت، گروه‌های شیعی که تا دیروز با نیروهای آن ائتلاف می کردند و اغلب نیروهای دولتی را شیعی نگه می داشتند،اکنون با مطرح کردن اقلیت های سنی و کرد خواهان بیشترین قدرت و نفوذ کامل در دولت باشند. در این شرایط طبعاً ممکن است اشتراکات در دیدگا‌هها و نقطه نظرات از قبیل؛ ایران، ملی گرایی و عربیت به نوعی یک همگرایی میان مدنی و ملی گرایان و اسلام گرایان شکل بگیرد، هرچند در چنین مسائلی چون دور شدن از ايران و… خود عراقی‌ها اشتراک نظری ندارند و بیشتر گمانه زنی های هست بر سر تشکیل ائتلاف برای تشکیل دولت جدید و اکنون نیازی به ائتلافی نیست اكنون هيچ كسي نياز به ائتلاف نيست . 123 کرسی برای شیعه هست و رأی آن هم مشخص هست و هر زمانی با هر تعداد ائتلافی هم که شکل بگیرد جایگاه کرسی شیعیان بدون تغییر خواهد بود.

نگاه صدر در رابطه با مسائل سیاسی و امنیتی عراق

صدر از ابتدا با دلایلی با تشکیل گروه حشد الشعبی مخالف بود. طبق تحلیل وزارت دفاع آمریکا بنیان سرایا السلام توسط جناح صدر بیشتر روی موضع اختلاف عربیت و فارسيت تاکید می شود. صدر عقیده دارد چون فتوای الحشد از سوی سیستانی هست، در نتیجه سرایا اسلام كه بيرون از حشد است و وظيفه اش حفاظت از سامرا بوده است. در واقع باید ذکر کرد سرایا السلام خارج از چارچوب حشد الشعبی هست و در هیچ عملیاتی تا کنون شرکت نکرده است. در این رویکرد مقتدا صدر معتقد است حشد الشعبي باید در درون ارتش و جیش حل شود و دارای ساختاری جداگانه نباشد. حتی اخیراً با انحلال سرایا اسلام (که خارج از دولت قانونی عراق هست ) موافقت کرده است. در این بین تمامی عوامل  گرایشات فکری ایشان، تعارضات با نفوذ ایران در حشد الشعبی و فتوای مرجعیت فارسی (که فلسفه وجودی حشد را تعیین می کند) سبب می‌شودکه صدر مخالف حشد و معتقد به انحلال آن باشد.

نگاه صدر به بازیگران عربی ، نزدیک شدن به بازیگران عرب و الگوی مطلوب سیاست خارجه عراق

نگاه آقای صدر به بازیگران عربی منطقه مثل عربستان و نزدیک شدن به بازیگران عرب فقط شامل آقای صدر نمی‌شود، آقای الحکیم هم چنین وضعیتی را دارند. ایشان طی سفری در مصر  از تشکیل محور عراقی- مصری و اردن خبر داده است و صدر در عربستان از محور سعودی- عراقی و مصری. در واقع ما با محاورهای مختلف در عراق روبرو هستیم که ریشه در ذهنیت آنها در سیاست خارجی عراق دارد. نخست آقای عبادی بارها در گفتگوهای خود اعلام کرده است که عراق خواهان محل درگیری دول نیست و نمی خواهد که محل درگیری ایران و آمریکا باشد، دوم عراق خواهان استقلال کامل هست و می خواهد خود محور باشد نه جزيي از محور . حتی در دوره جدید که عراق به قول عبادي سیاست انفتاح را دارد و به دنبال ایجاد ائتلاف های جدید  و خطوط جدید با دولت‌های قوی و فرامنطقه اي مثل ایالات متحده است. حتی سیاستمداران عراق در قرارداد استراتژيك امنیتی عراق و آمریکا که در سال 2008 انعقاد شد، از اینکه فقط به مسائل نظامی پرداخته نشود و به  کارهای غیر نظامی پرداخته شود به طرف آمریکای خود انتقاد داشتند و در بخش عربی هم عراق خواهان حضور در خارج از محور مقاومت هست و به دنبال داشتن شخصیت حقوقی مستقل که تحت نفوذ هیچ کشوری نباشد، هست. این موضوع دائماً از سوی رسانه‌ها، نخبگان شیعی  ملی گرای پان عرب جامعه عراق یادآوری و ذکر می‌شود كه عراق تحت اشغال ايران است و…  در واقع بعثيها ، پان عرب و به گونه اي ليبرال هاي  و مقتدي به اين نكته توجه مي كنند. آنها تاكيد به توسعه اقتصادي و.. دارند.

در این حال دیدگاه آقای صدر در رابطه با سیاست خارجه و الگوی مطلوب ایشان برای سیاست خارجه عراق مشخص است. در واقع مقتدا صدر همانند همه‌ی سیاستمداران عراق نخست خواهان رسیدگی به وضعیت داخلی عراق هست و نسبت به مسائل پیرامون جهان اسلام سیاست عدم مداخله را دارند و اجازه دخالت در امورد داخلی عراق را نمی‌دهند. يعني با استقلال روابط متوازن داشته باشيم. چنانچه عبادي هم ميگويد سیاست خارجه عراق در رابطه با روابط با سایر دول سیاست رابطه‌ی متوازن هست یعنی رابطه با ایران نباید مانع رابطه با آمریکا باشد یا رابطه با عربستان نباید مانعی برای رابطه با ایران باشد. لذا حسن همجواری و عدم مداخله همسایگان در مسائل داخلی عراق جزء دیدگاه‌های آقای صدر هست.

واژگان کلیدی: جایگاه، مقتدی صدر ، حرکت عراق ، مسائل ، سیاست خارجی عراق