مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
شبه جزيره سینا در شمال شرقی کشور مصر به شکل مثلثی قرار دارد كه از شرق به خليج عقبه و از غرب به خلیج سوئز و از شمال دریای مدیترانه وصل است. اما گروه های تندرو و مسلحی چون گروه مسلح “انصار بیت المقدس” در منطقه صحرای سینای مصر فعالیت می کنند. اخیرا نیز رییس جمهوری مصر وضع فوق العاده و مقررات منع آمد و شد در بخش هایی از شمال شبه جزیره سینا را برای سه ماه دیگر تمدید کرد.گفتگووی زیر برای بررسی بیشتر این امر است.
واژگان کلیدی: صحرای سینا، اسرائیل، حضور سلفی ها در سينا، علل تحول در صحراي سينا، گروه انصار بيت المقدس در سينا، طرح امارت داعش در سينا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چرا وضعیت سیاسی، نظامی و امنیتی سینا در چند سال اخیر به این شکل درآمده است؟
صحرای سینا و به صورت کلی شبه جزیره سینا به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک آن، یکی از مناطق خاص محسوب می گردد. وضعیت استراتژیک آن به دلیل موقعیت و فضای جغرافیایی آن است. صحرای سینا 61 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و 6 درصد مصر را تشکیل داده و در بخش آسیایی مصر قرار دارد. درون 61 هزار کیلومتر 554 هزار نفر زندگی می کنند. مسائل اساسی مانند نزدیکی به رژیم صهیونیستی، فلسطین و وضعیت ساختاری اجتماعی دراین منطقه مطرح است. از نظر اجتماعی این منطقه از مردمان بدوی و صحرا نشین به حساب می آیند و بزرگترین قبیله سینا در این منطقه ساکن است. همه این موارد یعنی عوامل جغرافیایی، استراتژیک و اجتماعی در رفتار سیاسی و اجتماعی این منطقه تاثیر گذار است و عملا گفته می شود این قبایل در دوره محمد علی پاشا وارد این مصر شدند و از سربازان آلبانیایی بودند که در آنجا حاکم بودند .تحولات نیز از ابتدا در این منطقه وجود داشته است. شرایط خاص در سینا به ویژه قرار داد کمپ دیوید که انجام شد، به جهت آنکه وضعیت سینا خلا و یا منطقه ای حایل است و بر اساس قرارداد مذکور مقرر شد در این منطقه تسهیلات نظامی و سلاح سنگین نباشد و ارتش نتواند در آنجا پایگاه های نظامی و تسهیلاتی داشته باشد و تحت شرایط و ضوابط خاصی اداره می گردید. پس از انقلاب مصر تغییر و تحولاتی در سینا رخ داد که از بمب گذاری و انتقال لوله های نفت را شامل می شود.
بررسی ها نشان می دهد که علل شکل گیری گروههای تروریستی مسئله فقر، عدم حاکمیتی سرزمینی و عدم اقتدار در یک منطقه است که دولت باید با آن ها مواجه کرده و از موارد اولویت های خود در نظر بگیرد. یکی از نارضایتی ها این منطقه عدم توجه دولت مصر و اختصاص ندادن درآمدهای ناشی از عوارض به آن ها است. خود آن ها نیز اعلام می کنند که توزیع منابع مشکل دارد و برخی از این نیروها در عین حال که ادعای اسلام گرایی دارند و یا براساس ایدوئولوژی اسلامی هستند، رویکرد سیاسی به خود می گیرند به این معنا که با دولت و گروههایی که اکنون بر سر کار حاکم هستند، مخالفت کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عواملی حضور گروه های تروریستی، بنیاد گرا، سلفی، تکفیری و تندرو را در سینا کمک کرده است؟
همانطور که گفته شد اولین موضوع عوامل سیاسی، جغرافیایی، اجتماعی است. نزدیکی به فلسطین، برخی از نیروهای این منطقه در غزه استفاده می شود و همچنین در برخی از مواقع این نیروها توسط رژیم صهیونیستی مورد استفاده قرار می گیرند تا فشاری برای دولت مصر باشد و از طرف دیگر ساختار قبایل است. بحث دیگر این است که پس از انقلاب 25 ژانویه 2011 ، خلا حاکمیتی در کشور به وجود آمد که گروههای مختلف به دلیل آنکه ادعای شکاف سرزمینی با کانال سوئز دارند و خود را یک شبه جزیره مجزا در نظر می گیرند و ادعای داشتن سهم از آن می کنند تا بر اساس خلا قدرت فعالیت های خود را به سیستم منتقل کنند. از طرف دیگر این خلا در دولت مصر نیز پس از فروپاشی و برکناری مبارک رخ داد. زیرا در این زمان مصر دارای فراز و نشیب شد که این فراز و نشیب مطالبات قومی برتری داشتند . پس از آن موضوع برکناری مرسی که از بحث های اخوانی بود مطرح شد و در بحث های اخوانی تاثیر گذار بود و از همه مهم تر بخشی از نیروهای آن ها از جمله گروه تروریستی توحید و جهاد که در آنجا حضور فعال دارند و آن ها نیز بخشی از نیروهایی هستند که بر تحولات صورت گرفته تاثیر گذار هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی سینا، توان نظامی، اقتصادی و سیاسیِ نیروهای تندرو و سلفی، داعش و انصار بیت المقدس در این منطقه چگونه است؟
توان این نیروهای به نظر نمی رسد زیاد باشد، به دلیل خاص بودن این منطقه است که یا از سوی دولت مصر و یا از طرف رژیم صهیونیستی تحت کنترل قرار می گیرد. در واقع توان اهمیت ندارد بلکه مهم مورد استفاده گرفتن نیروها است. به این معنی که بخشی از این نیروها ممکن است در یک مقطع خاصی پرتوان شوند یا دارای شدت فعالیت بیشتری شوند و از طریق رژیم صهیونیستی مورد استفاده قرار گیرد (علی رغم اینکه ممکن است بخشی از تفکرات آن ها مخالفت با آن ها باشد) اینکه گفته می شود رژیم صهیونیستی به این معنا است که می تواند در برخی موارد حمایت هایی شود و در برخی موارد از این وضعیت موجود در شبه جزیره سینا رضایت خواهند داشت. اما مثلا گروه تروریستی توحید و جهاد به شدت از اندیشه های برخی از نیروهای اخوانی متاثر است و به شدت عقیده دارند که تمام فعالیت های آن ها مبتنی بر حذف و مبتنی بر ترور است، همه این موارد تاثیر گذار است آنها بخشی از توان خود را از نیروهایی مانند اخوان المسلمین، بخشی از نیروهای تندرو در غزه و همچنین سوء استفاده رژیم صهیونیستی استفاده می کنند . همین مورد فضای بسیارخوبی برای آن ها ایجاد کرده است. به ویژه برکناری مرسی با اینکه در زمان وی نیز فعالیت هایی را انجام دادند، اما امروزه می توانند به نام مخالفت با دولت این فعالیت ها را شدت ببخشند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: باتوجه به وضعیت کنونی داعش و انصار بیت المقدس در سینا، و تمدید وضعیت فوق العاده در مصر، آینده وضعیت امنیتی و سیاسی سینا به چه سمتی سوق دارد؟
از یک طرف آن ها به ترور و اندیشه ای که مبتنی بر حذف و ترور است معتقدند و از طرف دیگر آن ها اعلام کرده اند که از گروههای تروریستی القاعده و داعش و گروههای مختلفی که وفاداری خود را اعلام کرده اند، هستند . اصولا گروه جهاد تحت عنوان گروه توحید و جهاد به عنوان یکی از گروههای تروریستی القاعده در صحرای سینا نام می برند و می تواند هم مورد استفاده گروههای داعشی قرار گیرند و هم خود به شکل بالقوه به نیروهای گروه داعش ترکیب شوند.
بحث صحرای سینا یکی از مباحث اساسی برای کشورهای شمال آفریقا از جمله بحث لیبی، تونس و بحث خود کشور مصر است . با توجه به خلایی که پس از انقلاب در این کشورها تونس، مصر و تحولات سیاسی آن و از همه مهم تر لیبی ایجاد شد، این سرزمین به دلیل شرایط جغرافیایی، سیاسی، نظامی و حتی قبیله ای می تواند بهترین فضای تنفسی برای فعالیت های گروههای افراطی باشد و از این طریق است برخی از نیروها حتی آموزش می بینند و بعد ها به گروه های داعش نیز اعزام می گردند. به این معنی که از این منطقه به عنوان پایگاه برده می شوند زیرا در آن خلا است و به این خلا را کشورهای سه گانه مصر، تونس و لیبی به آن اشراف دارند . چنانچه چند وقت یکبار نیز اعلام می گردد که تونس مانع پیوستن ده هزار نیرو به داعش شد و اعمالی از این دست در نتیجه ی بخشی از نیروها و گذر آن ها در صحرای سینا است و عملا نیز در سال 2012 بیانیه اصلی تحت عنوان تشکل های سلفی – تکفیری ارائه دادند که دیدگاه و اندیشه های آن ها همانند اندیشه های القاعده است . این گروه چنین ظرفیتی را دارد و فعالیت های آن در همین راستا است.
مهم ترین بحث و مبانی ای که دولت و سیستم مصر را در مبارزه با نیروهای شبه جزیره سینا، ناتوان و ضعیف می کند ناشی از سه عامل ساختار جغرافیایی طبیعی حاکم بر صحرای سینا و محدودیت حضور نظامی مصر که بر اساس قرارداد کمپ دیوید بوده است و از همه مهم تر بخشی از اعتقادات نظامیان مصر است که اعتقاد دارند که نباید به مبارزه و مقابله با این گروه بپردازند.
