محمود فاضلی
پژوهشگر مسائل اروپا
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
تنش میان یونان و ترکیه دو کشور عضو ناتو و سازمان امنیت و همکاری اروپا به دلیل ذخایر طبیعی موجود در حوزه شرق مدیترانه بالا گرفته است. این تنش‌ها پس از آنکه کشتی تحقیقاتی «Oruc Reis» ترکیه حفاری را در آب‌های مدیترانه شرقی آغاز کرد، افزایش یافته است.
ترکیه
ترکیه و یونان در حال نبرد بر سر مناطق دریایی سرشار از هیدروکربن هستند. آنکارا خواستارسهم عادلانه آب در مدیترانه بوده و آماده «گفتگو بدون پیش شرط» با یونان است. مقامات ترکیه در سه سطح رئیس جمهور، وزیر خارجه و وزیر دفاع دائما در حال موضع‌گیری علیه رقیب سنتی خود در مدیترانه هستند. اردوغان هشدار می‌دهد که ترکیه برای دفاع از منافع گاز خود در شرق مدیترانه هیچ امتیازی واگذار نخواهد کرد. کسانی که می‌خواهند با ما مخالفت کنند، قیمت آن را می‌پردازند، و این کار صورت خواهد گرفت، در غیر این صورت، از مسیر ما دور شوند. آنچه را که مال ماست بر سرش مذاکره و مصالحه نمی‌کنیم، مصمم هستیم در راستای تامین منافع خود در اژه و شرق مدیترانه و دریای سیاه هر کاری که ضروری است را انجام دهیم.
وزیر امور خارجه ترکیه مدعی است:«یونان نمی‌تواند قلمرو منطقه‌ای آب‌های خود را به 12 مایل در دریای « اژه» توسعه بخشد و این امر منجر به جنگ خواهد شد.» به اعتقاد او «تحریم‌ها تنها عزم ترکیه برای دفاع از حقوق خود را جزم خواهد کرد و دولت ترکیه از حق خود عقب‌نشینی نمی‌کند.» وزیر دفاع ترکیه نیز در سخنرانی جدید خود در جمع نظامیان این کشور به همسایگان این کشور (یونان و قبرس) هشدار می‌دهد:«برای اینکه تنش‌ها در منطقه کاهش یابد بهتر است برخی ساکت باشند. آنها بهتر است هیچ کاری انجام ندهند جز اینکه خفه شوند. آنهایی که وارد دسیسه علیه ترکیه می‌شوند همانند گذشته متحمل خسارات خواهند شد.»
اگرچه کشورهای اروپایی، ترکیه را به انجام اقدامات یکجانبه در شرق مدیترانه متهم کرده و معتقدند چنانچه ترکیه به همین روال پیش برود، باید خود را برای تحریم آماده کند، اما بنظر می‌رسد تلاش‌های میچوتاکیس نخست وزیر یونان و ماکرون رئیس جمهور فرانسه، نتیجه سریعی به دنبال نیاورد و در نشست اخیر سران 7 کشور جنوب اروپا (Med7)، در مورد اعمال تحریم بر ترکیه، بین کشورهای اروپایی شکاف و اختلاف نظر افتاده است. ایتالیا، اسپانیا، بلغارستان و مالت، چهار کشوری هستند که زیر بار تحریم ترکیه نرفته و به نفع آنکارا نظر داده‌اند.
یونان
یونان که این منطقه را حوزه اقتصادی انحصاری خود می‌داند نیرو‌های مسلح خود را به حالت آماده باش درآورده است. یونان گسترش آب‌های سرزمینی از 6 به 12 مایل در دریای ایونیو را «حق مسلم» خود می‌داند و معتقد است حق یونان برای گسترش آب‌های سرزمینی خود در سایر مناطق دریایی محفوظ است و آتن هر زمانی که مناسب بداند از حق خود استفاده خواهد کرد و مصمم است از حق حاکمیت خود دفاع کند.
یونان که موضع‌گیری ناتو در این رابطه را مورد انتقاد قرار می دهد مدعی است ناتو نباید رفتارهایی که اصول ائتلاف را نقض و انسجام آنرا تضعیف می‌کند، تحمل کند. وزیر دفاع یونان در دیدار با دبیر کل ناتو در حاشیه اجلاس وزرای دفاع اتحادیه اروپا، از موضع انفعالی ناتو در تنش اخیر بین آتن و آنکارا انتقاد و سیاست فاصله گیری ناتو برای یونان و حفظ انسجام ناتو را مضر دانسته است. یونان انتظار دارد اروپایی‌ها همبستگی خود را با این کشور نشان دهند و اردوغان آنچه را که او به شرکای اروپایی گفته است، در عمل نشان دهد یعنی از هرگونه تنش در لفاظی‌ها و اقدامات خود جلوگیری کند.
یونان که از حمایت بعضی از کشورهای اروپایی خرسند است اعتقاد دارد اگر ترکیه دست به اقدامات عملی جهت کاهش تنش در منطقه نزند، در اجلاس سران اتحادیه اروپا اوضاع برای اردوغان بسیار دشوار خواهد بود. ترکیه هنوز وقت دارد که از مواضع خود عقب‌نشینی کرده و خود را از این تحریم‌ها نجات دهد. ترکیه باید به تمام فعالیت‌های دریایی خود خارج از محدودۀ دریایی خود پایان داده و از گفتمان‌های تهاجمی دست بردارد.
فرانسه
درپی تنش میان ترکیه و یونان، فرانسه با یک اقدام تحریک‌آمیز، بزرگترین کشتی جنگی خود به نام شارل دوگل را علیه ترکیه به مدیترانه اعزام کرد. این کشتی 261 متر طول و 42500 تن وزن دارد و هواپیماهای جنگی را حمل می‌کند. در جریان این تنش‌ها مقامات فرانسه مواضع بسیار منفی علیه ترکیه اتخاذ نموده که با واکنش آنکارا روبه‌رو بوده است. ترکیه اظهارات رئیس جمهوری فرانسه درباره تنش‌ها در مدیترانه شرقی که یک «سیاست خط قرمز» در منطقه و در حمایت از یونان در مقابل ترکیه بابت اکتشاف ذخایر انرژی را مورد انتقاد قرار داده است. به باور ترک‌ها آنهایی که فکر می‌کنند در دریای مدیترانه شرقی خط قرمز کشیده‌اند باید بدانند که موضع قطعی و حتمی ما را در منطقه به چالش می‌کشند. اگر خط قرمزی هم در منطقه باشد، بر اساس قوانین بین‌المللی به ترکیه و قبرس ترک‌نشین تعلق دارد. دوره تعیین و تکلیف امپریالیسم و کشیدن حد و مرز در نقشه سرآمده است.
وزیر خارجه فرانسه اعتقاد دارد اروپا باید برای رویارویی با سیاست تهاجمی ترکیه، بطور مشترک حرکت کند. نقض حوزه دریانوردی یک دولت عضو اتحادیه اروپا توسط ترکیه، به هیچ وجه قابل قبول نیست. اتحادیه برای گفتگو آماده است، اما درصورت نیاز درخصوص اعمال شدیدترین مواضع از جمله تحریم‌ها علیه ترکیه مصمم است. در نشست شورای اروپا (24 و 25 سپتامبر- 4-3 مهر) پرونده ترکیه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این پرونده با مشارکت وزیران خارجه در برلین آماده شده و در آن ابزار‌های واکنشی که ممکن است در قبال ترکیه از آن استفاده شود، بررسی شده است. در جریان این نشست بررسی وضع تحریم‌ها علیه ترکیه نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
پاریس به عنوان بزرگترین منتقد ترکیه اعتقاد دارد سیاست ترکیه در لیبی و در شرق دریای مدیترانه تلاش اردوغان برای ادامه امپراتوری عثمانی‌ها در منطقه است. به باور ماکرون، ترکیه به خاطر توهم خود ناشی از تاریخ امپراتوری عثمانی، اینطور عمل می‌کند و از خروج آمریکا و ناتو از منطقه سود می‌برد. ترکیه دیگر در دریای مدیترانه شرقی، شریک به حساب نمی‌آید. از کشورهای اروپایی می‌خواهیم تا «صدای متحدتر و واضح‌تری» در برابر ترکیه داشته باشند. ما مخالف مردم ترکیه نیستیم، ما مخالف اردوغان هستیم و باید در برابر وی قاطعانه عمل کنیم. تحرکات فرانسه البته از سوی اردوغان بی‌پاسخ نماند، رئیس جمهور ترکیه، مکرون و میتسوتاکیس نخست وزیر یونان را «طمعکار» و «ناتوان» خوانده است.
واژگان کلیدی: یونان ، ترکیه؛ ادامه ,بی‌اعتمادی‌ها, محمود فاضلی, ناتو
