کارشناس مسائل مصر
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
عمر جلیک سخنگوی حزب عدالت وتوسعه با مهم خواندن روابط بین ترکیه ومصر مسیر این روابط روبه توسعه خواند و ابراز امیدواری کرد دو کشور مهم بتوانند در موضوعات منطقه ای وجهان اسلام همکاری های سازنده ای با هم داشته باشند . وی ادامه داده روابط دو کشور تاریخی در حوزه دریای مدیترانه ونیز پیرامون مسائل سوریه , عراق , فلسطین , لیبی بسیار با اهمیت قلمداد می گردد . بدین ترتیب ترکیه و مصر گام جدیدی به سوی عادی سازی روابط برداشتند. دیدارهای رسمی میان رؤسای سازمان‌های اطلاعاتی و هیئت‌های امور خارجه دو طرف نیز در قاهره تحقق یافت که رهبری هیئت ترکی را سادات اونال، معاون وزیر امور خارجه ترکیه بر عهده گرفته بود. دیدارهای دو جانبه میان مسئولان سیاسی- امنیتی ترکیه با مصر از دو جهت بسیار حائز اهمیت است با وجود نشست های امنیتی و اطلاعاتی دو کشور, به نظر می رسد که قضاوت در مورد آینده روابط دو کشور هنوز زود است . ژنرال السیسی رهبر نظامی سرزمین فراعنه نسبت به اقدامات اردوغان در حمایت از جریان اخوان المسلمین و حضور برخی از شاخه های اصلی رهبری این جریان در ترکیه یا قطر هنوز دل چرکین است همچنین رهبر مصر قاتل خطاب کردن السیسی و شهید عنوان کردن محمد المرسی از سوی اردوغان در نطق های آتشین را فراموشی نکرده است وسوا از این مسایل نزدیکی مصر به یونان رقیب سنتی ترکیه در دریای مدیترانه و حمایت آشکار قاهره از سیاست های منطقه ای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات در تقابل با سیاست های این کشور قرار دارد . در هر صورت بروز تحولات جدید در خاورمیانه از جمله آشتی مجدد قطر با عربستان سعودی وهمپیمان آن ونیز احتمالی برگزاری نشست های برجامی میان ایران و گروه 1+ 4 مولفه اثر گذار در انعطاف مجدد دو کشور برای آغاز گفتگو ها میا ن ترکیه- مصر محسوب می گردد برای بررسی بیشتر موضوع مصاحبه ای با دکتر داود احمدزاده کارشناس مسائل مصر انجام دادیم:
واژگان كليدي: ترکیه , جریانات اسلام گرا , اخوان المسلمین , تغییر , عادی سازی روابط , مصر, منطقه
مرکز بین المللی مطالعات صلح : از نگاه تاریخی روابط ترکیه و مصر را با چه مولفه های می توان تنبیین نمود و دلایل تیرگی روابط دو کشور در دهه اخیر چیست؟
ترکیه و مصر از کشورهای قدرتمند جهان اسلام از بدو استقلال حتی قبل از آن در دوره امپراطوری عثمانی روابط بسیار نزدیک با هم داشتند زمانیکه مصر در قلمرو امپراطوری عثمانی قرار داشت این روابط با شاخصه های فرهنگی – سیاسی ارزیابی می شد دوکشور در موضوع فلسطین ودیگر حوزه های دنیای همکاریهای نزدیکی باهم داشتند گرچه این روابط در آغاز بهار عربی و وقوع ناآرامی گسترده در شمال آفریقا با دگردیسی روبرو گردید ترکیه به رهبری اردوغان از به قدرت رسیدن اسلامگرایان به رهبری محمد المرسی در مصر حمایت کرد واز آن به عنوان آغاز حکمرانی اخوانی ها درشمال آفریقا یاد کرد نزدیکی روابط آنکارا ا وقاهره وپیوستن دوحه به این ائتلاف موجبات نگرانی امنیتی رژیم های محافظه کار عربی به رهبری عربستان سعودی را فراهم نمود طوری که با نا کارآمدی حکومت اسلامگرایان مصری و بروز کودتای نظامی به رهبری ژنرال السیسی و دستگیری گسترده ونیز اعدام و زندانی شدن رهبران اصلی اخوان المسلمین تیرگی بیشتر روابط دو کشور فراهم نمود در این برهه سخت تاریخی حمایت ترکیه از قطر و حضور نظامی در لیبی برای مقابله با نیروهای ژنرال حفتر مورد حمایت مصر و دیگر کشورهای عربی از بر دور شدن بیشتر دو کشور از همدیگر افزود در چنین شرایطی مصر برای مقابله با سیاست منطقه ای ترکیه ضمن پیوستن به ائتلاف یونان قبرس در دریای مدیترانه در خاورمیانه ای عربی نیز از سیاست های عربستان سعودی حمایت کرد .
مرکز بین المللی مطالعات صلح : دلایل تمایل به آشتی تركيه با مصر چيست؟
در مورد رویکرد جدید رهبران ترکیه شخص اردوغان به نظر می رسد نگاه تمامیت خواهانه در سیاست خارجی و درگیریهای سیاسی و امنیتی با برخی از متحدان سابق عربی در مناطق بحران خیز مثل شمال آفریقا و غرب آسیا برای اردوغان هزینه های سنگینی را در پی داشته است ادامه این سیاست در عمل به نظر کارشناسان منطقه می تواند هزینه های امنیتی و نظامی را برای ترکیه دوچندان سازد بنابراین ترکیه در ماههای اخیر از در آشتی با مصر و عربستان در آمده تا از تنگنای ژئوپلتیکی به دلیل سیاست های مداخله گرایانه در امور داخلی کشورها نجات پیدا کنند. پس در دلایل تمایل به آشتی با مصر و عربستان سعودی باید اضافه نمود که :
نخست اینکه ترکیه با عادی سازی روابط خود با مصر و از میان برداشتن تنش میان دو کشور سعی دارد عرض اندامی قدرتمند در برابر یونان داشته باشد. و به نوعی از تحدید بیشتر منافع خود در دریای مدیترانه جلوگیری کند .زیرا یونان در طول چند سال گذشته با استفاده از خلاء قدرت توانسته است با عقد تفاهمنامه‌های اقتصادی-تجاری و راهبردی میان یونان، جمهوری قبرس و رژیم صهیونیستی فضای پر‌چالشی را در مدیترانه شرقی برای ترکیه ایجاد نماید.
دوما اینکه روند عادی‌سازی روابط بین ترکیه و مصر را باید متکی بر رخدادهای متفاوت خارج از منطقه ارزیابی کرد با تاکید آمریکا بر استراتژی خروج و سپردن امور امنیتی به کشورهای منطقه برای کاهش هزینه ها و تاکید جو بایدن بر بر حل و فصل بر خاتمه بحران در یمن ؛ تمایل وی برای آغاز مجدد گفتگوهای ناتمام برجامی با ایران ، ترکیه را بر آن داشته است تا توازن قدرت در خاورمیانه را که برایش چالشی نوین خواهد بود به نوعی مدیریت نمایند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : ترکیه همواره از جریانات اسلام گرای به رهبری اخوان المسلمین حمایت کرده در صورت تغییر رویکرد این کشور نسبت به این گروه و عادی سازی روابط با مصر منطقه با چه مسائل جدیدی روبرو خواهد بود ؟
به نظر می رسد با بروز ناکامی در اجرای سیاست منطقه ای ترکیه وافزایش های هزینه های امنیتی برای رهبری جریان های منتسب به اخوان المسلمین شخص اردوغان با عدول از سیاست های حمایتی قبلی به دنبال انعطاف بیشتر برای کاهش تنش ها ست همانطور که اشاره شد عادی سازی روابط در منطقه فقط محدود به ترکیه نمی شود قطر نیز وارد گفتگو جدی با عربستان سعودی شده و دوباره به شورای همکاری خلیج فارس برگشته است
ولی اگر رویکرد جدید رهبران ترکیه و شخص اردوغان را با تمرکز بر مدل عقلانی سیاست (هزینه و فایده) بسنجیم باید گفت ترکیه با عبور از سیاست های شعاری و ایدئولوژیک در حوزه سیاست خارجی با اتخاذ سیاست عملگرایانه به دنبال منافع اقتصادی است و بارها این موضوع ثابت کرده است که بر سر توافقات تجاری و مالی حتی با رقبای منطقه ای میتواند به آسانی متحدان نزدیک خود را قربانی کند اردوغان به دنبال بازآفرینی نقش ترکیه در شمال آفریقا و همچنین کشورهای حوزه خلیج فارس نبود مراودات سیاسی با مصر و تیرگی روابط با امارات متحده عربی است و در این مسیر هست حاضر برخی از خواسته های قبلی دست بکشد.
نکته نیز دور از ذهن نیست که ترکیه در صورت عادی سازی روابط خود با مصر شائبه‌های سیاسی را به ضرر خود ایجاد خواهد کرد. زیرا مصر مخالف حرکت اخوان المسلمین بوده و در صورت عادی سازی روابط بین ترکیه و مصر امتیازی در رابطه با این گروه به مصر داده می‌شود و این میتواند اعتماد به ترکیه را در میان اخوانی‌ها کاهش دهد. همین امر به تدریج میتواند کمربند اخوان المسلمین را به سقوط و گسستگی وادارد و اثراتی منفی را در میادین مانوردهی ترکیه در حمایت از جریان‌های اخوانی در سوریه و برخی مناطق دیگر برجای بگذارد. ترکیه در طول چند سال گذشته و بالاخص بعد از بهار عربی بیش از هر زمان دیگری به استفاده از توان بالایش برای حضور در دریای سرخ، مدیترانه شرقی و بالاخص خلیج‌فارس روی آورده و رابطه نزدیک آنکارا، دوحه را نیز نباید از نظر دور داشت. نتیجه اینکه ایجاد بستر لازم برای کاهش تنش میان آنکارا- قاهره را باید در مثلث راهبردی خلیج‌فارس- دریای سرخ- مدیترانه جست..
