مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نشست سازمان همکاری شانگهای تحت ریاست روسیه در شهر اوفا، پایتخت جمهوری باشقرستان روسیه برگزار و در پایان نشست سران اعلامیه اوفا و طرح اقدامات را به تصویب رسید. علاوه بر این در نشست سران سازمان همکاری شانگهای، آغاز روند گسترش این سازمان اعلام شد. در گفتگویی با دکتر حسینی به اهمیت برگزاری نشست اخیر شانگهای در روسیه و پیامدهای آن می پردازیم:
واژگان کلیدی: نشست شانگهای، نتایج نشست شانگهای، شانگهای، نشست شانگهای در اوفا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهمیت برگزاری نشست اخیر شانگهای در روسیه چه بود؟
در اجلاس اخیر به خصوص که می خواهند یک نهادی مالی هم عرض با بریک به وجود بیاورند و پیشنهاد ناگهانی عضویت هند و پاکستان توسط روسیه که ریاست سازمان را نیز بر عهده دارد از گامهای بزرگ اجلاس بوده است، قبلا خوشبینانه ترین نظریات دال بر این بود یکی از این کشورها احتمالا هند ابتدا به عضویت این سازمان در می آید و پس از آن در یک پروسه زمانی پاکستان نیز به عضویت در می آید، ولی اینکه به یکباره پیشنهاد عضویت هر دو کشور مطرح شده است مسئله را قابل تامل می کند. اما در مجموع سازمان شانگهای به عنوان سازمانی منطقه ای که هم اکنون خیلی قوام پیدا نکرده می تواند نظام بین الملل را از حیث بین المللی تحت تاثیر قرار بدهد، ولی هنوز سازمان چندان تاثیر گذاری ندارد و در حد و قواره سازمانهای بین المللی قدرتمند منطقه که تاثیرات جدی و قدرتمندی دارند (و حتی در حد یک سازمانی یکپارچه مانند شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس که تصمیمات یکپارچه را نیز می گیرند) نیست.
مهمترین مسئله ای که در اجلاس اخیر رخ داد ریاست روسیه و مطرح کردن یکسری پیشنهادات چون تاسیس یک موسسه مالی ، به صورت مستند در آوردن آن ، مشخص شدن میزان سهم هر کشور ، اینکه کدام کشورها در این موسسه حضور داشته باشند و کدام کشورها به عنوان اعضای اصلی این نهاد را باشند بود. بجز همه این مسائل روسیه سعی دارد از این سازمان در راستای سیاستهای خود استفاده کند. چنانچه به یونان پیشنهاد کرده نیز از از وام گیرندان این سازمان باشد . این امر نشان می دهد که روسیه به صورت جدی برای استفاده از سازمان در سیاستهای بین المللی در آینده برنامه ریزی می کند. از طرفی چین نیز با توجه به سیاستهای خاص خارجی خود لا اقل به ظاهر اعلام کرده است که این سازمان را متعلق به خود نمی داند و نوعی بی طرفی چینی که این کشور در روابط خود دارد در قبال سازمان شانگهای هم در پیش گرفته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: دست آوردهای دیگر اجلاس اخیر شانگهای در حوزه های دیگر چه بوده است؟
بر اساس اخبار رسیده به نظر می رسد دو مسئله بانک و سیاستهای مالی در اجلاس اخیر از اهمیت برخوردار بوده و درباره سیاستهای امنیتی در این اجلاس صحبتی نشده است. در مورد ایران که لاوروف بر پیشنهاد عضویت ایران تاکید کرده است، اما چین مخالفت کرده، روسیه عنوان داشته که در صورت لغو تحریمهای ایران می توان عضویت ایران را در سازمان مطرح کرد اما فضای سازمان در حال حاضر چندان مورد استقبال نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بیانیه اجلاس مهم ترین نکات مورد نظر اعضای این سازمان در چه می باشد؟
آنچه که در اجلاس اخیر خود را نشان داد این بود که به شدت اعضا می خواهند رویکرد متنازعی را برابر آمریکا در پیش بگیرند و روسیه علنا و مشخص این رویکرد را بیان کرده است. ایران که رویکردی علنی دارد، اما کشورهای دیگر حتی ازبکستان هم به صورت علنی برنامه ها و سیاستهای سازمان را به گونه ای در پیش می گیرند که در مقابل سیاستهای ناتو و آمریکا باشد، طبیعتا چین براساس فرمت سیاست خارجی خاص خود هیچ موضع علنی را در برابر این برنامه ها ندارد، اما دست سازمان را نیز برای اجرای این برنامه ها باز می گذارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه تک تک اعضا به عضویت ایران با توجه به وضعیت کنونی چگونه می باشد؟
قبلا خوشبینی هایی در زمینه ورود ایران به سازمان شانگهای وجود داشت، یعنی در صورتی که تحریمها برداشته شوند و با توجه به اینکه گفته شد حتی ممکن است سفارت آمریکا در ایران باز شود و با توجه به بحران های خاورمیانه، و ایران (که به عنوان بزرگترین موجودیت در منطقه که می تواند به صورت علنی و غیر علنی در کنار سیاستهای آمریکا قرار گیرد) اما موضع گیری های در آخرین اجلاس سازمان حتی از جانب کشور ازبکستان (که طبیعتا انتظار می رفت که از کشورهایی باشد که طرفدار ایران خواهد بود) چندان رویکرد مثبتی به ایران نداشتند. در واقع بیشتر روسیه می خواهد ایران را به عنوان یک برگه به این سازمان ببرد و با ایران بازی کند. مخالفت چین (که بیشتر تحلیل گران انتظار بی طرفی این کشور به ورود ایران به سازمان را داشتند) از نکات مهم این اجلاس بوده است. کشورهایی که منتظر رای کشورهای بزرگتر سازمان یعنی چین وروسیه بودند نیز چندان رویکرد مثبتی را به عضویت ایران نداشته اند. البته تاجیکستان به صورت لفظی یک خوش آمد گویی را داشت اما در عمل نمی دانیم که آیا می خواهند سیاستهای همسویی به نفع ایران داشته باشند یا نه. گذشته از این باید توجه داشت که تحلیلگران آمریکایی ها بر این نظرند که سیاستهای آمریکا به گونه ای است که به ایران به طور مرتب فرصت می دهد که خود را به قدرت منطقه ای تبدیل کند و در عین حال به جای محدود کردن این قدرت منطقه ای در هنگام انجام سیاستهای متقابل دوباره فرصت هایی را به ایران می دهد و یا ایران از آنها به عنوان فرصت استفاده می کند تا باز هم خود را به عنوان قدرت منطقه ای تقویت دارند. در
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به جهان چند قطبی، نقش سازمان شانگهای در یک سال گذشته در نظامهای بین الملل تا چه حد گسترده بوده و تا چه حد حرکت به سویی نظام چند قطبی داشته است؟
شانگهای هم زمینه تبدیل شدن به یک سازمان بین المللی قدرتمند و هم فرصت آن را داشته است و در یک سال اخیر به نحوی عمل کرده تا در نظام بین الملل تجزیه و تحلیل زیادی در مورد قدرت گیری آن داشته باشند .و از طرف دیگر سازمان شانگهای سازمانی امنیتی محسوب می شود و مسئله نیروهای نظامی چین و حضور چین در دریای جنوبی و شرقی و نیروهای دریایی گسترده و به روز شدن تکنولوژی دفاعی آن و تعداد زیاد سربازانی چین و مسائلی از این قبیل باعث شده است که خطری جدی به وجود بیاید . از طرفی چین در کنار روسیه ای قرار دارد که به شدت در حال قدرتمند کردن نیروهای نظامی خود است و اقدام نظامی هم در گرجستان و هم اکراین کرده است و هنوز هم با اتحادیه اروپا درگیر این مسئله نظامی است.حضور این دو کشور در کنار ایرانی که در حال توافق هسته ای با آمریکا است مهم است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: عضویت اعضای جدید یعنی هند و پاکستان چه تاثیری بر سازمان شانگهای از ابعاد مختلف سیاسی و امنیتی خواهد گذاشت؟
در کوتاه مدت بدلیل اینکه مقداری تنش در بین این دو کشور وجود دارد، باعث بهم خورد تعادل در سازمان شانگهای خواهد شد. در میان مدت عضویت این دو کشور باعث می شود که اتحادیه مانند بریکس بوجود بیاید. یعنی بجز بازوی آمریکای لاتین-آفریقایی همه قدرتهای امروزی دنیا در این سازمان عضو می شوند. اما تضادهای سیاستهای پاکستان در درون کشور خود به ویژه اینکه بخش بزرگی از بنیاد گرایی در این کشور مامن دارد و همچنین تضادهای با کشورهای اطراف به ویژه با هندوستان و همکاری های خاص امنیتی با کشوری مانند عربستان موجب شده کشورچین به شدت از سیاستهای اسلام گرای پاکستان دوری کند . در این بین همگی اینها به داخل سازمان کشیده خواهد شد و چگونگی مدیریت این سیاستها و تنش ها موجب قدرت گرفتن کشورهای سازمان شانگهای می شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: هند و پاکستان چه تاثیری بر ساختار شانگهای خواهند گذاشت؟
از نظر ساختاری موجب می شود که بخش عمده ای از قدرتهای آسیایی در این سازمان عضو شوند و در حدود 40 درصد از اقتصاد و جمعیت دنیا با وجود هند و پاکستان عضو سازمان می شوند. به صورت جدی از نظر ژئوپلتیکی و جغرافیایی و هم از نظر مجموع مناسبات مالی اگر بانک تشکیل شود و از نظر مناسبات آینده امنیتی و نظامی می تواند سازمان را تقویت کند و البته تنش پاکستان و هند نیز به داخل سازمان منتقل خواهد شد.
