مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
هر چند از ایالت شمالی خیبر پختونخوا یا تا شهرهای جنوبی کراچی و کوتا، شعارهای داعش بر روی دیوارها و صدها اعلامیه که در نقاط مختلف کشور پخش شده اند، در این بین با توجه به تحولات اخیر داعش برای گسترش یارگیری داعش به افغانستان آمده است. شواهد پراکنده حاکی از این است که در واقع برخی مبارزان با داعش در ارتباط هستند، گفتگوی زیر با دکتر سید وحید ظهوری حسینی برای بررسی و امکان و حضور گسترده تر داعش در افغانستان است.
واژگان کلیدی: داعش و ورود به افغانستان، داعش و افغانستان، داعش و طالبان، رابطه داعش و افغانستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: طی یک یا دو دهه گذشته، چه شرایط و بسترهایی برای حضور داعش در افغانستان مهیا بوده است ؟
همان گونه که می دانیم داعش یکی از گزوه های تکفیری است که مانند سایر گروه های تکفیری که درگذشته وجود داشته، در همان مسیر و بر مبنای همان اعتقادات به وجود آمده است. این گروه زاییده گروه هایی مانند القاعده، طالبان و امثال این هاست و امروز به نام داعش سر برآورنده اند. این گروه ها در مناطق دیگر ماند آفریقا همچنان در حال فعالیت هستند. من فکر می کنم با توجه به فشارهایی که طالبان به وجود آورده اند و شرایطی طالبان دیگر نتوانند در بین مردم نفوذی داشته باشند. لذا امروز در افغانستان به دنبال مطرح کردن داعش هستند و سعی می کنند از زمینه هایی که برای طالبان فراهم آوردند، داعش را نیز تقویت کنند و از زمینه حضور داعش به شکل دیگر و با عنوانی دیگر که در اصل دنباله رو مسیر طالبان هستند، مطرح شوند.
از طرف دیگر طالبان به نوعی نیروهای بومی در کشور محسوب می شدند. اما داعش یک گروه وارداتی است و در طول 7، 8 ماه گذشته سعی کرده است که مانند عراق و سوریه و کشورهایی که داعش در آن ها فعالیت دارد، در افغانستان هم نماینده هایی داشته باشند و افرادی را جذب کنند. اما هنوز در طول این هفت ، هشت ماه گذشته موفق نشدند که چنین کاری را انجام دهند. اما خلأ به وجود آمده بعد از جریان خروج نیروهای خارجی از افغانستان، احتمال این موضوع را که داعش هم در کشور فعال باشد و فعالیتش را از طریق مرزهای جنوبی افغانستان، نفوذ و گسترش بدهد، وجود دارد. فعلا ما شاهد یک سری از فعالیت های داعش در افغانستان هستیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تعداد نیروها و حجم و دامنه نیروهایی که در افغانستان زیر پرچم داعش آمده اند، چقدر است؟
دقیقا معلوم نیست. چون در افغانستان داعش به صورت گسترده وجود ندارد و داعش در صدد جذب نیرو است. اما چیزی که مطرح شده، این است که تعداد انگشت شماری از طالبان (که به صد نفر هم نمی رسد) با داعش همکاری می کنند. اخیرا هم ده نفر از سران طالبان به گروه داعش رفته اند و با پرچم داعش فعالیت خود را آغاز کرده اند. مردم عادی کمتر به سمت داعش رفته اند و جذب این گروه شده اند. اما طالبان سعی می کنند موقعیت خود را در افغانستان حفظ کنند و بر همین اساس هم با داعش به مخالفت برخاستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم از نگاه طالبان به داعش نگاه کنیم، اصولا چند نوع نگاه در بین نیروهای طالبان نسبت به داعش به وجود آمده است؟
گرایش های طالبان از همان ابتدا تا حدود زیادی مختلف بوده است. طالبان به شاخه های مختلفی تقسیم می شدند، گروه هایی از طالبان، تندرو ، گروه هایی میانه رو و گروه هایی هم به عنوان اپوزسیون در دولت افغانستان فعالیت می کردند. گروه هایی تندرو هستند، باز هم به شاخه هایی تقسیم می شوند و مانند همین افرادی که به داعش پیوسته اند، ممکن است به همان شکل باشند. اما گروه ها و افرادی که تندرو نباشند، بعید به نظر می رسد که با داعش موافق باشند و با آن همراه شوند. این افراد جزء کسانی هستند که می خواهند وفاداری خود را به ملا عمر و رهبر طالبان حفظ کنند. در حالی که بحث ها به شکل دیگری در رابطه با ملا عمر مطرح می شود. تندروهایی از طالبان به دنبال پیروی از دربرداری هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است داعش از بین گروه های حقانی و در واقع حزب اسلامی حکمتیار نیروهایی را جذب کند؟
بله امکان دارد. در حالی که گروهای حقانی و حکمتیار ها گروه هایی هستند که سعی می کنند مردم را به سوی طالبان ترغیب و جذب کنند و تشکیلات آنها بر مبنای انگیزه های طالبان در میان مردم مطرح است. اما مسلم است که گروه های تندرو هم در میان این افراد هستند. مخصوصا گروه حقانی که سعی می کند فشار را بر مردم بیشتر وارد کند و بر مبنای اعتقادات خاص افراط و تفریط را بین طرفداران خود گسترش دهد. ممکن است از این ناحیه کسانی هم به طرفداری داعش برخیزند و یا مخالفت هایی که بین گروه وجود دارد، به طرفداری از داعش، به مخالفت با گروه افغانی در بیایند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی و درگیری هایی که هر یکی دو هفته گذشته اتفاق افتاده تا چه حد ممکن است داعش دامنه حضور و نفوذ خودش را در مناطق پشتو نشین شرق و غرب افغانستان گسترش دهد؟
داعش مخصوص قوم خاصی نیست. نیروهای وارداتی هستند که حتی در اروپا هم به فعالیت دست می زنند در استرالیا هم همین کار ها را انجام می دهند و نوعی خودشان را مطرح می کنند. در عراق، افغانستان و سوریه هم با این شکل می خواهند دنبال کنند. امروز نفوذ آنها در افغانستان بیشتر بر مبنای جذب سران طالبان است تا آنها را در خدمت بگیرند و از این طریق داعش را در کشور نفوذ دهند. فکر نمی کنم افغانستان زمینه این موضوع را که نیروهای وارداتی داعش در آن فعالیت کنند وجود داشته باشد. و به نظر می رسد آن ها در افغانستان علی رغم اینکه ادعا دارند موفقیت هایی را ممکن است در کوتاه مدت به دست آورند هرگز موفق نخواهند شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چه مناطقی ممکن است نیروهای داعش بتوانند در آنجا حضور بیشتری داشته باشند؟در شرایط کنونی؟
داعشی ها در بین مناطق پشتونشین و جنوبی افغانستان حضور دارند در مناطق شمالی و در مناطقی مانند شمال و مناطق مرکزی افغانستان (در بعضی از این مناطق) داعشی ها سعی در جذب نیرو دارند. اما فعلا اکثر افرادی که اینجا فعالیت می کنند برای داعش در حد بلند کردن یک پرچم کافی است. بیشتر از آن دست به فعالیتی نخواهند زد. اما در درازمدت به دنبال جذب نیرو هستند و این مختص به منطقه خاصی نیست. در تمامی مناطق سعی در فعالیت و گسترش دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط فعلی چه عواملی می تواند حضور داعش در افغانستان را تسریع بخشد؟
متاسفانه ناامنی هایی که طالبان در افغانستان به وجود آورده همچنین اختلافات درونی که در دولت افغانستان و بین اعضا و گروه ها وجود دارد و این اواخر مشکلاتی که در در مورد خلع دولت و معرفی وزرا مطرح شد اینها می تواند زمینه های تشدید حضور داعش در افغانستان را به وجود آورد. چنان چه شاهد پیوستن ده نفر از سران طالبان به داعش بودیم که اعضای کابینه پیشنهادی آقای اشرف خانی و پارلمان معرفی شدند. این همزمانی پیامی را با خود به همراه دارد و آن، این است که خلأ قدرت و مشکلات امنیتی در افغانستان ، آن را به گروه داعش وصل نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی تا چه حد دوست های منطقه ای و بین المللی امکان دارد حضور داعش در افغانستان را مورد توجه قرار دهند؟
این موضوع بسیار اساسی و مهم است. اگر داعش در افغانستان فعال شود مسلم است که برای کشورهای منطقه هم آسیب بزرگی به وجود خواهد آمد. پاکستان به دنبال ناامنی در افغانستان است و به هیچ وجه سعی در همکاری با دولت افغانستان ندارد. هم دولت پاکستان و هم گروه هایی مانند افرادی که در گروهک های افغانی و در مناطق مختلف شمال پاکستان علیه منافع افغانستان در خط دیورند فعال هستند ، سعی میکنند بر ناامنی و مشکلات در افغانستان بیفزایند. اما مسلم است که گروه های همسایه و گروه هایی که در منطقه فعال هستند، اگر از سوی نیروهای خارجی تطمیع نشوند، به هیچ وجه در خدمت داعش نخواهند آمد. مشکل مهمی که این گروه ها ممکن است علیه کشورهای منطقه به وجود آورند ناامنی است که گسترش آن از طریق افغانستان به کشورهای دیگر برای حضور داعش مطرح می شود.
