مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
هر چند خط لوله گاز دوستي و یا آنچه در گذشته به آن پرشين، اسلامي و… می گفتند پيشينه اي چند ساله دارد، و سه كشور ايران و عراق و سوريه در اين مورد توافقها داشته اند، اما با صدور بیانیه وزارت نفت عراق و موافقت این کشور با انتقال گاز طبيعي ايران از طريق خاک اين كشور به سوريه گام دیگری در جهت به واقعیت پیوستن آرزو های ایران برای صادرات گاز به اتحادیه اروپا برداشته شد. گامی که هر چند تا به واقعیت پیوستن فاصله بسیار دارد ولی مي تواند باعث افزایش پتانسیل و قدرت دیپلماسی گازی ایران شود. در این راستا نیز برای بررسی موانع و دشواری های موجود و آینده اجرای این خط لوله و تاثيرات گوناگون امنيتي اقتصادي وسياسي اين طرح بر روي ايران به سراغ گفتگويي با دكتر نرسي قربان كارشناس انرژي رفته ایم:
كليد واژگان: خط لوله دوستي و منافع ملي ايران، موانع اجراي خط لوله دوستي و منافع ملي ايران، خط لوله دوستي و صادرات گاز به اروپا، خط لوله گازي ايران عراق و سوريه، خط لوله دوستي و پيامدها
مركز بين المللي مطالعات صلح: با امضای گذشته موافقتنامه خط لوله گاز دوستي گامی مهم در راستای اجرای آن برداشته شد. در این حال اگر به گستره موانع و چالش هاي اجرای این خط لوله نظری داشته باشیم مهمترین چالش هاي اجراي این خط لوله را چه می دانید ؟
مهمترین چالش های اجرای این خط لوله در مرحله اول مسائل سیاسی منطقه‌ای می‌باشد. بايد توجه داشت كه وضعیت سیاسی در سوریه به شدت بحرانی است و با در نظرداشت بحران موجود در سوريه علی‌رغم آنکه گازرسانی به سوریه در درازمدت به نفع این کشور می‌باشد ممکن است روابط ایران و سوریه دستخوش تحولاتی شود که اجرای این خط لوله انتقال گاز را به تعویق اندازد. گذشته از اين نيز مشکلات سیاسی کمتری نیز در عراق وجود دارد و خود چالشي در اجراي اين خط لوله است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر به یکی از دشواری های چشمگیر ساخت این خط لوله وضع پیچیده امنیتی در عراق و سوريه گذر خط لوله از استان های نا آرام بنگریم، به نظر شما آيا دولت عراق و سوريه قادر خواهند بود امنیت را در مسیر خط لوله گازی صلح فراهم کنند؟
این بستگی به آن دارد که وضعیت امنیتی در این کشور در چه حد باشد. با اين حال در شرایط فعلی به نظر نمی‌رسد که امنیت خط لوله انتقال گاز دوستي در سوریه را بتوان تأمین نمود، ولی در دراز مدت که بحران ها فروکش شود این امکان وجود خواهد داشت كه بتوان به تامين امنيت اين خط لوله اقدام كرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پیاده ساختن پروژه خط لوله ی گاز دوستي از ايران به عراق و سوريه از مسیر عراق چه تاثيري در جايگاه ديپلماسي انرژي عراق خواهد داشت؟
عراق در حال حاضر نیاز به گاز برای سوخت نیروگاه های خود دارد و حتی اگر در آینده با توجه به سرمايه گذاري هاي كنوني نیازی به گاز وارداتي از ايران نداشته باشد مي تواند توسط این خط لوله از حق ترانزیت و یا انتقال گاز خود بهره‌مند شود .
مركز بين المللي مطالعات صلح: با احداث و گذر خط لوله دوستي از ايران به عراق و سوريه چه تاثيري در ديپلماسي انرژي ايران در سطح منطقه و جهان و رقابت با كشورهاي همانند روسيه و تركيه دارد؟
تحکیم روابط تجاری با عراق و سوریه و امکان انتقال گاز ايران به اروپا از امتیازات این خط لوله انتقال گازي يا خط لوله دوستي می‌باشد. گذشته از اين نيز در شرايط كنوني رقابتی برای تجارت گاز با عراق و سوریه با هیچ یک از کشورهای مجاور يعني ترکیه و روسیه وجود ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: احداث خط لوله دوستي تا چه ميزاني مي تواند بستر مناسبي براي صادارت گاز ايران به اروپا باشد؟
در واقع براي صادرات گاز به اروپا سه راه و مسير وجود دارد. یکی از راه های صدور گاز به اروپا از طریق عراق ، سوریه و دریای مدیترانه می‌باشد. از این طریق گاز ایران مي تواند مستقیماً به جنوب اروپا برسد. در اين حال بايد توجه داشت كه علاوه بر اين راه دو راه ديگر براي صادرات گاز ايران به اروپا موجود است. نخست راه روسيه در شمال ايران و عبور گاز ايران از روسيه به اروپا است. يعني هايي ما گاز خود را از راه روسيه يا عرصه كننده اصلي گاز به اروپا به اروپا صادر كنيم و در دامان روسيه باشيم. اما بايد توجه داشت كه از آنجا كه روسيه خود صادركننده گاز به اروپا به شمار مي رود اروپايي ها خواستار واردات گاز ايران از اين مسير نيستند. چرا كه اروپا به دنبال گستردن منابع واردات گازي خود نه قرار دادن همه يا بخش عمده اي از واردات در دست روسيه است. لذا مسير روسيه منتفي است. جدا از اين نيز يكي از راه هاي ديگر عبور گاز صادراتي ايران به اروپا تركيه است. جدا از ناباكو در اين مسير ما قراردادهايي داريم كه مي تواند گاز را به اروپا ببرد. علاوه بر دو مسير فوق مسير خط لوله دوستي مسيري است كه با در نظر داشت كشورهاي دوست در آن مي تواند راه مناسبي براي صادرات گاز به اروپا باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: چه عواملي می تواند بر تسریع نهایی شدن خط لوله بیفزاید ؟
کاهش بحران در عراق و بالاخص سوریه و رفع تحریمهای ایران می تواند بر تسریع نهایی شدن خط لوله بیفزاید. همچنين در كنار اين امر در مورد بخش اقتصادي اين امر با توجه به نياز به هزينه ي بالا و ميلياردي ساخت اين خط لوله يا بايد دولت ها يا كشورهاي شركت كننده در اين مسير اقدام كنند. يا به بهترين نوع اجراي اين طرح و سرمايه گذاري بخش خصوصي توجه كنند. يعني به نحوي كه منافع بخش خصوصي از اين انتقال گاز تامين شود و ا كنسرسيومي از شركتها و بخش خصوصي با تامين فاينانس ساخت اين خط لوله را مورد نظر داشته باشند تا بر تسریع نهایی شدن خط لوله بیفزایند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با وجود نگرانی کشور هایی نظیر تولید کننده گاز و مصرف کننده گاز از نقش رو به فزاینده ترکيه در بازار جهانی گاز آيا خط لوله گازی ایران -عراق – سوریه- اروپا میتواند به نوعی رقیبی برای نابوکو تلقی شود و بر افزایش نقش ايران سوریه وعراق نیز بیفزاید؟
این خط لوله انتقال گاز در صورتی که به یونان امتداد یابد، مستقیماً با خط لوله انتقال گاز نابوکو رقابت ندارد. چون عرضه گاز به منطقه جنوب شرقی اروپا خواهد بود . در اين حال با ساخت اين خط لوله عملا نقش ایران و تا حدودی عراق و سوریه در معادلات انرژی اروپا پر رنگتر خواهد گردید.
مركز بين المللي مطالعات صلح: دولت عراق طی سال های اخیر با انجام مناقضه های بین المللی و واگذاری میادین گازی ثبت شده به صورت مشترک به شرکتهای بین المللی، گامی بلند پروازانه در زمینه تولید و صادرات گاز ی برداشته است. بر این اساس انتظار می رود تولید گاز این کشور تا سال 2019 به 37 میلیارد متر مکعب به صورت سالیانه برسد که با توجه به پیش بینی ها خواهد توانست حدود 3/25 میلیارد متر مکعب آنرا صادر نماید. در اين راستا اهداف عراق از مشاركت در پروژه خط لوله دوستي چيست؟
تولید گاز عراق که در سال 2012 حدود 3 میلیارد متر مکعب بوده است به سرعت افزایش خواهد یافت، ولی تقاضا برای گاز و جایگزین نمودن مصرف فرآورده‌های نفتی به گاز نیز بسیار بالا خواهد بود . حتی اگر این ارقام ارائه شده شما محقق گردد ( که احتمال آن کم خواهد بود) عراق میتواند مقداری از گاز خود را از طریق این لوله انتقال گاز صادر نماید و بدین ترتیب هم صادرکننده و هم وارد کننده گاز باشد. همچنان كه اكنون نيز ایران نیز در حالی که از ترکمنستان گاز وارد می‌نماید صادرکننده گاز به ترکیه است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: عليرضا نيکزاد رهبر، سخنگوي وزارت نفت ايران، سي‌ام ژانويه ۲۰۱۳ ميلادي، اعلام کرد، اين کشور صادرات گاز به عراق را تا تابستان آينده (۱۳۹۲ شمسي) آغاز خواهد کرد.با وجود برخي در ترديدها درمورد آينده خط دوستي تا چه حدي مي توان به آينده احداث اين خط اميدوار بود و يا آن را اجرايي دانست ؟
انتقال گاز به عراق به زمان زیادی نیاز ندارد. چون یکی از خطوط عمده انتقال گاز ایران از جنوب به غرب کشور به مرز عراق بسیار نزدیک است و حتي راه های دیگری هم برای گازرسانی به عراق وجود دارد. ولی بهره‌برداری از خط لوله گاز دوستی بطوری که تعریف شده است نیاز به چندین سال زمان دارد.
گفتگو از فرزاد رمضانی بونش
