علی رمضانی بونش
مرکر بین المللی مطالعات صلح IPSC
چنانچه می دانید کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در دو سال گذشته تسلیحانی کلانی را از منابع و کشورهای مختلف خریداری کرده اند و اینک نیز به نظر می رسد در چند سال آینده بیش از 120 میلیارد دلار صرف خرید های تسلیحاتی خواهند کرد شما دلایل این روند خرید های کلان را در چه می دانید؟
در 30 سال گذشته کشورهای عربی منطقه تهدیدی را که قبلا از جانب اسرائیل احساس می کردند تبدیل به تهدید از جانب عراق وسپس ایران کردند لذا تهدید ایران پررنگ تر شد .اینان در این راستا به حمایت از عراق در جنگ با ایران پرداختند که البته بعدا و در زمان حمله عراق به کویت ثابت شد که در حمایت از عراق اشتباه تصور می کردند . در این جا بود که این کشور هابه غرب متوسل شدند تا کویت را نجات دهند .از آن به بعد عراق از حالت تهدید این کشور ها خارج شد .بعد از سقوط صدام مساله مهم برای این کشورها بحث هسته ای ایران و تبلیغات جهانی بر ضد ایران است که باعث افزایش احساس تهدید از جانب ایران شده است.
چه مقدار از این تهدید ات و احساس تهدید بعد روانی داشته و دارد ؟
در واقع بخش عمده ای از این تهدید بعد روانی دارد چه اینکه اینان به تصور اینک ایران تمامیت ارضی آنان را تهدید می کند حاضر شدند از عراق حمایت کنند بعد از جنگ نیز ترس از ایران بعدی روانی داشت که البته ریشه ای تاریخی و در تضاد عرب و ایرانی هم دارد .
از سال گذشته که خانم کلینتون وزیر خازجه امریکا که بحث سپر دفاع موشکی خلیج فارس را مطرح کرد خرید های تسلیحاتی کشور های عرب منطقه روندی صعودی داشته است در این بین آیا این خرید های کلان نظامی ارتباطی با سپر دفاع موشکی امریکا در منطقه دارد ؟
در واقع در مورد بحث سپر دفاع موشکی باید گفت که از جنگ 1990امریکا بر ضد عراق واشنگتن اولین آتشبار های پاتریوت خود را وارد منطقه کرد ه بود و الان چیزی که در منطقه افزایش پیداکرده است همین موشک های پاتریوت است . پاتریوت هاهم موشک های ضد هواپیما هستند هم موشک های ضد موشک یعنی می توانند در مراحل حملات فرضی از جانب ایران قرار بگیرند. در این حال هر چند در فاز اولیه پرتابی که موشک پرتاب میشود (چون ممکن است از عمق خاک ایران صورت بگیرد) انها نتوانند موشک را مورد هدف قرار دهند ولی در مرحله میانی ونهایی (اگر بنا در دفاع از خود این کشور ها باشد) پاتریوت ها به مورد استفاده قرار می گیرد که توان از بین بردن موشک مهاجم را دارد .در این حال باید گفت در حالی که تمام سپر دفاع موشکی ترکیبی است از رادار های باند ایکس و موشک های رهگیر با این حال آنچه در عمل در منطقه در حال وقوع است خرید تمام ادوات جنگی توسط این کشور هاست که بسیار بیش از حد توان و پتانسیل این کشورها بویژه قطر وامارات است .در این حال تنها فروش سلاح به این کشور ها نیست بلکه آموزش نگهداری وخدمات نیز در لیست تقاضای این کشور ها هم هست .
خرید های تسلیحاتی کشور های این منطقه بیشتر رویکردی دفاعی دارد یا تهاجمی ؟
عمدتا خرید های تسیحاتی این کشورها رویکردی دفاعی دارند در این حال باید در نظر داشت که این کشورها توان حالت تهاجمی در خرید سلاح را ندارند چون این کشور ها کوچک و آسیب پذیرند . لذا عمدتا سلاح هایی که دریافت می کنند حالت دفاعی دارد .البته اگر قصد کاربرد در یک جمع وبه صورت گروهی را داشته باشند می تواند رویکردی تهاجمی نیز داشته باشند .
تا چه حدی می توان خرید های تسلیحاتی کلان کشور های شورای همکاری خلیج فارس را به رقابت بین کشور های داخل شورا بویژه بر سر رهبری شورای همکاری خلیج فارس بین عربستان و امارت نسبت داد؟
در واقع بین این کشور های عربی این منطقه, علی رغم اینکه در یک شورا وپیمان با هم همکاری می کنند اختلافات ارضی ریشه داری( مثلا بین قطر و عربستان, بین عربستان وامارات و.. )نیز وجود د ارد . چون مرزهای این کشور ها به صورت طبیعی تثبیت نشده است و تنها خط کشی هایی روی نقشه است. به علاوه ه چون مرزها اکثرا در مناطق بیابانی است و شکل طبیعی ندارد( بویژه اینکه اگر مرز ها دارای ذخایر نفتی نیز باشند) پتانسیل اختلاف ها و رقابت ها وجود دارد .علاوه بر این در کشوری همانند امارات خود امارت های تشکیل دهنده امارات ها نیز با همدیگر رقابت دارند ,کما اینکه امارا ت متحده به عنوان کشوری واحد سلاح هایی خریداری می کند و در عین حال می بینیم امیر نشین دوبی نیز برای خود تعدادی سلاح جداگانه می خرد که در واقع رقابت هایی بیشتر پرستیژی است .
برخی بر این نظرند که به نظر می رسد در یک دهه اخیر اسرائیل موفق شده است که کمانه تهدید دنیای عرب را به سمت ایران جلب کند (قبلا دشمن اصلی اعراب اسرائیل بود اما اینک به نظر می رسد ایران بیشتر به عنوان دشمن مد نظر قرار گرفته است ) حال این پرسش پیش می آید که چه تضمینی وجود دارد که خرید های تسلیحاتی اعراب این منطقه بر ضد اسرائیل به کار برده نشود؟
در واقع این کشورها توانایی اداره این سیستم های تسلیحاتی خریداری شده را تاحد زیادی ندارند در نتیجه خارجی ها هم در درون تشکیلات نظامی این کشور ها و هم به شکل مستشار, خارجی ها حضور دارند و اینها گردانندگان اصلی سیستم های پیچیده نظامی این کشور ها هستند. کما اینکه زمانی که عربستان آواکس را از امریکا خریداری کرد اکثر مسئولان این اواکس ها امریکایی بودند لذا خیلی بعید است تسلیحات این کشور ها برای حمله ی اسرائیل مورد استفاده قرار گیرد .مگر اینکه تنش بین این کشور ها با غرب به حالتی برسد که مستشار ها اخراج شوند و اعراب هم توان استفاده از این سیستم ها را داشته باشند که همه ی اینها تقریبا بعید به نظر می رسد.
