مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رخداد
یکی از جبهه های حساس درگیری با داعش طی هفته های اخیر در شمال سوریه و در شهر کُردنشین کوبانی واقع است شهری کوچک که با مقاومتی مثال زدنی از یکسو باعث عدم موفقیت و پیشروی داعش شده است و از سوی دیگر تبدیل به یکی از کانون های توجه رسانه های بین المللی و افکار عمومی مردم جهان شده است. مقاومت کوبانی و حضور قابل توجه زنان مبارز در صفوف مقاومت تصویری حماسی در اذهان جهانیان شکل داده است. در این وضعیت سیاست های ترکیه در عدم کمک به مدافعین کوبانی و نیز متحد استراتژیکش در شمال عراق ،حکومت اقلیم کردستان عراق، و نیز خشونت قابل توجه پلیس این کشور و کشتن بیش از 40 معترض عمدتاَ کرد باعث شده است تا عملاً آنکارا در مقابل کردها بایستد همین امر تبدیل به فرصتی تاریخی برای دیگر رقبای منطقه ای این کشور، از جمله ایران شده است تا در فضای جدید بتواند حضور پررنگ تری در این بخش از جغرافیای نوروز داشته باشد. برای بررسی هرچه بهتر این تحولات پروفسور نادر انتصار ،استاد روابط بین الملل و متخصص مسائل خاورمیانه، به سئوالات مطروحه از سوی مرکز بین المللی مطالعات صلح پاسخ داده اند که مشروح آن در ادامه خواهد آمد:
واژگان کلیدی: کوبانی، حکومت اقلیم کردستان عراق، صلح ترکیه و پ.ک.ک، روابط ایران با کردهای عراق.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – در میان شهرهای مختلفی که داعش به آنها حمله کرد عمدتاً شاهد شکست نیروهای مدافع بودیم چه در موصل و تکریت و جلولا و یا شنگال (سنجار) و زومار یا در برخی شهرهای سوریه، اما در کوبانی این اتفاق نیافتاد، به نظر شما تمایزات مدافعین کوبانی با مدافعین شهرهای دیگر چه بوده است؟ در حالیکه ما شاهد آن هستیم حتی امکانات مدافعین کرد کوبانی بسیار کمتر و فشارها علیه آنها بیشتر هم بوده است؟
پروفسور انتصار: این سئوال خوبی است که شاید نتوانیم جواب دقیق و قاطعی به آن بدهیم. شاید مهمترین دلیل پیروزی مدافعان کرد کوبانی در برابر داعش این است که بر خلاف گروههای دیگر، کردهای کوبانی روی پای خودشان ایستاده اند و خود را در دامن کشورهای همسایه مانند ترکیه و عربستان و … نیانداخته اند. این کشورها همواره منافع خودشان را تنها به پیش برده اند و تنها کمک به گروههای فرمانبر و مطیع کرده و می کنند.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – علت اینکه ترکیه و رئیس جمهور آن مرزها را بر روی کمکهای ارسالی و نیروهای داوطلب حضور در کوبانی بستند، چه بود؟ چرا اردوغان آنقدر از خود مقاومت به خرج داد که حتی دهها نفر در اعتراضات داخلی این کشور کشته شدند؟ و چهره منفی از ترکیه در رسانه های بین المللی و منطقه ای و افکار عمومی جهانیان ایجاد کرد؟ چه اهداف و امتیازات دیگری برای ترکیه وجود داشته و دارند که اینگونه پیه تحولات کوبانی را بر تن خود مالیدند؟
پروفسور انتصار: ترکیه به هیچ وجه مایل نیست که گروههای کُرد سوریه که دولت اردوغان آنها را هم پیمان حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) می داند پیروز شوند. هدف ترکیه و جاه طلبی های اردوغان این است که سیستم نیمه عثمانی به رهبری او ایجاد شود که بتواند از آن طریق کنترل ترکیه را روی کردهای منطقه و همچنین کشورهایی مانند سوریه و عراق ایجاد کند. متاسفانه دولت اردوغان با گذشت زمان بیشتر به یک دیکتاتوری دارد شباهت پیدا می کند تا یک دولت دموکراتیک که اسلام معتدل در آن است.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – تحولات کوبانی، خشونتهای اعمال شده توسط پلیس ترکیه علیه معترضین عمدتاً کرد در این کشور، چه تاثیری بر فرآیند صلح در این کشور خواهد گذاشت؟
پروفسور انتصار: در این شکی نیست که سیاست دولت اردوغان در رابطه با کردهای ترکیه اثرات منفی به جای گذاشته است و همین امر در روند گفتگوهای دولت با کردهای ترکیه مشکلاتت بسیاری ایجاد کرده و خواهد کرد و مجموعه این اقدامات اخیر ترکیه روشن کرده است که چشم انداز ایجاد یک صلح پایدار میان آنکارا و کردهای این کشور بسیار کمتر از چشم اندازی است که دو سال پیش از امروز وجود داشت.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – به نظر شما مقاومت حماسی گونه کوبانی در برابر داعش، چه تاثیری بر تحولات مناطق کردنشین در دیگر شهرها و کشورهای دارای جمعیت کُرد در خاورمیانه خواهد داشت؟
پروفسور انتصار: مقاومت کردهای کوبانی در مقابل داعش نقطه عطفی در مبارزات کردها در سالهای اخیر است و باعث همکاری بیشتری میان مردم کرد در خاورمیانه خواهد بود البته اگر مبارزان کوبانی به مقاومت خود ادامه دهند و زیر سلطه گروه ها و احزاب مختلفی نروند و یا خود را به کشورهایی نظیر ترکیه نفروشند؛ وجهه آنها بیشتر تقویت خواهد شد. و قطعاً در آینده تاثیرات مهمی روی سیاست کردها و روابطشان با کشورهای مختلف منطقه خواهد داشت.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – دفاع تاریخی کوبانی، چه تاثیری بر روابط و وضعیت و جایگاه احزاب کرد در کشورهای مختلف با یکدیگر داشته و خواهد داشت؟
پروفسور انتصار: متاسفانه احزاب کسرد بخصوص احزاب کُرد عرافی برای اینکه ترکیه را مورد رنجش خود قرار ندهند و رابطه حسنه شان با دولت اردوغان را حفظ کنند آنچنان که باید و شاید کمک هایی که به کوبانی می توانستند بکنند نکردند. حتی اعلام فرستادن چندی از پیشمرگان کرد عراقی با اجازه بسیار با تاخیر دولت ترکیه رخ داد و این تعداد هم بسیار قابل توجه نیستند. اگر احزاب کرد استقلال خود را حفظ نکنند نخواهند توانست جایگاه مستقلی از خود در رابطه با یکدیگر ایجاد کنند. احزاب کُرد باید بیشتر به منافع درازمدت خود و سایر کردها توجه داشته باشند، نه اینکه برای بدست آوردن منافع کوتاه مدت آِینده خود را قربانی دیگران کنند.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – سیاست خارجی ایران در قبال تحولات مرتبط با داعش در منطقه از جمله در عراق و سوریه (بخصوص مساله کوبانی) چگونه ارزیابی می کنید؟ ایرانیها از منظر دیپلماتیک چند بار اعلام داشتند که از ترکیه خواسته اند مانع از سقوط کوبانی و افتادنش به دست داعش شود، اخیراً حتی یک روزنامه (جوان) مدعی شده است ایران به کردهای کوبانی اسلحه رسانده است، دیدگاه و تحلیل شما در این خصوص چیست؟
پروفسور انتصار: ایران تاکنون با تامل و حساب شده سیاست های خود را در قبال تحولات مرتبط با داعش پیاده کرده است. در برخی موارد که منافع ملی ایران ایجاب می کرد ایران عکس العمل به موقع انجام داده و از نظر نظامی کمک های لازم را به کردهای عراق و گروه های دیگر عراقی ارائه کرده است ولی در عین حال نخواسته است که خود را به داخل باتلاق بیاندازد که بیرون آمدن از آن مشکل باشد. از نظر سوق الجیشی امکانات کمک مستقیم ایران به کردهای کوبانی مشکل است احتیاج به همکاری مستقیم ایران و ترکیه دارد و همانگونه که قبلا گفتم، ترکیه در زمان کنونی هیچ تمایلی به تقویت نیروهای مستقل کردهای کوبانی ندارد و بعید است که به ایران اجازه دهد از طریق خاک ترکیه به کردهای کوبانی کمک برساند. البته از راههای دیگر امکان رساندن کمک به کردهای کوبانی برای ایران وجود دارد ولی این راهها هم احتیاج به همکاری کشورهای دیگری دارند که آن هم چندان آسان نیست. من نمی توانم صحت ادعای روزنامه جوان و برخی دیگر از رسانه های داخلی ایران مبنی بر رساندن تسلیحات به دست مدافعین کوبانی را تائید کنم البته شاید آن روزنامه به مدارکی دسترسی دارد که در دسترس عامه نیست. ولی همانگونه که گفتم من هیچ مدرک و سند معتبری برای تائید ارسال تسلیحات و کمک ایران به کردهای کوبانی را مشاهده نکرده ام و احتمال این عمل را نیز خیلی کم می دانم.
(مرکز بین المللی مطالعات صلح) – آیا دور شدن ترکیه از کردها چه در عراق و چه در سوریه، یک فرصت تاریخی قابل توجه به ایران برای بازسازی و تقویت روابطش با کردها در سه کشور ترکیه، سوریه و عراق به دست نداده است؟ به باور شما ایران در مقطع کنونی در این خصوص می بایست چگونه سیاستهایی را در پیش بگیرد؟
پروفسور انتصار: با توجه به جنبه های مختلف سیاسی و اقتصادی در رابطه ایران و ترکیه، ایران نمی تواند چندان اقدامات مهمی در مورد گسترش رابطه اش با کردهای ترکیه را انجام دهد. یعنی ایران نمی خواهد که متهم شود که در امور داخلی ترکیه دخالت می کند. در مورد گسترش رابطه با کردهای سوریه نیز ایران به نظر من محتاطانه عمل خواهد کرد به دلیل اینکه سیاست هایش در قبال کردهای این کشور را می بایست با سیاست دمشق در این خصوص متوازن کند. ضمناً نگاه کردهای سوریه به ایران هنوز توام با احتیاط و محافظه کاری است. در مورد رابطه با کردهای عراق و احزاب مختلف در شمال این کشور، ایران می تواند قدم های بزرگی بردارد. هم از نظر همسایگی و هم از نظر اقتصادی و فرهنگی رابطه ایران و کردهای عراق بسیار گسترده است. ایران می تواند نقش خود را در این موارد گسترش داده و به عنوان یک هم پیمان مهم برای کردهای عراق با توجه به واقعیات موجود به عنوان کشورهای مطرح و موثر در عراق، سیاست های جدیدی را تنظیم نماید. همکاری ایران و اقلیم کردستان عراق در سال های اخیر زیر سایه فعالیت های ترکیه قرار داده شده و اکنون ایران می تواند سیاست های فعالی را در مورد رابطه اش با کردهای عراقی ایجاد کرده و پایه یک ارتباط درازمدت و پردوام (رابطه ای استراتژیک) را با آنها فراهم کند. البه این رابطه باید روی اصل احترامل متقابل بنا شود تا استمرار و قوام یابد.
گفتگو از اردشیر پشنگ
