مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
سلفي ها در دو سال گذشته نقش مهمي در صحنه سياسي و اجتماعي مصر بازي كرده اند. پس از سقوط مرسي و ناامني ها در مناطقي چون سينا بسياري به نقش سلفي ها در مصر توجه كرده اند. در اين راستا براي واكاوي بيشتر نقش سلفي ها در مصر گفتگويي با حسن اسكندري كارشناس مسائل سلفي داشته ايم:
واژگان كليدي: جريان شناسي سلفيان در مصر، قدرت سلفيان در مصر، رابطه اخوان با سلفيان در مصر، نفوذ سلفيان در مصر، تقسيم بندي هاي سلفي در مصر
مركز بين المللي مطالعات صلح: رابطه و ميزان تاثير جريان هاي سلفي در مصر از كشورهاي ديگر اسلامي تا چه ميزاني است؟
سلفي هاي مصر گر چه هويتي محلي هم يافته اند، اما نبايد آنها را از جهان اسلام جدا فرض كرد. آنها پيوندي عميقي با سلفيهاي شام، اردن، حجاز و حتي هند دارند و تحت تاثير رهبران آنجا بوده اند. رهبران سلفي غير مصري شاگردان بسياري در مصر داشته اند. لذا براي شناخت بيشتر سلفيه در مصر نياز به شناخت سلفيه در جغرافياي سلفي در كشورهاي ديگر داريم. در واقع پيش از اينكه سلفيه از نوع وهابي وارد مصر گردد سيد جمال اسد آبادي نوعي از سلفيه را مطرح كرد كه هنوز هم در مصر طرفدار دارد و متفاوت از سلفيه وهابيت است. سلفيه سيد جمال نگاهي به سلف صالح دارد، اما مي خواهد نوعي از عقلانيت و مبارزه با خرافات و عوام زدگي برآمده از قرنهاي آخر را برطرف كند. شاگردان وي چون عبده و غزالي هر چند خود را سلفي مي ناميدند، اما پيوندي با سلفيه از نوع عربستان ندارند. در واقع سلفياني چون شلتوط، عبده و ديگران مدافع و موافق تقريب مذاهب اسلامي بودند. برخلاف آنها دسته دوم به هيچ وجه به اين امر نگاه مثبت ندارند و به تكفير بقيه مسلمانان پرداخته اند. در واقع آموزه هاي سيد جمال به هيچ وجه تحت تاثير ابن تيميه و ابن قيم نيست، اما سلفيهاي مصر و مصري هاي تحت تاثير آن شديدا پيرو تفكرات ابن تيميه و ابن قيم و محمد بن عبدالوهاب هستند. در اين حال فقط رشيد رضا نوعي پيوند بين سلفيه مصر و عربستان ايجاد كرد. در نگاهي كلي سلفيه مصر و عربستان ارتباط خاصي ندارند. چنانچه بعد از فوت الجابري سلفي هاي عربستان و پيروان آن در مصر به شادي پرداختند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در نگاهي كلي سلفيهاي مصر در شرايط كنوني به چند دسته تقسيم ميشوندو داراي چه جريان ها و گروه هايي هستند؟
سلفي هاي مصر داراي دسته هاي متفاوتي هستند كه بسياري از آنان در عربستان شكل گرفته است. بخش مهمي از سلفي ها تقليدي هستند و فقط ممارست كاملي در قرآن و احاديث دارند و به مسائل سياس وارد نمي شوند و قائل به وجود احزاب و جريان ها نيستند و به گونه منزوي زندگي ميكند. اين گونه از سلفي ها در مصر شعبه دارد و شخصيت هايي چون محمد حامد الفقهي از نمايندگان آن است. وي در منزل خود به نوشتن كتاب و رد مذاهبي چون تشيع مي پردازد.اما سلفيه دوم كه در مصر قدرت بسياري يافته است سلفيان جهادي هستند. اين نوع از سلفيه به تفصيل در مقاله سلفيان تكفيري يا الجهاديون توسط آقاي عدالت نژاد و نظام الديني مورد توجه قرار گرفته است. اين حريان بعد از تسلط نظاميان در دوران ناصر شكل گرفت و رويكرد نظاميان باعث خشونت آنان شد و سازمان هاي چون شباب محمد، التكفير و الجهاد و تنظيم الجهاد بنيان نهاده شد. جماعه الجهاد الاسلامي از برجسته ترين جريان هاي جهادي است. شعار آنها لا حاكميه الااله است. تفاوت آنها با تقليدي ها آن است كه آنان به دنبال مسلمان كردن حاكمان و اجراي فرامين اسلامي هستند، اما تقليدي ها به دنبال آموزش توحيد به مردم عادي هستند. همچنين در جريان جهادي همه مباحث بر اساس سياست است و شعارها هم رنگ و بوي سياسي دارد و خشونت ها براي به دست آوردن سياست و زمام قدرت است. آنها به دنبال دارالاسلام هستند و مي گويند كشور دالكفر است و بايد يا هجرت كرد يا جهاد كرد. آنها داراي مرامنامه ها و ميثاق نامه هايي هستند كه با مردم مسلمان در افتاده اند و به نحوي هر گونه مشاركت مردم با سياستمداران و احزاب را ميكوبند و همكار را مستحق مرگ مي دانند. در واقع كفر در نظر سلفيهاي جديد همه شئون زندگي شخص را در برميگيرد و حتي اشغال در ادارات و سازمان ها دولتي و.. رفتن در آيين ها و مراسم مذهبي و حضور در دولت ها و.. كفر است و شخصي كه چنين كند مرتد است.
مسجدي در مصر به نام العزيز بااله در قاهره مركز سلفيهاي مصر است و نماز جمعه اصلي سلفيان مصر در اين اينجا برقرار و فتاوي تكفير قذافي، اسد و… از اينجا به مردم رسيد. سلفي هاي مصر در دوران مبارك حاضر به انقلاب نبودند، اما با اوج گيري انقلاب مجبور به ورود به صحنه شدند چنانچه حزب النور را تشكيل دادند. مركز ديگر سلفيها در مصر هيئت الحقوق والاصلاح است كه تحت تاثير شيخ محمد حصان و.. است. آنها تلاش مي كنند تا همه اهداف سلفي ها را پيگيري كنند و نوعي هماهنگي بين سلفيه ايجاد كنند. سازمان ديگر آنها مجلس اداره الدعوه السلفي است كه در اسكندريه است. بعد از سرنگوني مبارك قدرت آنها افزايش يافته و پيروان زيادي دارند.
اختلافهاي زيادي بين سلفيان مصر وجود دارد. يكي از موضوعات مهم ورود به سياست است كه از ديدگاه برخي حرام و مشكل است و از نگاه برخي مجوز دارد. جدا از اين جريان هاي ديگر سلفي در مصر وجود دارد و فضاي كاملا آزادي براي جريان ها است. اما از نگاهي كلي بيشتر تحت تاثير ابن تيميه هستند. يكي از مهمترين اهداف آنها مبارزه با تشيع است. چنانچه هفته اي چند مقاله در بهترين رسانه هاي مصر بر ضد شيعه، ايران و شيعي كردن مصري ها نشر ميشود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: حزب‌النور، حزب الفضیله و حزب الاصاله در مصر چه نسبتي با انديشه هاي سلفی و الازهر دارند؟
اين امر نيازمند بررسي جايگاه آنها در الازهر است.چناچه برخي از شخصيت هاي الازهر ورود مسلمانان به حزب النور را حرام اعلام كرده اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه كنوني و رابطه انديشه اي اخوان المسلمین مصر با انديشه وهابيت در عربستان و سلفي هاي پيرو آن در مصر چيست؟
برخي گزارش ها حكايت از آن دارد كه در زمان مرسي پنچاه و پنچ هزار مسجد توسط عربستان در مصر ساخته شد است. هر چند ممكن است اين امر كاملا واقعت نداشته باشد، اما بعد از سقوط مرسي اين 55 هزار امام جماعت بركنار مي شوند. اين امر به نحوي حضور سلفيه در مصر را كمر نگ تر مي كند. بعد از كشته شدن شيح حسن شحاته اضطرابي در بين محافل سكولار و قبطي ها ايجاد شد كه ممكن است سلفيه در مصر قدرت گيرند.
بعد از سقوط مرسي تمام اتهام ها توسط سلفي ها بر روي ايران متمركز شد. بعدا حمايت عرستان از نظاميان در مصر و عدم مخالفت عالمان و انديشمندان سلفي در عربستان با ورود نظامان در مصر موجب شد كه اخوان در مصر بر ضد عربستان موضع گيرد. اما به دليل قدرت عربستان و نفوذ اين كشور آرام آرام سلفيان مصر و اخوان در حال نزديك شدن به هم هستند و رهبران اخوان در حال رايزني با سران عربستان براي بازگشت به قدرت هستند. در واقع اخوان در حال بازسازي روابط خود با سلفي هاي مصر هست.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
