عبدالعظیم غبیشی
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org
در تاریخ 26سپتامبر 2010 دوره ده ماهه توقف شهرک سازی اسرائیل در کرانه باختری به پایان می رسد. از تاریخ 25 نوامبر 2009 یعنی حدودا 9 پیش که دولت ناتانياهو ظاهرا حکم توقف شهرک سازی را صادر کرد. تا کنون همیشه فشارها از دو طرف معادله در دو جهت مخالف اعمال شده است از سویی صهیونیستهای تندرو قرار دارند که خواهان از سرگیری شهرک سازی بصورت رسمی هستند، از سوی دیگر اعرابی که از طریق مذاکرات غیر مسستقیم در پی تمدید توقف شهرک سازیاند.
بهرحال این دوره بگونهای رو به پایان است که فشارها به بیشترین حد خود رسیده و هریک از اطراف ذی نفع در دو طرف معادله سعی دارند خواسته خود را به دولت اسرائیل بقبولانند. اما بصورت رسمی علی رغم وجود فرصت تقریبا یکماهه تا پایان دوره ده ماهه توقف شهرک سازی، دو طرف نگاه خود را به مرحله بعد از 26 سپتامبر 2010 دوختهاند. طرف اسرائیلی خواهان شروع سریع و بدون پیش شرط مذاکرات و طرف فلسطینی ضمن کسب تائید ضمنی سران عرب دو شرط را برای شروع مذاکرات صلح تعیین کرده است. شرط اول: پذیرش و به رسمیت شناختن مرزهای قبل از سال 1967 از سوی اسرائیل و شرط دوم: تمدید دوره توقف شهرک سازی بعد از 26 سپتامبر است که این دو شرط طرف فلسطینی و قبول یا عدم قبول آن از سوی اسرائیل خود برایند فشارهای داخلی و بین المللی بر بازیگران رسمی در دو طرف معادله است.
در صحنه داخلی اسرائیل، احزاب سیاسی کادیما و میرتس و برخی سازمانهای داخلی طرفدار صلح، توقف شهرک سازی را تنها راه آرام کردن فضای حاکم بر روابط اسرائیل با اعراب و تنها راه ورود به مذاکرات مستقیم صلحی میدانند که مثمرثمر و نتیجهدار بوده و در این جهت اعمال نفوذ می کنند. در حالیکه احزاب راست و شخصیتهای وابسته به جریانات تندرو که در دولت ناتانياهو مشارکت داشته و صاحب قدرت نیز هستند نه تنها مخالف توقف شهرک سازی بلکه خواهان از سرگیری آن بصورت سریعتر و در مقیاس گستردهتر هستند. آنها برای تحقق خواسته خود دولت را تهدید کرده اند که در صورت عدم تامین خواسته خود از دولت ائتلاف کناره گیری می کنند.
در صحنه داخلی فلسطین نیز وضع به همین منوال است، بخصوص که گروههایی مانند حماس وجود دارند که روند صلح را سازش تلقی کرده و معتقدند دولت فلسطین از این طریق حقوق ملی فلسطینیان را نادیده گرفته است و احقاق حق را تنها از طریق مقاومت امکان پذیر می دانند که به نوبه خود بدنبال تامین مطالبات خود هستند.
در صحنه بین المللی نیز بعقیده ناظران، فشارهای آمریکا بر طرفین به بیشترین حد خود در سالهای اخیر رسیده است. کارشناسان معتقدند دولت اوباما در چهار سفر اخیر نمایندگان دولت اسرائیل به واشنگتن در مقابل خواسته اسرائیل مبنی بر ادامه شهرک سازی کوتاه نیامده یا به قولی چراغ سبزی برای از سر گیری آن نشان نداده است و دولت اسرائیل اگر برای شروع مذاکرات مستقیم، توقف شهرک سازی را پیش شرط موجود در پیش روی خود می بیند بدلیل اجماعی است که بین اعراب، واشنگتن و سران اروپایی در این زمینه بوجود آمده است.
کارشناسان معتقدند اختلاف بین ایالات متحده و اسرائیل بر سر موضوع شهرک سازی تاحدی بوده است که برخی از احزاب و شخصیتهای داخلی اسرائیل احتمال می دهند روابط با ایالات متحده تیره گردد برای مثال اوفادیا جوزف(یوسف) ، رهبر معنوی حزب ساش اخیرا دولت را از تیره گی روابط با ایالات متحده بر حذر داشته و بیان کرده که حفظ روابط با امریکا از شهرک سازی مهمتر و بر آن مقدم تر است.
در این بین عدم توجه اسرائیل به حداقل مطالبات بین المللی ممکن است جامعه بین المللی را بسمت برپایی کنفرانس بین المللی جدیدی برای صلح در منطقه سوق دهد که نتیجه آن ممکن است اعلام تشکیل دولت مستقل فلسطین و یا ارجاع موضوع به شورای امنیت و صدور قطعنامه هایی است که به هر اندازه هم که قائل به عدم تاثیر آنها باشیم اثرات خود را برجای خواهند گذاشت.
فشارهای آمریکا، بر دولت ملی فلسطین نیز اعمال می گردد. دولت ملی فلسطین از زمان مذاکرات کمپ دیوید 2 که در سال 2000 و در زمان ریاست جمهوری کلینتون انجام شد شدیدا از سوی ایالات متحده تحت فشار و تهدید است. این فشارهای داخلی و بین المللی موجب شده است تا طرفین سعی بر تحمیل خواسته و شرایط خود بر دیگری باشند. ناتانياهو مصرانه تمدید دوره توقف شهرک سازی را غیر ممکن می داند و معتقد است که این موضوع ممکن است منجر به از بین رفتن ائتلاف در دولت وی شود. اگرچه باراک وزیر دفاع ناتینیاهو و دولت اسرائیل اعلام کرده بود که تنها راه توقف شهرک سازی شروع هر چه سریعتر مذاکرات است و از سوی تحلیلگران این جمله بعنوان عقب نشینی دولت اسرائیل از مواضع سرسخانه قبلی تلقی گردیده است.
اما در حال حاضر طرف فلسطینی نیز فرصت اندکی تا پایان دوره ده ماهه توقف شهرکسازی پیشرو دارد و در صورت پایان دوره و عدم رسیدن به راهحل با خطرات تحمل مسئولیت ادامه شهرک سازی و تخریب منازل فلسطینیان از سوی اسرائیل و همچنین مسئولیت سنگین بین المللی شکست مذاکرات صلح بدلیل عدم ورود بدون شرط به آن مواجه خواهد شد.
اینکه چگونه طرف فلسطینی موفق می شود از زمان باقی مانده به نفع خود استفاده نماید بگونهای که هم وارد مذاکره شود و هم شهرکسازی را متوقف نماید و یا از مواضع خود در قبال مرزهای سال 1967 و قبل از آن، عقب نشینی نماید موضوعی است که آینده فلسطین و سرزمین اشغالی و فلسطینیانی را رقم خواهد زد که احتمال می دهند شهرک اسرائیلی بعدی بر آواره خانه آنان احداث گردد.
