مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
رئیس‌جمهوری روسیه دکترین نظامی جدید کشورش را تایید کرد؛ طبق این دکترین، ناتو تهدید شماره یک است و احتمال استفاده بیشتر از تسلیحات متعارف برای مقابله با تهدیدات خارجی ممکن است.دکترین نظامی 29 صفحه‌ای روسیه تهدیدات اصلی علیه امنیت روسیه و واکنش‌های احتمالی را ذکر کرده است. از زمان روی کار آمدن پوتین برای اولین بار در سال 2000، این سومین بار است که دکترین نظامی اصلاح می‌شود. در واکنش به این دکترین، سخنگوی ناتو اعلام کرد ائتلاف هیچ تهدیدی علیه روسیه و یا هر کشور دیگری نیست. به همین منظور گفتگویی با دکتر جلیلوند داشته ایم.
واژگان کلیدی : تهدیدات نوین ، دکترین نظامی نوین روسیه، تهدیدات نوین روسیه، تهدیدات روسیه، دکترین نظامی روسیه
دکترین نظامی نوین روسیه چگونه مورد بررسی شما قرار می گیرد؟
سیاست گسترش ناتو به شرق را اعمال کردند. این گسترش به شرق موجب شد که اقماری که قبلا توسط شوری احاطه شده بودند و هم اکنون کشورهای مستقلی هستند به عضویت ناتو در آیند از جمله رومانی و این امر موجب شد که حریم امنیتی که روسیه برای خود سالها داشت و آن را یک حریم تعریف کرده بود، مورد هجوم نه هجوم نظامی، بلکه هجوم دیپلماتیک، ناتو قرار بگیرد؛ ناتو با پیوستن این کشورها، عملا خود را به مرزهای روسیه نزدیک کرد. این نیاز به عکس العمل روس ها داشت. روس ها تا مدت ها توان استراتژیک این کار را نداشتند. گرچه هم اکنون هم ندارند. اما با حرکت هایی که در اوکراین و برخی نقاط دیگر مثل گرجستان و آذربایجان انجام دادند، حرکت هایی را شروع کردند. دکترین نظامی کنونی آقای پوتین اعلام کرده است از سر ناچاری و انفعال است؛ یعنی روسیه نمی تواند فعالانه وارد شود. چون روسیه دیگر توان استراتژیک، توان سیاسی، توان اقتصادی را ندارد که بتواند با آمریکایی ها و ناتو با آن حجم عظیم امکاناتشان مقابله کند. این حرکت هم به نوعی حرکت منفعلانه است. اگرچه تا حدودی می تواند آن ها را به تعویق بیندازد. ولی بنده خیلی خوشبین نیستم اینکه از نظر استراتژیک متوقف کند.
آمریکا و ناتو دو تهدید اصلی در دکترین جدیدی هستند که توسط آقای پوتین معرفی شده است، با توجه به این امر، نگاهی که روسیه به ناتو به عنوان یک تهدید دارد چیست؟
آقای پوتین این دکترین را چه امضاء کند و چه نکند، آمریکا و ناتو یک تهدید برای روسیه به شمار می روند و این یک واقعیت است. بنابراین نگاهی که روسیه دارد این است که باید با این ها مبارزه کند. چنانچه قبلا گفتم روسیه تمام امکانات خود را بسیج کرده است تا با آن ها مبارزه کند. اما هزینه ای که به روسیه تحمیل می کنند بسیار زیاد است و من فکر نمی کنم در میان مدت و بلند مدت بتواند تحمل کند. به این معنی که اقتصاد روسیه هم اکنون به شدت آسیب پذیر شده است. این آسیب پذیری اقتصاد باعث افت رشد اقتصادی شده است. یعنی درآمدهای روسیه را کاهش داده اند و با فشار نظامی هزینه های آن را افزایش داده اند. وقتی درآمد کاهش و هزینه های افزایش می یابد؛ طبیعتا شاید در کوتاه مدت طی دو سه سال بشود کاری کرد ولی در سه، چهار و پنج سال فشار زیادی به اقتصاد وارد خواهد شد. نتیجتا من فکر نمی کنم روسیه در بلند مدت بتواند با ناتو مقابله کند.
استقرار سامانه موشکی از مهم ترین تهدیدهایی است که در دکترین نظامی روسیه به عنوان تهدید امنیت ملی کشور دانسته شده است. در شرایط کنونی نگاهی که روس ها به استقرار این سامانه موشکی دارد، چیست؟
بحث سامانه دفاع موشکی که آمریکا در لهستان، رومانی و دیگر کشورها نصب می کند بهانه است. آمریکایی ها می خواهند با یک بهانه روس ها را هم از نظر نظامی هم از نظر اقتصادی تحت فشار قرار بدهند.. اولا این سامانه آن کارآمدی که خود روس ها می گویند ندارد دوما روس ها متوجه هستند. که اگر بخواهند با این سامانه مبارزه کنند باید هزینه بسیار زیادی را بپردازند برای همین روس ها موشک های اسکندر را در غرب روسیه مستقر کردند تا بتوانند تهدید را با تهدید جواب بدهند. اما این که روس ها بتوانند از نظر اقتصادی توان نظامی خود را بالا ببرند بنده زیاد خوشبین نیستم. آمریکایی ها سامانه موشکی را بدان جهت انجام می دهند تا هزینه های روسیه را بالا ببرند.
در دکترین نظامی جدید گسترش گروه های تروریستی و تندرو مطرح شده است، در شرایط کنونی نگاهی که مسکو به این مسئله دارد چیست؟
تروریسم یک مسئله در دنیا شده است. اولا تعریف مشخصی از تروریسم نداریم. روس ها، آمریکایی ها هر کسی دشمن خود را به عنوان تروریسم معرفی می کند. مثلا اسرائیل یک جنبش کاملا آزادی خواهانه ای مانند حماس را تروریسم معرفی می کند. در حالی که ما چنین چیزی را اصلا قبول نداریم. حتی اتحادیه ی اروپا هم این امر را قبول ندارد. در دکترین نظامی روسیه تروریسم باید معرفی شود. آیا هر کسی با آقای پوتین مخالف است تروریسم است؟ یا نه؛ ترویسم کسی است که منافع و امنیت مردم را به صورت کاملا خشونت بار تهدید می کند. بنابراین روس ها باید تعریف خود را از تروریسم ارائه کنند. این ها می خواهند همچون آمریکا هر کسی دشمنشان بود را به عنوان تروریسم معرفی کنند. پس تعریف تروریسم باید مشخص شود. بله آن کسی که عده ای از مردم را به طور خشونت بار مورد هجوم قرار می دهد تروریسم تلقی می شود. اما آیا هر کسی که با آقای پوتین مخالفت کرد تروریسم هست؟ این امر آن جا تعریف نشده است.
در دکترین نظامی روسیه ناتو دشمن شماره یک تلقی شده است، آینده نگاه روس به ناتو چگونه است؟
ناتو از زمانی که تاسیس شد، تهدیدی برای روسیه بوده و هست و خواهد بود. نگاه آینده روسیه این است، که روسیه باید آن قدر خود را قوی کند تا مانع پیش روی ناتو شود. این که روسیه در آینده بتواند ضد حمله کند، غیرقابل پیش بینی است. اما روسیه الان باید تمام توان خود را علیه پیش روی ناتو بسیج کند ، اگر اوکراین به ناتو بپیوندد مرزهای روسیه تهدید می شود. بنابراین باید با این تهدید مقابله کنند اما این که بتوانند از نظر اقتصادی خود را نگه دارند جای سئوال دارد.
برای اولین بار در دکترین نظامی آمده است که مسکو از تسلیحات دقیق به عنوان بخشی از تدابیر بازدارنده استراتژیک استفاده کند، نگاه روسیه به حوزه ی حیات خلوت خود در اروپای شرقی چیست؟
روس ها زمانی که اتحاد شوروی بودند نتوانستند از این تهدیدهای خود استفاده کنند. تسلیحات داشتن با توان استفاده کردن آن خیلی متفاوت است. دکترینی به اسم دکترین بازدارندگی وجود داشت، روس ها با مطرح کردن این امر، درصدد بازتولید آن دکترین هستند اما این که بتوانند این دکترین را طوری مطرح کنند که با امریکا مقابله کنند جای سوال است. روس ها در هر صورت توان مبادله ی قوا را ندارند. در بهترین شرایط می توانند مبادله وحشت ایجاد کنند. یعنی درست است که ضعیف ترند ولی ظرفیتی در طرف مقابل ایجاد کنند که اجازه استفاده از توان خود را به آن ها ندهند. در حقیقت دکترین روس ها ایجاد وحشت از طریق نجنگیدن است.
در این دکترین جدید تحولات جدید از جمله اوکراین، شمال آفریقا، سوریه، عراق و افغانستان مطرح شده است، نگاه این کشور به این تحولات چیست؟
روس ها درصددند که سابقه ی ابر قدرتی خود را حفظ کنند و دوستان خود را در منطقه و جهان از دست ندهند. اما اینکه بتوانند در تمام نقاطی که غرب و ناتو عمل می کند، نیز وارد شود و عمل کند خیلی دشوار است. آن زمانی که اتحاد شوروی دارای منابعی بود که در کشورهای اروپای شرقی و غرب آسیا بسیج می شدند. اما روس ها الان با وضعیت بسیار دشواری به ویژه اقتصاد مواجه هستند . روس ها دو سال است که رشد منفی دارد. دوم اینکه جمعیت آن ها رو به کاهش است. سوم اینکه فشاری که غرب به آن ها وارد کرده باعث پیدایش یک نظام مافیایی شده است که به دنیای سرمایه داری وصل شده اند. بسیاری از شرکت های روسیه ورشکست شده اند یا توسط شرکتهای غربی خریده شده اند. بزرگترین منبع درآمد روسیه فروش نفت است که با کاهش قیمت نفت این منبع خود را نیز از دست داد. بنابراین من فکر می کنم این دکترین نظامی عکس العملی روی اوراق است، اگر بخواهند انجامش بدهند باید هزینه های خیلی زیادی بدهند.
این دکترین چند روز بعد از اقدام پارلمان اوکراین مبنی بر خروج از بی طرفی صورت می گیرد، چه ارتباطی با این مسئله دارد؟
اوکراین بخشی از این دکترین است. روس ها در اوکراین پنجاه پنجاه عمل کردند. یعنی با تصرف شبه جزیره ی کریمه و از سوی دیگر فشاری که روس تبارهای شرق اوکراین آوردند این شرایط پنجاه پنجاه شد. اما این که بتوانند در مناطق دیگر این کار را کنند خیلی دشوار است. در اوکراین پنجاه درصد جمعیت روس تبار است در حالی که مناطق دیگری که در اقمار شوروی بودند این چنین نیستند. بنابراین روس ها با این اقدام در اوکراین ریسک کردند و فکر نمی کنم این ریسک را در مناطق دیگر انجام دهند. در حالی که در چچن و گرجستان نتوانستند پیش روند. با وجود این که در آن جا هم روس تبارها کمک زیادی کردند. اما این که در کشوری روس تبار وارد کنید تا آن کشور را کنترل کنید در دنیای امروز بسیار دشوار است.
با توجه به تهدیداتی که هم اکنون برعلیه روسیه وجود دارد، آقای پوتین به چه میزان می تواند قدرت ملی و نظامی خود را افزایش دهد؟
آقای پوتین نمی تواند افزایش دهد چون اگر بخواهد افزایش دهد، باید از هزینه های دیگر خود کم کند و این موجب می شود که وضعیت اقتصاد روسیه شبیه اقتصاد اتحاد شوری دچار مشکل شود. لازمه ی این کار آن است که هزینه های نظامی که برای جای دیگر اختصاص داده شده باید به هزینه های نظامی اختصاص یابد. روس ها فعلا این توان را ندارند که در مقابل غرب که اقتصادهای خیلی بزرگی دارد و از طرفی چین هم به آن پیوسته است بتواند آن قدر هزینه کند که با آن ها مقابله کند. روس ها کلا سه، چهار درصد اقتصاد کل جهان هستند در حالی که آمریکا بیست و سه درصد، آلمان نه درصد، انگلستان شش درصد و فرانسه شش درصد؛ اگر همه این ها بسیج شوند فکر نمی کنم روسیه توانایی مقابله با آن ها را داشته باشد.
تهدید دیگر در این دکترین، بحث گسترش سلاح های کشتار جمعی است، نگاه روس ها به این تسلیحات و هسته ای شدن کشورها دارند چیست؟
روس ها در هر صورت جزو کشورهای هسته ای هستند و اجازه نخواهند داد دیگر کشورها به سلاح هسته ای دست یابند. مورد کره ی شمالی هم اگر روس ها افتتاح کرده اند به این دلیل است که در آینده کره شمالی برای چین لازم است. لذا در این مورد نظر مشترکی با آمریکا دارند.
