علی رمضانی بونش
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org
سياست خارجي تركمنستان پس از استقلال از شوري سابق و در دوران صفر مرادنيازوف و بر اساس اصل بي طرفي و موازنه‌ي قواي خارجي شكل گرفت. در اين راستا عشق‌آباد و مقامات سیاسی این جمهوری نوپا با آگاهي از دامنه و پتانسیل های قدرت ملي، اقتصادي، جمعيتي، سياسي و ژئوپولوتيك خود خواستار كاهش تنش و عدم برخورد با قدرتها ی سياسي منطقه اي و جهاني بودند چراكه صرف هزينه‌هایی براي اين امر در صورت وارد شدن در گروه بندي هاي سياسي، نظامي و امنيتي از توان اين كشور ضعیف اما دارای منابع غنی هیدروکربنی مي كاست در این بین نیازوف كوشيد تا با برقرار ي روابط متوازن با مسكو و واشينگتن , متحدان منطقه‌ي آنها و قدرت ها مستقل بر اساس منافع ملي تركمنستان و حفظ قدرت اقتدارگرایانه خود رفتار نمايند .در این بین امریکا عملا نتوانست نفوذ بسيار زيادي در اين كشور به دست آورد ونیازوف نیز با ایجاد روبط حسنه با تهران و تداوم آن با مسكو تلاشهاي خود را در راستاي اصل بي طرفي در سياستهاي منطقه اي و جهاني استمرار بخشید.در این بین باید توجه داشت که نیازف به توسعه اقتصادی کشورنیز هر چند با موفقیت های بزرگی همراه نبود نظر داشت.
مرگ نیازوف در 4 سال پیش و به قدرت رسیدن رییس جمهور بردی محمد‌وف در ترکمنستان هرچند سیاست خارجی عشق‌آباد با اعلام حفظ بیطرفی به رسمیت شناخته شده واز طرف سازمان ملل ادامه یافته است,اما به تدریج نمود های سیاست خارجی این کشور حاکی از آن بودکه نیاز به توسعه هر چه بیشتر اقتصادی وسرمایه گذاری در منابع هیدروکربنی همزمان با شوک نفتی و بالارفتن درآمد های هیدروکربنی این کشور را وامی دارد تا به تدریج در پی نقشی فعال در سیاست خارجی باشند. نقشی که ازیک سو می کوشد تا ترکمنستان را از انزوا دوران نیازوف خارج کند و از سوی دیگر با تشویق سرمایه گذاری در منابع هیدر وکربنی این کشور رشد اقتصادی رو به فزاینده ای را برای این کشور رقم بزند رشدی که در پرتو آن و درآمد های میلیاردی از نفت وگاز عملا این کشور ضعیف دهه نود را به ایفای بازیگری در بازار انرژی منطقه و حتی جهان وادارد.
در واقع باید گفت که از یک طرف منابع هیدروکربنی ترکمنستان این کشور را واداشت تابرای سرمایه گذاری و بهره برداری وفروش آنها به تدریج از بیطرفی دوران نیازف خارج شود واز طرف دیگر همین خروج از بیطرفی ساکن و تبدیل به بیطرفی فعال و همراه با موازنه مثبت در سیاست خارجی چند سال اخیر و حرکت به سوی ایفای نقشی پررنگتر خود باعث گسترش روابط اقتصادی و سیاسی این کشور ودر نتیجه افزایش سرمایه گذاری ,رشد بالاتر اقتصادی و بدست آوردن درآمد های افزون ترحاصل از منابع هیدروکربنی و اقتصاد این کشور شده است. در این راستا عشق آباد دیگر نه تنها به روسیه وگازپروم وابسته نیست بلکه با متنوع سازی شراکای و خریداران گازی خود به روسیه ,ایران,چین با هدف تسخیر بازار های پاکستان و هند(خط لوله ترانس افغان) و اروپا(خط لوله نابوکو )تلاش می کند.امری که به نگاه بسیاری از کارشناسان بالاتر از پتانسیل های واقعی این کشور است و بیانگر پدیدارشدن موفقیت های گسترده در سیاست خارجی چند سال اخیر این کشور است.
در واقع افزایش توانایی اقتصادی این کشور اکنون این کشور را به فکر افزایش قدرت نظامی واقتصادی خود انداخته است بطوری که در یک سال اخیر در بعد نظامی تلاش خود را در جهت تقویت و گسترش توانایی های نظامی و دفاعی افزایش داده است در این راستا نوسازی و مدرنیزه کردن ارتش، تاسیس دانشکده افسری نیروی دریایی ,تصمیم به ساخت پایگاه دریایی , اصلاحات نظامی گسترده ,خریدهای کلان نظامی , بستر سازی برای تشکیل ارتش قدرتمندو تصويب پنج ساله توسعه نيروهاي دريايي نیز مورد توجه قرار گرفته است, توجهی که مدیون افزایش رشد اقتصادی کشور و افزایش درآمدهای حاصله از صادرات و خروج تدریجی این کشور از بیطرفی در سیاست خارجی است.اضافه بر این عشق آباد اینک دربعد اقتصادی به دنبال اهداف و بلند پروازی های زیادی است که بسیاری پیش از این آن را برای این کشور ناممکن می دانستند اما حضور گسترده شرکت هایی بزگ از سراسر جهان و سرمایه گذاری چند ده میلیارددلاری در بخشهای مختلف از گردشگری(طرح آوازه یا دوبی خزر) گرفته تا انرژی اینک عشق آباد را به فکر ميزباني مذاكرات ميان گروه هاي افغاني انداخته است .فکری که بیشک به دنبال تقویت جايگاه منطقه اي و بين المللي و سیاست خارجی فعال و خروج ار بیطرفی گذشته است.
