مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
همزمان با تشدید تنش در روابط روسیه و غرب بر سر بحران اوکراین درهفت ماه اخیر، سرنگونی هواپیمای مسافربری مالزیایی در اوکراین موسوم به پرواز ام اچ 17 زمینه ساز موج جدیدی از رویارویی دو طرف و شکل گیری جبهه تازه ای در غرب برای افزایش فشارها بر مسکو شده است. و کشورهای غربی با محوریت آمریکا در هفته جاری موج رسانه ای و دیپلماتیک جدیدی را با رویکرد افزایش فشارهای بین المللی بر مسکو به خاطر حمایت از شبه نظامیان جدایی طلب شرق اوکراین به راه انداخته اند.در همین راستا برای بررسی بیشتر روابط غرب و روسیه گفتگویی با سید علی سقائیان سفیر پیشین داشته ایم:
واژگان کلیدی: تحریم ها بر ضد روسیه ، آینده روابط مسکو با غرب، روسیه ، روابط مسکو با اروپا، تحریم روسیه؛ روابط روسیه وامریکا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روابط روسیه و اروپا دارای چه تحولات عمده ای بوده است ؟
اگر بخواهیم به صورت مقطعی به این پدیده نگاه کنیم رابطه روسیه باغرب البته بویژه با امریکا و اتحادیه اروپا، دچار چالش جدی شده است ولی به نظر من این امر به ریشه های قبل از این اتفاقات اخیر برمیگردد و باید به فروپاشی شوروی و گسترش ناتو به سمت شرق و مرزهای روسیه هم اشاره کنیم. این متغیرها باعث نگرانی راهبردی روسیه شده بود. همچنین در تحولات مختلف اوکراین این کشور مایل به غرب و روابط با اتحادیه اروپا بوده است. بعد از حضور آقای لوکاشنکو موضوع همگرایی با غرب منتفی شد و در پروسه دیگر (که گروههای مخالفین و منافقین به میدان آمدند) و اتفاقی شبه کودتا رخ داد و آقای لوکاشینکو از کار برکنار شد و مردم دولت جدید را برسرکار آمد. این امر به نظر من به تلاقی منافع غرب و روسیه در مرزهای روسیه یا شوروی سابق برمیگردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: درهفته گذشته سقوط هواپیمای مالزیایی در اوکراین رخ داد و اتحادیه اروپا و غربیها تلاش کردند روسیه را متهم کنند .نگاهی که اکنون اتحادیه اروپا و غرب به روسیه دارد چیست؟
قطعا شبیه این اتفاقات در گذشته رخ داده و ما شاهد سقوط هواپیمای کره ای و حتی هواپیمای ایران در منطقه مورد مناقشه قره باغ ( که دچار حادثه شد و مورد اصابت قرار گرفت و تعدادی از هم وطنان ما جانشان را از دست دادند) شد. لذا نمیتوان کل روابط را به خاطر سقوط یک هواپیما ، که مشخص نیست به چه دلیلی و توسط چه کسی باعث ساقط شده را تحت تاثیر قرار دهیم. البته غرب انگشت اتهام را به سوی جدایی طلبها و روسیه دراز میکند، ولی قطعا این امر باعث نخواهد شد که روابط اروپا، روسیه و غرب و امریکا را به سمت بحران پیش ببرد. یعنی روابط دچار و تنش شده ولی به سوی بحران پیش نخواهد رفت .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: متغیر اوکراین و جدایی خواهان آن چه نقشی در شرایط کنونی روسیه واتحادیه اروپا و غرب دارد؟
قطعا جدایی خواهان یک اهرم بسیار قوی است که روسیه از این اهرم به نحو خوبی استفاده میکند. مناطقی که در دست و کنترل جدایی طلبان است مناطق وسیعی است. روسیه به خاطر نزدیکی و هم مرزی این مناطق با روسیه دارد به راحتی میتواند به طور غیر محسوس به آنها کمک رسانی کند .لذا این امر خود به عنوان یک اهرم فشار بر ضد اوکراین شده است. در واقع هر چند اوکراین تلاش هایی برای عضویت در اتحادیه اروپا انجام و موافقت نامه هایی امضا کرده ولی قطعا وقتی بخشی از آن کشور تحت کنترل جدایی طلب ها باشد پیامدهایی منفی خواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روسیه تا چه حد از جدایی خواهان اوکراین حمایت خواهد کرد ؟
تا جایی که منافع روسیه را تضمین کنداز جدایی یخواهان اوکراین حمایت خواهد کرد . به نظر من یکی از اهرمهای دیگر روسیه ، اهرم انرژی است که بعد از اینکه اروپا به سمت زمستان پیش برود با مسئله انرژی ( به خصوص گازی که باید از روسیه دریافت کند ) به اروپا فشار می آورد. در این حال هر چند امریکا تعهد کرده که به اروپا گاز خواهد رساند ولی این پروژه به این زودی ها تامین نخواهد شد . منافع روسیه مهم است . یکی از آنها مسئله امنیت است و دیگری تامین منافع اقتصادی و سرمایه گذاری های اروپا و حضور نیروهای نظامی ناتو در نزدیکی مرزهای خودش لذا تا این خواست ها تامین و تضمین نشود و روسیه با اهرم های خود بازی بسیار زیرکانه ای را انجام خواهد داد .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تحریم ها تا بر ضد روسیه چه حدی افزایش پیدا میکند. آیا روسیه در این زمینه کاری میتواند کاری انجام بدهد؟
به نظر من با توجه به تجربه ای که ایران در قضیه تحریم های نا عادلانه ی 30 ساله بخصوص در دهه گذشته داشته ایم این تحریم ها هر چند تاثیری بر اقتصاد کشور ما داشته ولی ما هم راههای فرار از آن را به کار گرفته ایم. بخصوص که مقام معظم رهبری دستور اقتصاد مقاومتی را دادند. روسیه نیز قطعا کشوری با منافع وسیع و با اقتصاد بزرگ است . درعین حال این قضیه، قضیه ای دو طرفه است و هم غرب به روسیه و هم روسیه به غرب نیاز دارد. یعنی چنین نیست که تحریم ها اثر یک طرفه ای بر روسیه و اقتصاد روسیه خواهد داشته باشد. در این راستا روسیه اهرم های خودش را به کار میگیرد. همانطور که بلافاصله بعد از این که شخصیت های روسی ممنوع الورود به غرب و امریکا شدند روس ها هم متقابلا لیستی آماده کردند . بنابراین به نظر من این تحریم ها بر علیه روسیه خیلی کارگر نخواهد بود .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ماجرای سقوط هواپیمای مالزیایی تا چه حدی میتواند روابط روسیه و غرب را در میان مدت تیره ترکند ؟
به نظر من خیلی بیشتر از این به سمت تیرگی پیش نخواهد رفت. به خصوص اینکه ما قبلا در روابط با روسیه و غرب شاهد بحران های بدتر از این بوده ایم و این رابطه قطع نشده است و تا حدودی به سردی گرایید. البته بعضی معتقدند که جنگ سرد جدید یپیش آمده ولی معتقدم که غرب هم در موقعیت قبلی نیست که بخواهد روسیه را بیشتر از این تحت فشار قرار بدهد .چون منافع غرب تهدید میشود. بویژه اینکه روسیه میتواند با کشورهای دیگر مثل ایران ، چین وهند بازی کند و منافع این رابطه و نگاه به شرق از غرب کمتر نیست. در واقع امریکا الان در موقعیت قوی سیاسی، نظامی ،اقتصادی گذشته نیست که بتواند بیش از این فشار به روسیه بیاورد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا میشود گفت بین غربیها و اتحادیه اروپا شکافی در مورد رویکرداقتصادی سیاسی و تحریمی و غیر نظامی نسبت به روسیه قرار دارد.؟
قطعا همین طور خواهد بود به نظر من غرب آن طرف اقیانوس آرام است. ولی اروپا در همسایگی روسیه است .روسیه کشو ر بزرگی با یک ارتش بسیار قوی و توان بالای نظامی است. در عین حال اروپا باید روابطی با روسیه داشته باشد لذا نمیخواهد با تنش و افزایش تنش به این روابط صدمه بزند .بنابراین غرب ،علی رغم نگاه امریکا و تمام قولهایی ی که به اروپا میدهد واشنگتن در تامین همه نیازهای اروپایی ها (بخصوص اینکه خودش هم درگیر مسائل اقتصادی شده است ) موفق نخواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آینده روابط روسیه با اتحادیه اروپا را چگونه مورد بررسی قرار میدهید ؟
بعد از اینکه این بحران فروکش کند و به سمت عادی شدن برود باید منتظر باشیم ببینیم که دو طرف چه ابتکار عملی را به کار خواهند گرفت. قطعا به احتمال زیاد در این میان ما شاهد خواهیم بود دوباره آلمان ابتکاری را به خرج دهد. ممکن است آلمان با توجه به منافع اقتصادی زیادی با روسیه ابتکار عملی را انتخاب و غرب هم از این ابتکار عملی استقبال کند و روابط به سمت عادی شدن پیش رود.
