احمد منتظران
رئیس پیشین میز آسیا و اقیانوسیه دفتر مطالعات وزارت خارجه
رویکرد دولت منتخب مردمی ایران با شعار تنش زدائی و امید که با بصیرت مقام معظم رهبری و ایده نرمش قهرمانه همراه شده است روابط دوکشور خصم را با ملاقات وزرای خارجه دوکشور و گفتگوی تلفنی روسای جمهور ایران و امریکا پس از 34 سال روابط دوکشور را وارد فاز جدیدی کرد. برخی از صاحب نظران داخلی با توصیف کردن رفتار هیات ایرانی خصوصا آقای رییس‌جمهور در نیویورک به عنوان رفتاری متین و پسندیده و دیپلماتیک اعلام داشتند، ایران متناسب با انعطافی که آمریکایی‌ها نشان دادند و لحن آشتی‌جویانه ای که آقای اوباما با انعطاف از خود نشان داد، ایده نرمش قهرمانانه مورد نظر رهبری جمهوری اسلامی ایران نیز تحقق پیدا کرده است. این دسته صاحب نظران سیاسی معتقدند نباید بهبود اقتصاد کشور را صرفا به برقراری رابطه با آمریکا پیوند زد و نباید از توانایی‌های داخلی خویش برای اداره کشور غافل شده و روحیه مقاومت موجود در میان مردم را تضعیف کنیم و بایست اساس را بر توانایی‌های داخلی و مقاومت گذاشته و هر گونه گشایش و بهبود در روابط ایران با غرب استقبال کرد و اگر رابطه برقرار نشد به آخر خط نرسیده‌ایم نبایست دست از آرمان‌های انقلاب برداریم. نقش بیش از حد قائل شدن برای تاثیر بهبود روابط با غرب در بهبود وضع اقتصادی کشور و همه چیز را به برقراری رابطه با آمریکا مربوط کردن یک اشتباه و یک تهدید است و باید از آن پرهیز کنیم. ذوق‌زدگی نسبت به برقراری رابطه با آمریکا وضع خوبی نیست. طبیعی است اختلافات فیمابین به این زودی‌ها حل نخواهد شد و نباید انتظار داشته باشیم روابط به سرعت رو به بهبود بگذارد و تبدیل به روابط خوبی مثل رابطه خوب کشورهای اروپایی با آمریکا شود. در مقابل عده ای نیز معتقدند در سفر روحانی به سازمان ملل فرصت دیپلماسی از دست نرفته است و ابتکار عمل وی مبنی بر ن اینکه اولین دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا بعد از قطع روابط دو کشور را در چارچوب دیپلماسی روحانی – ظریف ، که در سناریوی مبتنی بر سلسله مراتب دیپلماتیک و اینکه اول ظریف با کری در قالب وزرای خارجه 1+5 دیدار کند و سپس دو رئیس جمهور یک مکالمه کوتاه تلفنی، درست هنگام ترک نیویورک انجام دادند و سپس مذاکره با آمریکا ، بدون حرکات تند و واکنش های یکسویه قبلی طرف مقابل آغاز شود باعث شیوه برد – برد در دستگاه دیپلماسی کشورمان شد که تلاش نمود هم برگ های برنده اش را نسوزاند و هم این دیدار و گفتگو به تنش زدائی بیانجامد. اینجاست که باید هنر دیپلماسی و سیاست ورزی را مشاهده نمود. دیپلماسی و بازی خوب روحانی و ظریف ، که با حمایت و تشویق طیفهای سیاسی مختلف داخلی همراه بود، بیانگر نیات و تمایلات مردم ایران ، به عنوان ملتی صلح دوست است که بارها اعلام کرده اند که با هیچ ملتی سر جنگ ندارند و اگر منافع شان ایجاب کند، مشکلی با مذاکره و رابطه با آمریکا ندارند و اجازه نمی دهند کینه های تاریخی شان ، بر دیپلماسی سنگینی کند. در این راستا مواضع حمایتی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که ضمن تجلیل از حضور فاخر و عزّتمندانه ریاست محترم جمهوری اسلامی در نیویورک از نقش مردم در تغییر چهره ایران در مجامع بین المللی به بزرگی یاد کرد بسیار چشمگیر بود. وي گفت: اتفاقات خوبی که در نیویورک افتاد نشان داد که حماسه سیاسی ملّت، آغاز دوباره ای از عزّت ایران اسلامی را در صحنه بین اللملی رقم زده است. و ایشان در آنچه در نیویورک اتفاق افتاد را آغاز مسیر جدیدی دانست و وعده داد نصرت و پیروزی های مردم ایران در مجامع جهانی در راه خواهد بود. در این مسیر کریستین ساینس مانیتور گفت‌وگوی تلفنی رییسان‌جمهور ایران و آمریکا را لحظه‌ای تاریخی خواند که می‌تواند در نهایت یک نسل خصومت بین ایران و آمریکا را از نو تعریف کند. این روزنامه در گزارش خود نوشت که باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا و حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران اولین سران ایرانی و آمریکایی هستند که پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 مستقیما با یکدیگر گفت‌وگو کردند. مکالمه 15 دقیقه روحانی و اوباما پایان‌بخش هفته‌ای دراماتیک در مجمع عمومی سازمان ملل بود که در طول آن مذاکرات هسته‌یی با ایران از سر گرفته شد و اوج گرفتن دیپلماسی، امیدها به حصول پیشرفت تازه و بی‌سابقه را افزایش داد.
ملاحظات و نظرها :
در حقیقت این راهبرد جدید دیپلماتیک و نیز ایده نرمش قهرمانانه مقام معظم رهبری یک فرصت خوب و تاریخی در اختیار طرف امریکائی قرار میدهد تا با تجدید نظر در ایده ها و سلایق و راهبرد اساسی در قبال ایران از مسیر ناموفق طی شده توسط دولتهای گذشته درس گرفته و مسیر جدیدی که حامل پیام دوستی دو ملت بزرگ ایران و امریکا را در بطن و بر دارد ، ثمرات بیشتری از خردمداری را تجربه نمود و دسایس لابی های فتنه انگیز و مخرب را خنثی نمود و راه همزیستی مسالمت آمیز و بسط دوستی و همکاری را با مسیر افراط و افراط گرائی روابط دوکشور بزرگ را سد نمایند . بابیستی دید آیا مشاوران آقای اوباما و خود ایشان این پیامهای مودت و دوستی را بخوبی درک کرده اند و یا فاصله اندازی میان خویش و افراط گرایان داخلی و لابیهای یهودی و عربی و غربی که همواره تیره سازی روابط دوکشور فعالند و برای استمزار چنین مسیری سنگ اندازی کرده و با مشوش کردن اذهان مقامات و تصمیم سازان سیاسی دوکشور همواره تلاش داشته و دارند مسیر و دیپلماسی را چونان گذشته تخریب کنند. اگر چنین شود شیوه مقبول و پسندیده خردمداری و دیپلماسی به عقب زده خواهد شد و بار میدان بدست افراط و افراطگرایان خواهد افتاد و در این میدان تک تازی خواهند نمود تا منافع دائمی و دراز مدت و خوبشبختی زندگی دو ملت بزرگ ایران و امریکا که بنا دارند در سایه صلح و دوستی ها تعامل مثبت و واقعی داشته باشند با کج فهمیها و کژروی های خویش مبدل به اتمسفر نفرت و دشمنی و تیره روزی کنند.
واژگان كليدي: روابط ایران و امریکا، كاهش تنش در روابط ایران و امریکا، آينده روابط ایران و امریکا، دولت روحاني و ایران و امریکا
