مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا هیئت صد نفره سیاسی اقتصادی المان به منظور گفتگو و ارزیابی بازارهای اقتصادی ایران به ریاست زیگمار گابریل معاون صدر اعظم المان وارد تهران شد.در این سفر یک روزه علاوه بر معاونان وزیر اقتصاد و انرژی المان و مسئولان سیاسی اقتصادی این کشور، روسا و اعضای هیئت مدیره بیست شرکت بزرگ آلمانی نیز حضور داشتند.این نخستین هیئت اقتصادی اروپایی است که پس از اعلام جمع بندی گفتگوهای هسته ای در وین به تهران آمد. در همین راستا برای بررسی بیشتر روابط اقتصادی ایران با اروپا و آینده آن گفتگویی با دکتر مرتضي ابوطالبی داشته ایم:
واژگان کلیدی: بسترهای افزایش همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا، چالش‌هایی همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا، افزایش همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا، روابط ایران و اتحادیه اروپا
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به وضعیت اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا نگاهی داشته باشیم ، در طی دو سال گذشته چه چالش‌های مهمی فراروی روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا وجود داشته است؟
برای پاسخگویی به سوال شما لازم می‌دانم که حوزه‌های همکاری بین ایران و اروپا را خدمتتان توضیح بدهم و براساس این حوزه‌های همکاری بیان کنم که در دو سال گذشته وضعیت روابط بین ایران و اروپا چه شکلی بوده است. ما به هر حال به لحاظ تجاری شرکای سنتی همدیگر هستیم و به لحاظ علم و فناوری چه در حوزه علوم پایه و چه در پزشکی و چه در مهندسی و رشته‌های مختلف علمی و دانشی و همین‌طور تکنولوژی و فناوری ما همکاری‌های گسترده‌ای را از گذشته‌های بسیار دور با همدیگر داشتیم. ضمن اینکه ما در حوزه سرمایه گذاری و تامین مالی هم از گذشته‌های بسیار دور با اروپا کار می‌کردیم. اروپائیان در ایران سرمایه گذاری داشتند و ایران در اروپا سرمایه گذاری داشته است و پروژه‌هایی در شرایط مختلف در ایران توسط اروپائیان تامین مالی می شده است و بعضا در گذشته ایرانیان به اروپایی‌ها به اصطلاح اعتبار و یا در واقع وام دادند. ضمن اینکه در حوزه خدمات چون حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه ای، حمل و نقل، توریسم، و از نظر مخابرات، ارتباطات، حتی حوزه‌های پیمانکاری، حوزه‌های ترانزیت روابط بسیار گسترده و به نوعی در برخی از دوره‌های تاریخی همکاری‌های گسترده‌ای وجود داشته است. ما بخشی از جاده ابریشم بودیم که ارتباط بین شرق و غرب یعنی آسیا و اروپا را برقرار می کردیم. در حوزه صنایع، منابع، کشاورزی و محیط زیست با اروپائیان همکاری‌هایی را داشته ایم.
در دو سال گذشته تحت تاثیر تحریم‌ها ما به هر حال بسیاری از این فرصت‌ها در همکاری را از دست داده ایم. هم اروپا فرصت‌هایی را از دست داد و هم ایران به واسطه محدودیت‌هایی که برایش به وجود آمده نتوانسته با اروپا همکاری لازم را داشته باشد و روابط اقتصادی خود را توسعه دهد. ما حتی در تجارت سنتی با اروپا دچار مشکلات جدی شدیم. به نحوی که تجار ما ترجیح دادند با بازارهای دیگری در دنیا از جمله آسیا و آمریکای لاتین کار کنند. در حوزه علم و فناوری هم، ما هم دانش بومی و هم فناوری بومی را بدون گرفتن کمکی از اروپا توسعه دادیم . این امر شرایطی را بوجود آورد تا بتوانیم با صاحبان علم و فناوری در دیگر نقاط جهان همکاری کنیم. همین‌طور در حوزه‌های خدمات، سرمایه گذاری، تامین مالی و همه رشته‌های صنایع، معادن، کشاورزی، محیط زیست به شرکای دیگر در جهان روی آوردیم و با آن‌ها همکاری کردیم و تحت محدویت‌هایی (که می‌توان گفت خود اروپایی‌ها برای خود به وجود آوردند و تحریم‌هایی به ایران تحمیل کردند) محدودیت‌هایی برای خود اروپا ایجاد شد و بازار ایران را از دست دادند. اما ایران نمی‌توانست چرخ توسعه خود را متوقف کند و چاره‌ای جز همکاری با شرکان دیگری در جهان نداشت و در بخشی از حوزه‌ها خود به سطحی از دانش روز دست پیدا کند و به این ترتیب نیازهای توسعه‌ای خود را برطرف کند. لذا در دو سال گذشته ما در بسیاری از حوزه‌ها محدودیت کار با اروپا را داشتیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به تحولات جدید در روابط ایران با اروپا چه بسترهایی برای همکاری دو طرف موجود است؟
ما می‌توانیم این بسترها را به بسترهای فوریتی و بسترهایی که در میان مدت و بعضا در بلند مدت قابل ایجاد یا گشایش هستند اشاره کنیم. در کوتاه مدت یا فوریتی تجارت بین تجار ایرانی و اروپا قطعا شکل خواهد گرفت. حوزه خدمات که حوزه‌ای بسیار قابل دسترس است حتما به زودی بین دو شریک سنتی توسعه پیدا خواهد کرد. اگر بعضی از این محدودیت‌ها مخصوصا مالی، بانکی و بیمه‌ای برداشته شود، سایر حوزه‌های خدمات قابل توسعه در همکاری هست. البته برای بحث علم و فناوری، سرمایه گذاری و همه رشته‌های مربوط به صنایع، معدن و کشاورزی باید فکرهایی میان مدت و بلند مدت داشت و برنامه‌هایی را برای سال‌های دورتر در نظر گرفت. اما در حوزه تجارت و خدمات خیلی سریع می‌توان همکاری‌های گذشته را احیا کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه بسترها و فرصت‌هایی برای افزایش روابط ایران و اروپا وجود دارد؟
مهم ترین بسترهایی که وجود دارد دسترسی ایران به سرمایه‌ها و دارایی‌های بلوکه شده خود است . بدین ترتیب سریعا می‌تواند این دارایی‌ها و سرمایه‌ها را در پروژه‌های عمرانی خود وارد کند. در این بین اروپائیان می‌توانند در این حوزه‌ها و در اجرای پروژه‌ها ، انتقال فناوری ، توسعه فناوری معادن و کشاورزی ایران مشارکت کنند. ایران با پتانسیل برنامه‌های عمرانی وسیعی و اروپایی‌ها با پتانسیل علم و فناوری و سرمایه‌ای می‌توانند خیلی زود در بسیاری از حوزه‌ها با یکدیگر شریک و همکار شوند و با یکدیگر کار کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه چالش‌هایی پیش روی افزایش همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا وجود دارد؟
مهم ترین چالش موجود به نظر دخالت‌هایی است که ممکن است بیگانگان در روابط ایران و اروپا داشته باشند و محدودیت‌هایی را ایجاد کنند . فشارهایی که اکنون به اروپا وارد می شود تا مثلا در برخی از حوزه‌ها با ایران همکاری نداشته باشند یا در اروپا ممکن است که برخی از جناح‌های تندرو تحت تاثیر بیگانگانی از روابط ایران و اروپا خوشحال نباشند و ممکن است محدودیت‌هایی را اروپائیان به وجود بیاورند. اگر نه در اصل می‌توان گفت که چالشی به آن معنا ( فکر می‌کنیم در حوزه اقتصاد بین دو بخش یعنی ایران و اروپا وجود داشته باشد) کمتر وجود دارد. هر چند ممکن است مباحث سیاسی، مباحث ایدئولوژیک، مباحث فرهنگی، مباحث امنیتی این‌ها کمابیش در توسعه روابط اقتصادی دخالت نموده و آن را سرعت بخشیده و یا کند کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی مهم ترین حوزه همکاری ایران و اتحادیه اروپا چیست؟
ما در حوزه نفت و گاز و چه در صنایع بالادستی و چه در صنایع پایین دستی ما با اروپائیان همکاری بسیار وسیعی می‌توانیم داشته باشیم. چرا که ما در واقع به عنوان یک تولید کننده بزرگ یا دارنده ذخایر نفت و گاز در جهان چاره‌ای نداریم که با قطب‌های مصرف در دنیا از جمله اروپا برای توسعه این ذخایر مشارکت و همکاری داشته باشیم و بدین ترتیب می‌توان گفت اگر منعی به لحاظ سایر ابعاد اجتماعی وجود نداشته باشد از بعد اقتصادی هر دو طرف آماده این همکاری هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط اقتصادی ایران و اروپا را با چه سناریویی می‌توان مورد بررسی قرار داد؟
من فکر می‌کنم که به هر حال بخشی از روابط گذشته به فوریت احیا می‌شود که این بخش می‌توان گفت بخش قابل توجهی است. شاید 50- 60 درصد روابط ایران و اروپا در حوزه کالا و خدمات رقم خورد که به هر حال خیلی زود قابل احیا و جبران است. اما در حوزه‌های سخت تر مثل انرژی، صنایع، معادن، علم و فناوری به یک زمینه‌های قبلی و یا بستر سازی قبلی نیاز است و ممکن است زمان بر باشد و در فاصله‌ای که این بسترها به وجود می‌آیند همکاری‌ها سرعت نگیرد.
