بروز اعتراضات اجتماعی با افزایش محدودیت کرونایی در جهان

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

فرا‌گیری بین‌المللی ویروس کرونا سبب شده جهان علاوه بر بحران اقتصادی شاهد اعتراضات اجتماعی ناشی از محدودیت های کرونایی شود. کرونا موجب پیدایش سطح جدیدی از آگاهی و دشمنی مردم بعد از واکسیناسیون ، نسبت به دولت ها شده است. 

دولت ها در طول دوسال از شیوع ویروس کرونا هنوز نتوانستند  چه از طریق اقتصادی ، سیاسی و چه از نقطه نظر سلامت عمومی ، از سرمایه مردمی بهره‏‌مند شوند. افزایش بی‌ثباتی و قرار گرفتن دولت ها در مقابل مردم  ،زمینه ی اعتراضات اجتماعی را فراهم کرده است. 

امروز مهم ترين اعتراضات اجتماعی در جهان با شیوع کرونا ، عدم رفاه اجتماعی است. تعهد  و تضمین دولت ها در تأمین سلامت شهروندان ، به کارآمدی دولت ها در مدیریت بحران و جلب اعتماد عمومی بستگی دارد. ویروس کرونا با تمام بحران هایی که تا به حال دولت ها با آن روبرو شده اند بسیار متفاوت است.این بیماری ناخوانده با گسترش غیر قابل باور ، دولت ها را با بحران مدیریتی روبرو ساخته است. به گونه ای که با وجود دشمن مشترک، دولت های هر کشور مجبور به تصمیم های متفاوت شده اند.

اعتراضات اجتماعی بیشتر شامل طبقات متوسط در جهان برای نقض  محدودیت های کرونایی است.اعتقاد طبقه متوسط جوامع دموکراتیک برمبنای قانون و نظم می باشد، و این اعتراضات بیشتر یک نافرمانی مدنی محسوب می شود. 

به نظر هابرماس: «نافرمانی مدنی، اعتراضی از نظر اخلاقی مشروع است ، زیرا در آن نه فقط باورها و اعتقادات و علایق شخصی، بلکه هم چنین منافع جمعی و عمومی مد نظر است. نافرمانی مدنی، به عمد یکی از هنجارهای حقوقی را نقض می کند، بدون آن که فرمانبری و اطاعت از کل نظم حقوقی را مورد تردید قرار دهد. نافرمانی مدنی، آمادة پذیرش پیامدهای خدشه دار کردن هنجار حقوقی می باشد و نقض قانون را اقدامی نمادین می فهمد. مسالمت آمیز بودن ابزار اعتراض در نافرمانی مدنی، ناشی از همین واقعیت  است.دولت دمکراتیک نمی تواند از شهروندان خود انتظار داشته باشد که همواره به دلیل ترس از کیفر، از قوانین موجود تبعیت کنند، بلکه آنان می باید که قوانین را بطور داوطلبانه و در خدمت نفع عمومی رعایت نمایند.1 

اما در کشورهایی که حاکمیت قانون وجود ندارد، این اعتراضات  به جای نافرمانی مدنی ،شورش تلقی می شود و دولت ها آن را سرکوب می نمایند. بنابراین اعتراضات اجتماعی بیشتر وابسته به نوع دولت ها و حکومت ها می باشد.

در اکثر کشورهای جهان معضلات اقتصادی بر رفاه اجتماعی به طور مستقیم بر زندگی اقشار آسیب پذیر و کسب ‏وکارها تاثیر گذاشته، و عامل بروز اعتراضات شده است. اما این که این اعتراضات شکل و شدت آن ها چگونه است، به تفاوت‏ها بستگی دارد.

یکی از دلایل متفاوت بودن سطح ارزشی معترضین با نوع سطح محرومیت است اکثراعتراضات اجتماعی منشأ اقتصادی و رفاهی دارند. در اعتراضات اخیرکشورهای مختلف جهان خصوصا اروپا با دو نوع معترض مواجه هستیم. بعضی از کشورها نسبت به عدم واکسینه شدن معترضند مانند برزیل رئیس جمهوراین کشوراین ویروس را یک آنفولانزا می داند و لذا علاوه بر ارائه یک سری داروهای تایید نشده با قرنطینه و واکسیناسیون مخالف می باشد. معترضان این کشور دولت رابه دلیل مخالفت با واکسن  ،عامل مرگ مردم ، وگسترش خشونت‌ها و تقویت دیدگاه های نژادپرستانه می دانند و علت اعتراض را محافظت از جان خود بیان می کنند. در تایلند نیز مردم علت اعتراضات اجتماعی را ناشی از اقدامات ناکافی دولت، در تهیه واکسن می دانند.

در کشورهای دیگرمعترضان نسبت به الزام قانونی واکسیناسیون شدن و محدودیت های کرونایی برای استفاده از خدمات عمومی و بهره‌ بردن از امکانات تفریحی و فرهنگی را مخالف با آزادی دانستند.در این کشورها  از جمله فرانسه، استرالیا، انگلیس ،اتریش، رومانی ، فنلاند و لهستان  دولت ها شرط عدم محدودیت را گذرنامه سلامت اعلام کردند.در فرانسه دولت برای ترغیب بیشتر شهروندان به انجام واکسیناسیون ، تست کرونا را غیررایگان کرده است.

در استرالیا معترضین به قرنطینه آن را خلاف دموکراسی  دانستند. آنها قرنطینه را مرتبط با ویروس ندانسته و معتقدند دولت از آن برای کنترل کامل بر مردم استفاده کرده است.

با شیوع گونه‌های جدید و مسری‌تر کرونا در کنارافزایش محدودیت های جدید، اعتراضات هر روز در کشورهای مختلف  در حال گسترش است.بحران اقتصاد و معیشت مردم از یک طرف، و محدودیت شدید،مشکلات روانی بسیاری را در برداشته است.در آلمان تعداد درخواست های درمان روانی حدود 40 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته، و در رده سنی کودکان و نوجوانان حدود 60 درصد بوده است.

اغلب دولت های اروپایی معتقدند برای کاهش محدودیت فقط  افرادی که واکسینه شده و کارت سلامت دارند، می توانند از این امتیاز استفاده کنند. در کشورهای اروپایی برخلاف کشورهای آسیایی مردم از زدن واکسن خودداری می کنند. کاهش محدودیت ها در واقع پاداشی برای ترغیب به تزریق واکسن است. این اعتراضات نشان می دهد که دولت ها نتوانستند اعتماد مردم را در حوزه سلامت جلب نمایند. به نظر می رسد جهان باید در انتظار اعتراضات اجتماعی بیشتری باشد این اعتراضات در کشورهای غیر دموکراتیک باعث آسیب شدید به اقشار مردم خواهد شد.

1-Habermas, j (1983)Ziviler Ungehorsam Testfall fr den demokratischen Rechtsstaat. Wider den autoritren Legalismus in der Bundesrepublik, in Peter Glotz (Hrsg.), Ziviler Ungehorsam im Rechtsstaat, Frankfurt/M.p.35-39 

واژگان كليدي: بروز اعتراضات, اجتماعی,  افزایش محدودیت, کرونا , جهان