نیلوفر باقرنیا

دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

روسیه و پاکستان

در دو دهه اول دوران پساشوروی، روابط روسیه با کشورها به شیوه دوران جنگ سرد تداوم پیدا نمود. درواقع این کشور روابط نزدیک با هند برقرار کرده و در تقویت روابط با پاکستان به عنوان متحد نزدیک ایالات‌متحده، احتیاط لازم را به عمل آورد. اما از سال 2014، مسکو با برقراری توافق همکاری دفاعی با اسلام‌آباد، تحریم‌های تسلیحاتی که علیه این کشور اعمال نموده بود را لغو کرده و اقداماتی از قبیل نهایی ساختن فروش هلیکوپترهای جنگی MI-35، برقراری مانورهای مشترک، فروش موتورهای روسی در جهت استفاده پاکستان در جت های جنگی JF-150 را به انجام رساندند.

در واقع، از آنجایی‌که پاکستان هفتمین کشور بزرگ وارد کننده تسلیحات می‌باشد، می‌تواند بازاری بزرگ تسلیحاتی برای روسیه باشد زیرا روسیه دومین کشور بزرگ صادرکننده تسلیحات است. همچنین از نظر روسیه، پاکستان می‌تواند نقش محوری در ایجاد ثبات در افغانستان و مبارزه با ورود موادمخدر از این کشور از طریق آسیای مرکزی به روسیه باشد. از آنجایی که روسیه از حضور آمریکا در افغانستان ناراضی بوده و تمایل به حضور بیشتر در این منطقه داشته، پاکستان می‌تواند موقعیت نظاره‌گری در افغانستان برای مسکو را فراهم آورد. از طرفی پاکستان به دلیل مبارزه با اتخاذ سیاست انزوا نمودن آن از سوی آمریکا، در پی سرمایه‌گذاری اقتصادی در روسیه بوده است. دو کشور در این راستا، توافقی به ارزش 2 میلیارد دلار در سال 2015 در جهت توسعه خط لوله 1100 کیلومتری گازی از کراچی به لاهور امضا نمودند. در واقع تقویت روابط روسیه و پاکستان را می‌توان براساس روابط روسیه و ایالات‌متحده و موقعیت پاکستان تبیین نمود. تیرگی روابط پاکستان و آمریکا خود عاملی در جهت نزدیکی مسکو واسلام‌آباد بوده و روسیه امیدوار است با کاهش نفوذ واشنگتن در جنوب آسیا، نفوذ خود را در منطقه با توسعه روابط با پاکستان، گسترش دهد.

روسیه و افغانستان

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تغییر سیاست روسیه در قبال جنوب آسیا، نقش آن در افغانستان می‌باشد. این کشور طالبان را به عنوان گزینه‌ای موثر در جلوگیری از رشد داعش در افغانستان و در نهایت نفوذ در آسیای مرکزی تلقی کرده است. در این راستا، این کشور نشست‌های مختلفی را برای پیش برد روند صلح برگزار نموده است. در مقابل دولت مرکزی و ایالات متحده با این نشست‌ها مخالفت نموده به‌طوری‌که جان نیکلسون، ژنرال ارتش آمریکا در افغانستان، ادعا نمود که روس‌ها با اغراق در تعداد جنگنده‌های داعشی در تلاش برای مشروعیت بخشی به حمایت خود از طالبان هستند.  

درواقع، مسئله امنیت، اولویت منافع مسکو در افغانستان را شکل می‌دهد که به دنبال آن حضور یک قدرت با ثبات و مقتدر در این کشور برای روس‌ها بسیار مهم است، در واقع افغانستان ضعیف نمی‌تواند منافع روسیه در منطقه را تامین کند. مبارزه با تروریسم و افراط گرایی دلیل دوم برای اهمیت افغانستان است که روس‌ها همواره نگران انتقال تحرکات تروریستی از این کشور به آسیای مرکزی، همچنین ادامه این روند به سمت مناطق مسلمان نشین در قفقاز و جنوب روسیه هستند. مسئله سوم، انتقال مواد مخدر به روسیه از طریق افغانستان و آسیای مرکزی است. بخش قابل توجهی از فعالیتهای مربوط به قاچاق مواد مخدر از طریق افغانستان و آسیای مرکزی به روسیه منتقل می‌شود. روس‌ها همچنین تمایل دارند که در حوزه اقتصادی و تجاری افغانستان ورود پیدا کنند و بخش قابل توجهی از صادرات و بازسازی این کشور را به عهده بگیرند.

در حالت کلی می‌توان گفت روسیه در جهت دستیابی به منافع خود و حضور بیشتر در اقیانوس هند با تقویت روابط با کشورهای موثر منطقه از قبیل هند، پاکستان و افغانستان نفوذ خود را در منطقه جنوب آسیا افزایش داده است. این کشور با رقابت با قدر‌ت‌های برتر از قبیل ایالات‌متحده و چین، در تلاش است که دکترین اوراسیای بزرگ خود را به پیش برد. در نتیجه انتظار می‌رود که در آینده اهمیت این منطقه به‌خصوص مسائل افغانستان برای این کشور اهمیت بیشتری داشته و شاهد حضور بیشتر مسکو در روند صلح افغانستان باشیم.

منابع

بنگلادش ساخت اولین نیروگاه هسته ای خود را آغاز کرد. (1396, آذر 11). بازيابی در 2 4, 1398، از خبرگزاری صدا و سیما: http://77.36.163.227/00858u

دولت ضعیف در “افغانستان” منافع روسیه را تامین نمی‌کند. (1396, 01 06). بازيابی در 01 29, 1397، از خبرگزاری میزان: https://www.mizanonline.com/fa/news/277164/

روسیه قرارداد فروش سامانه‌های اس-400 به هند را امضا کرد. (1397). بازیابی از خبرگزاری فارس: https://www.farsnews.com/news/13970713000141

روسیه و بنگلادش توافقنامه گازی امضا کردند. (1391, دی 27). بازيابی در 2 4, 1398، از شبکه اطلاع رسانی نفت و انرژی: www.shana.ir/news/200296/

روسیه و سریلانکا برای آغاز همکاری هسته‌ای گفت‌وگو کردند. (1396, دی 30). بازيابی در 2 4, 1398، از ایسنا: https://www.isna.ir/news/96103016154/

کشمکش روسیه و آمریکا بر سر رابطه با هند. (1397, مهر 14). بازيابی در فروردین 28, 1398، از ایسنا: https://www.isna.ir/news/97071407817/

“More of Sri Lanka in Russia, and more of Russia in Sri Lanka”. (2019, January 19). Retrieved Apr 24, 2019, from Daily FT: http://www.ft.lk/news/%E2%80%9CMore-of-Sri-Lanka-in-Russia–and-more-of-Russia-in-Sri-Lanka%E2%80%9D/56-671161

Ahmad Khan, Shabir. (2016, Winter). Russia’s Changing Policy towards South Asia: Options for Pakistan. Central Asia Journal , 1-17.

Analysis: Why is Russia warming up to Pakistan? (2018, Feb 27). Retrieved 2019, from Down.com: https://www.dawn.com/news/1392060

Bangladesh-Russia co-operation. (2017, Dec 27). Retrieved Apr 24, 2019, from The Independent: http://www.theindependentbd.com/printversion/details/129845

Higgins, Andrew, Mashal, Mujib. (2019, Feb 4). In Moscow, Afghan Peace Talks Without the Afghan Government. Retrieved March 15, 2019, from The New York Times: https://www.nytimes.com/2019/02/04/world/asia/afghanistan-taliban-russia-talks-russia.html

India: Why Russia matters so much to India. (2018, May 21). Retrieved 2019, from economictimes.com: https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/why-russia-matters-so-much-to-india/an-inseparable-relationship/slideshow/64258488.cms

Kondratieva, Ksenia. (2017, Feb 23). Russia looks to be a player in Bangladesh’s rising economy. Retrieved Apr 24, 2019, from Russia Beyond: https://www.rbth.com/business/2017/02/23/russia-bangladeshs-economy-706743

Korybko, Andrew. (2018, Aug 2). Russia’s Naval Strategy in the Indian Ocean. Retrieved Apr 24, 2019, from Global Research: https://www.globalresearch.ca/russias-naval-strategy-in-the-indian-ocean/5649430

Kuzmina, Ksenia. (2019, Mar 22). Russia and the Indian Ocean Security and Governance. Retrieved Apr 24, 2019, from RIAC: https://russiancouncil.ru/en/analytics-and-comments/analytics/russia-and-the-indian-ocean-security-and-governance/

Lewis, David. (2018, Feb 26). Russia’s shift south. Retrieved Apr 16, 2019, from East Asia Forum: https://www.eastasiaforum.org/2018/02/26/russias-shift-south/

Mahajan,Shelly. (2018, March 20). The changing nature of Russia’s engagement in South Asia. Retrieved Apr 16, 2019, from South Asia Program: http://www.southasiaathudson.org/blog/2018/3/20/the-changing-nature-of-russias-engagement-in-south-asia

Volkhonsky, Boris. (2017, Feb 20). Why Russia should return to South Asia’s ‘smaller’ states. Retrieved Apr 24, 2019, from Russia Beyond: https://www.rbth.com/blogs/the_outsiders_insight/2017/02/20/why-russia-should-return-to-south-asias-smaller-states_705688

Younus, Uzair. (2018, June 7). Pay Attention to Russia’s South Asia Strategy. Retrieved 2019, from The Diplomat: https://thediplomat.com/2018/06/pay-attention-to-russias-south-asia-strategy/

واژگان کلیدی: بررسی، تحلیل، سیاست روسیه ، جنوب آسیا ، هند ، پاكستان ، نیلوفر باقرنیا