محمود باهوش فاردقی
مدرس دانشگاه و دانشجوی دکتری روابط بین الملل
مقدمه
منطقه خاورمیانه سرشار از عوامل منازعهساز تاریخی است که زمینه تنش را گسترش دهد. اهميت راهبردي و ژئوپليتيک سوريه را ميتوان چنین بیان کرد: اول، سوريه در جبهه مقاومت حضور راهبردي دارد. دوم، سوريه به‌عنوان يكي از كشورهاي خط اول مبارزه با صهيونيسم نقش مهمي در دفاع از مسئله فلسطين بازي میکند. سوم، سوريه از مقاومت اسلامي حمايت میکند، از آن گذشته دولت سوريه بیش از هزاران آواره فلسطيني در خود پناه داده است. چهارم، بدون دمشق، اعراب نميتوانند با اسرائيل صلح کنند گزارهای که هنوز اعتبار خود دارد؛ بنابراین توجه همواره رژیم صهیونیستی اسرائیل درصدد بود و خواهد بود در جریانات منطقهای و کشور سوریه که یکی از مدافعان جریان مقاومت اسلامی و مسئلهی فلسطین نقش بازی کرده و این کشور (سوریه) را از جریان مذبور جدا سازد تا از این سوی کشورهای حامی مقاومت اسلامی را را در حاشیه قرار دهند و تضعیف سازند؛ هر چند این امر، با توجه به گسترش حمایتهای محور مقاومت از سوریه در مقابل تکفیرها با مشکل جدی و اساسی مواجهه شدهاند که این امر خود میتوان به معنا تقویت بیشتر جبههی مقاومت و حامیان آن در منطقه باشد، امری که مسلماً خوشایند رژیم صهیونیستی و حامیان آن نخواهد بود.
بحران سوریه و سیاستهای رژیم صهیونیستی
باگذشت چندین سال از بحران سوریه، توجهات بینالمللی متفاوتی به آن جلب شد و هم نظام سوریه و هم مخالفان، حمایتهای نظامی، سیاسی و… از متحدان خود دریافت کردند. رژیم صهیونیستی به دنبال آن بوده تا از حوادث سوریه در جهت منافع خود سود برده و موانع موجود را کاهش دهد؛ به‌ویژه بعد از پیروزی حزب‌الله و حماس، افسانه شکست‌ناپذیری این رژیم زیر سؤال رفته است؛ از این‌رو رژیم اسرائیل درصدد برآمده تا از فضای موجود برای تقویت موازین تضعیف‌شده خود بهره جوید. از سوی، تلاش رژیم اسرائیل بر آن است تا از طریق حمایت از شورشیان و تکفیرها و کمک به تضعیف حکومت سوریه، شرایط لازم برای به قدرت رسیدن حکومت جدید که همسو با این رژیم (رژیم اسرائیل) بوده باشد با کمک به این شورشیان و تروریستها فراهم آورد. در چنین شرایطی، ممکن است حزب‌الله و یا حماس نیز با استفاده از ابزارهای سیاسی و… موردحمله قرار گیرد. علاوه بر این، این رژیم خواسته است تا از طریق گفتگو با نمایندگان معاند سوری و تروریستیهای موجود در این کشور در قالب سیاست پیشگیرانه سود جسته و آنها را در جهت اهداف خود به کارگیرد؛ درواقع با شروع اعتراضات سوریه، اکثر بازیگران منطقهای و فرامنطقهای ازجمله رژیم اسرائیل، با مناسب دیدن فضا، تکلیف خود را بر حذف دولت مستقر در سوریه با کمک راهبرد اتحاد و تأسیس نظام موافق با خود دانستهاند.
سناریوهای رژیم صهیونیستی اسرائیل در قبال حوادث سوریه
سوریه در جریانات حوادث و وقایعی که در این کشور در دههی دوم هزارهی جدید اتفاق افتاد درگیر مناقشات گردید که برخی و بخشی از آنها از خارج ناشی یا حمایت میشد، حوادثی که براثر شورشها و ناراضیتهای در این کشور بروز نمود؛ ولکن این کشور رفته‌رفته به عرصه برخورد و درگیریهای کشورهای منطقه و از آن مهمتر گروههای تروریستی و افراطمابانه کشانده است که با کمک برخی جریانات فکری و مالی کشورهای منطقه و فرامنطقهای آن را عرصهی پر برخورد و خشونت باری ساخت که گاه در برخی از آنها حتی وجدان انسانی را جریحهدار نموده و متأثر میساخت. در این میان برخی کشورها همچون رژیم صهیونیستی نیز سود میبردند؛ چراکه ضمن مخدوش سازی چهره اسلام و درگیری در میان پاره از کشورهای اسلامی، میتوانست بهتر از گذشته منافع و اهداف خود را دنبال نموده و راحتتر و بدون مزاحمت سیاستهای چون تداوم شهرک‌سازی، تداوم فلسطینزدایی از سرزمین اشغالی، تضعیف کشورهای هم‌جوار، تضعیف جبههی مقاومت، ایجاد کشوری با سیاست خنثی در مرزهای خود و… را دنبال نماید، حال میتوان برخی از ابعاد راهبردی یا سناریوهای که توسط رژیم اسرائیل در جهت اهداف مذبور به‌کار برده شده یا میشود، را چنین بیان نمود:
1- ائتلاف و اتحاد با کشورهای غربی
مسئلهی حمایت از رژیم صهیونیستی و تقویت موازین آن در مقابل اعراب همیشه از سیاستهای کشورهای غربی بوده است. از یک‌سو، رژیم اسرائیل سعی دارد با بزرگ شدن تنشها افراطیها در سوریه و گسترش آن به سایر مناطق، کشورهای غربی و اروپای را به همراهی با خود سوق دهد تا ضمن تحت‌فشار قرار دادن حکومت سوریه، مخالفان آن را مورد حمایت قرار دهند و به‌این‌ترتیب مسئلهی فلسطین را از سوی تحتالشعاع قرار داده و از عمومیت خارج کند و زمینهی همراهسازی بیش‌از پیش کشورهای غربی و اروپای را با خود همراه ساخته است؛ و به‌این‌ترتیب حمایت مالی و معنوی غرب را برای خود بیش از گذشته فراهم میآورد؛ چرا که در شرایط جدید، آمریکا و غرب که گزینههای لازم برای جایگزینی حکومت بشار اسد به‌منظور تغییر سیاستهای سوریه را نداشتهاند، درصدد برآمدند تا جریانات موجود در سوریه حمایت به عمل‌آورده و با تقویت شورشیها و معاندین سبب تضعیف حکومت سوریه از درون شوند؛ این مسئله که به ظن برخی پروژهای اسرائیلی_آمریکا بوده که در جهت به حاشیه راندن قضیه فلسطین و مقاومت انجام‌گرفته است.
2- ائتلاف و اتحاد با کشورهای عربی_ اسلامی
ازجمله سیاستهای دیگر اسرائیل برای تقویت خود و تضعیف جبههی مقاومت هم‌سوسازی برخی کشورهای عربی و اسلامی با خود در حوادث منطقه ازجمله سوریه بوده است و درواقع، رژیم اسرائیل با همراهسازی برخی کشورها که در گروه کشورهای حامی مقاومت قرار نمیگیرند یا به نحوی با آنها مخالفاند درصدد برآمده تا بر قدرت جبههی مخالفان حکومت سوریه بیفزاید و به‌تبع آن موازین خود را تقویت نمایند و در این را از ابزارهای متعددی استفاده میکند تا از قدرت و اعتبار جریان مقاومت در منطقه بکاهد و آن را دچار تزلزل نماید و در میان پارهی از کشورهای عربی یا غیرعربی و مسلمان در منطقه هستند که با اقدامات خود میتوانند در مسیر همسو با رژیم صهیونیستی به اختلاف کشورهای اسلامی دامن زده و جریانات تکفیری را در سوریه تقویت نمایند، لاکن ازنظر برخی، این کشورها درواقع به اقدامات مبادرت وزیدهاند که درنهایت گریبان خود آنها را نیز خواهد گرفت و خود آنها نیز از بلای آن به دور نخواهند بود، چنان‌که گسترش و انجام اقدامات تروریستی از سوی تکفیرها نیز این امر را ثابت نموده و خواهد نمود.
3- وارد کردن مستقیم ایلات متحده آمریکا در قضیهی سوریه
درحالی‌که قضیه سوریه یک قضیه داخلی بود و دخالت در این کشور و اوضاع داخلی آن برخلاف اصول و منشور سازمان ملل بوده است؛ اما در مواردی متعددی ایالات‌متحده آمریکا نهتنها آن را به‌صورت پنهان بلکه آشکارا نقض نموده است و این مورد به‌ویژه در زمانهای که ترس از شکست نیروهای تکفیری بیشتر بوده ملموستر به نظر میرسد، اما در این بین، هرچند اسرائیل به‌هیچ‌وجه اطمینان ندارد که دولت ترامپ خواسته‌های آن را جامه عمل بپوشاند؛ اما در مقایسه باسیاست اوباما به نظر برخی گزینههای ترامپ سبب گردیده است تا دولت رژیم صهیونیستی، دولت ترامپ را گام بزرگی به سمت جلو میبیند (تسنیم، 1396، منبع اینترنتی) و درصدد ترغیب دولت ترامپ در این مسیر برآید. رژیم اسرائیل متوجه است که در صورت هرگونه عقب نشستن آمریکا، به‌تنهایی در معرض حوادث بعدی قرار خواهد گرفت، از همینرو، تلاش برای سوق دادن واشنگتن به این سمت است که فقط یک حمله به سوریه (پایگاه شعیرات) کافی نیست بلکه باید در سطح گسترده و بسیار مؤثر وارد عمل شد به‌گونه‌ای که حضور روسیه و متحدانش در خاک سوریه را محدود کند (تسنیم، 1396، منبع اینترنتی) و با این اقدامات محور مقاومت را به عقب براند و تضعیف نماید.
فرجام سخن
درواقع تغییر رژیم در دمشق مهم‌ترین و تنها راه برای اسرائیل و امریکا و سایر متحدانشان جهت حذف سوریه از محور مقاومت نیست، بلکه بی‌ثبات کردن و خنثی کردن سوریه و تبدیل آن به یک کشور ناتوان و تجزیه‌شده هدف اصلی آن‌هاست (ناظم رعایا، بیتا، منبع اینترنتی) تا از این مسیر این کشور را به کشور فرماندهی با کمک تکفیرها بدل سازند. از سوی، به ظن رژیم صهیونیستی دخالت آمریکا در سوریه میتواند ضامن منافع این رژیم (رژیم اسرائیل) در ارتباط با تشکیل آینده سوریه باشد؛ به این معنی که با حذف بشار اسدحکومتی در آینده در این کشور تشکیل شود که اگر متحد رژیم اسرائیل نباشد، دشمن آن نیز نباشد و در عین‌حال، رژیم اسرائیل به دنبال آن بوده است تا بشار اسد و متحدانش را به‌عنوان دشمنان خود از میدان و عرصهی سوریه کنار بزند (خبرگزاری تسنیم، 1396، منبع اینترنتی) و از این مسیر به اهداف نهایی خود یعنی حذف جبههی مقاومت و تداوم خود دست یابد؛ لاکن باید دانست که این اقدامات و سناریوها رژیم اسرائیل با مشکلات مواجهه شد و خواهد شد؛ چراکه اندیشه مقاومت تنها با تضعیف یک حامی و کشور نهتنها کاهش نخواهد یافت، بلکه بلعکس سایر کشورها و گروهها را بر آن خواهد داشت تا به تقویت بیش از پیش این تفکر پرداخته و آن را گسترش دهد؛ از سوی وجود نیروهای همچون داعش در این کشور، آن را به عرصهی بدل خواهد کرد که در آینده دامن حامیان آن را خواهد گرفت، از سوی دیگر، پیروزیهای محور مقاومت در سوریه، میتواند باعث گسترش این تفکر و ایجاد خطر جدیتر برای رژیم صهیونیستی و متحدان آن، به همراه داشته باشد و به تعمیق تفکر مقاومت بیش‌ازپیش کمک برساند.
- منابع و مآخذ
خبرگزاری تسنیم، (1396). دست‌وپا زدن اسرائیل برای سوق دادن آمریکا به جنگ مستقیم با ایران. منبع اینترنتی: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/02/05/1389180/.
خبرگزاری تسنیم، (1396). رضایت اسرائیل از شدت مواضع آمریکا علیه ایران. منبع اینترنتی: http://www.afkarnews.ir.
ناظم رعایا.(بیتا). هدف نهائی از دخالت در سوریه: مرحله استراتژیک در جنگ پنتاگون علیه ایران. مترجم: علی مفرح. منبع اینترنتی: http://www.iran-si.com/vdcd2f0o6yt0k.a2y.htm.
واژگان کلیدی: بحران سوریه، راهبرد، سناریو، رژیم اسرائیل ،محور مقاومت
