مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اجلاس اخیر جی20 به بحث توجه به خشکاندن ابزارها و منابع مالی داعش توجه کرد. گذشته از این نیز در هفته های اخیر جدا از حملات هوایی روسیه به تانکرهای نفتی داعش بسیاری در جهان به توقف منابع مالی داعش توجه کرده اند. در این راستا برای بررسی وضعیت منابع مالی و چگونگی قطع آن گفتگویی با دکتر حمیدرضا دهقانی داشته ایم:
واژگان کلیدی: ابزارهای مورد نیاز خشکاندن منابع مالی داعش، منابع مالی داعش، ابزارهای مورد نیاز خشکاندن منابع مالی داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر نگاهی به سال های گذشته و در واقع منابع مالی و سیاسی داعش داشته باشیم در دو سال گذشته عمده ترین منابع مالی داعش از چه حوزه هایی تامین می شده است؟
در مورد منابع داعش روایتهای متفاوتی وجود دارد. یک روایت معتقد است که تعداد زیادی حلقه ی چاه نفت در سوریه و عراق در دست داعش است و داعش روزانه با تعداد زیادی تانکر این نفت ها را به ترکیه منتقل می کند. لذا یکی از منابع مالی داعش نفت عراق و به ویژه سوریه است. منبع دیگر مالی غارت آثار باستانی دو کشور است؛ یعنی آثار باستانی را قاچاق کرده و فروخته است؛ منبع دیگر از طریق گرفتن فدیه و مبالغی در ازای گروگان ها و هم چنین از فروش اسیران و به ویژه زنان است. هم چنین یک سری مالیات هایی برای کسانی که در محل زندگی یا محل کسب و کارشان تعیین می کنند. ولی روایتی دیگر نیز و جود دارد که بر این امر استوار است که بسیاری از کمک ها از طریق برخی دولت ها و هم چنین برخی اشخاص در دولت ها به داعش داده می شود و مبالغی مانند بحث نفت ، فدیه ، اصطلاح فروش زنان همه ی ظاهری است که مبالغ اصلی پنهان بمانند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به بحثی که اخیر در سطح نظام جهانی (به ویژه توجهی که اجلاس جی بیست به مسئله ی کنترل منابع مالی داعشی ) داشته است، از نگاه شما با چه ابزارها و تاکتیک هایی می توان منابع مالی داعش را کم کرد یا از بین برد ؟
در مورد ابزارهای قانونی ما کمبودی نداریم. قطع نامه های 2170. 2178. 2199بیست و یک هفتاد و هشت، به ویژه قطع نامه ی بیست و یک نود و نه در ارتباط با ممنوعیت هرگونه کمک مالی به داعش و گروه های مرتبط با القاعده است، ولی به این قطع نامه ها عمل نمی شود . به نظر من جدیتی در این کار نیست. اگر جدیت باشد (هم چنان که آمریکایی ها مسئولانی را مقرر کرده بودند از فدرال رزرو که این ها در سراسر جهان می گشتند تا اگر شرکتی با ایران قرار داد داشت آن ها آن شرکت را مجازات می کردند) برای آنها امکان دارد که منابع را قطع بکنند. ولی من فکر می کنم که مجموعه ای از کشورهای غربی و برخی کشورهای منطقه ای و کشورهای عربی جدیتی در بحث اجرای قطع نامه های ضد داعش ندارند و اگر داشتند امکان جلوگیری از دستیابی داعش به منابع مالی وجود داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در سطح منطقه ای تا چه حدی ممکن است فشار بر بازیگرانی مثل قطر، عربستان، ترکیه تا منابع مالی داعش را از دسترس خارج می کند؟
خیلی می تواند مؤثر باشد. به نظر من اگر کشورهای منطقه مخصوصا سه کشوری گفته شده به تعهدات خود در ارتباط با قطع کردن راه هایی که منابع مالی به دست تروریست ها میرسد، جدیت به خرج دهند و آن را اجرا بکنند ما تا حدود زیادی شاهد فرو کاسته شدن منابع مالی داعش و دیگر گروهای مرتبط با القاعده خواهیم بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به نقش سازمان های بین المللی چه سازمان های جهانی سازمان های نظامی و امنیتی بپردازیم؛ این سازمان ها با چه ابزارهایی می توانند منابع مالی داعش را از بین ببرند؟
سازمان های بین المللی در بحث پول و منابع پولی روش هایی دارند، سازمان های بین المللی در بحث خرید و فروش آثار عتیقه و آثار باستانی روش هایی برای جلوگیری دارند، سازمان هایی در ارتباط با بحث فروش نفت هم یک روش هایی دارند. هر کدام از این ها روش های خود را دارند و اگر به وظایف خود در ممنوعیت ارتباط با گروه های تروریستی عمل کنند، ما شاهد قطع این کمک ها خواهیم بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به این حملات اخیر روسیه بر ضد منابع نفتی داعش بپردازیم، تا چه حدی ممکن است این ضربات عمده ای را در توان اقتصادی داعش وارد کند؟
اگر روایت در مورد منابع مالی داعش ( شمال فروش نفت قاچاق و مالیات ) را بپذیریم، در این صورت تا حدود زیادی این منابع می تواند با بمباران ها متوقف شود ولی اگر این منابع ظاهر امر باشد و در باطن امر کمک های مالی برخی دولت ها و برخی اشخاص در دولت ها باشد در آن صورت بمباران فایده ای نخواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصولا سازمان هایی مثل کنفرانس های اسلامی و سایر نهاد های مذهبی در جهان اسلام در بحث زکات و به نوعی کمک های دینی (که بعضی از جریان های مختلف به داعش می پردازد) چه رویکردی در می توانند داشته باشند ؟
ما به دیدگاه مشترکی و برداشت حداقل نزدیک به یکدیگر مبنی بر این که افراط گرایی و تروریزم با روح اسلام سازگار نیست و اسلام از افراط گرایان و تروریست ها بیزار است در جهان اسلام نیازداریم. اگر ما بتوانیم به یک چهارچوب فکری در این زمینه دست پیدا کنیم و از تکفیر بخشی از مسلمان ها توسط بخش دیگری و یا توسط برخی بلندگوها، تلویزیون ها، رسانه ها و متفکرانی (که خود را نماینده ی بخشی از جهان اسلام می دانند) جلوگیری کنیم و آنها دست از این اقدامات تکفیری بردارند و بخش دیگری از جهان اسلام را و حتی بخش های وسیعی از جهان اسلام را تکفیر نکنند شاید بتوان از بنیه ی فکری و عقیدتی و نظری تروریست ها و افراط گرایان بکاهیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط فعلی در چه صورتی ممکن است در بازه زمانی کوتاه مدت یا میان مدت داعش از نظر توانایی مالی به ورطه ی سقوط و ناتوانی بیفتد؟ آیا ممکن است چنین اتفاقی بیفتد؟
بله در صورتی ممکن است که کشورهایی که در این موضوع دخیل هستند به این نتیجه برسند که حمایت از داعش برای منطقه، جهان و حتی برعلیه خودشان می تواند خطرساز باشد. در آن صورت ممکن است به این نتیجه برسند که اقدامات جدی ای را برای ممانعت از وصول منابع مالی به تروریست ها انجام دهند. در آن صورت امیدی هست. اما اگر همچنان بهره گیری از تروریزم به عنوان ابزاری در سیاست خارجی برخی کشورها استمرار پیدا کند، ما امید چندانی به ممانعت از وصول این کمک های مادی به تروریست ها نداریم.
