دکتر محمدحسن صنعتی
پژوهشگر مسائل بين الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
- بایدن مثل هر چهره سیاسی تازه ای که بر سر کار می آید می خواهد در صحنه بین الملل خودی نشان دهد. او می پندارد با عهدشکنی های سلف خود ترامپ در بسیاری از تعهدات بین المللی از جمله در برجام ، حیثیت جهانی امریکا ملکوک شده و اکنون باید در حرکتی ” متفاوت” از ترامپ به برجام بازگشت، خصوصا که :
الف : به اذعان کارشناسان نزدیک او فشار حداکثری بر ایران ثمری نداشته ،
ب :برجام می توانست دستاویز خوبی برای حضور همراه با نظارت و جاسوسی در تاسیسات هسته ای ایران باشد،
پ :در ایران – به زعم پاره ای از کارشناسانش – گرایش تندروانه ای هم هست که ممکن است بهانه و قدرت یابد،
ت :این رفتار بایدن می تواند رفتاری از سر قدرت و اعتمادبه نفس تلقی شود، …
- بایدن دستور زدن مواضع نیروهای احتمالا مرتبط با تهران در سوریه و در مرز با عراق را صادر می کند تا قطعه خوشایند اسرائیلی ها که رضایت لابی صهیونیستی پشت سر آنها بخش ثابت سیاست خارجی امریکاست در پازل رفتار خاورمیانه ای امریکا تامین شده باشد. در این پازل ، محمد بن سلمان نیز که از بی تماس ماندن کلافه شده و احساس پس زدگی دارد و گزارشهای مربوط به قتل خاشقچی او را در ضعیف ترین موضع قرار داده ، گزینه کتک خور و دم دستی خوبی به عنوان نماینده عربستان از کشورهای شاخص در جبهه ی– ولو فرضی – عربی به شمار می آید . می توان با گرفتن فیگور دفاع از حقوق بشر دو جا کاسب بود. هم امریکا را مدافع حقوق بشر نشان داد و هم شاهزاده های چموش سیاست را كه حالا دیگر حاضر شده اند باج بدهند و جمع زیادی از زندانیان را تا قبل از ماه رمضان آزاد کنند لگام زد تا بیش از این تحریکات در داخل عربستان و به تبع ، علیه منافع امریکایی – آرامکویی ایجاد نکنند.
- بایدن به آزادسازی بخشی از موجودی ایران در کره جنوبی، ژاپن و عراق چراغ سبز نشان می دهد تا به زعم خود در زمان ضرب العجل خورده از سوی ایران و زودتر از دیر شدن ، نشانه های حسن نیت و قابل اعتماد بودن امریکا ارائه شده باشد .
- رقیبی چون چین در عین اعمال سیاستهای سرکوبگرانه علیه مسلمانان اویغور ، می خواهد در میدان اقتصاد ایران برگ های برنده و یکه تازانه فراوانی چون حضور بی رقیب در بنادر ایران ، استخدام متخصصین تا کارگرهای ماهر چینی در گروه های هزارنفره ، به بهانه حضور اقتصادی ، و رصد امور داخلی ایران را در دست داشته باشد. بایدن نمی تواند این میدان را همچنان در تیول نسبی چین ببیند و می پندارد زودتر باید تمهیدی اندیشید.
- در موضوع ممکن نشدن ملاقات بین رئیس جمهوری روسیه و رئیس مجلس جمهوری اسلامی ایران، همه سخن گفتند و گمانه پردازی کردند جز مقامات رسمی روسیه و این پیش بینی نحوه رفتار روسیه به عنوان متحد استراتژیک ایران تا کنون ، در قبال هر نوع سناریویی که از سوی امریکایی ها پیش کشیده شود را با مجهولات مواجه کرده است.
- از نظر آژانس بین المللی انرژی هسته ای لغو پروتکل الحاقی از سوی ایران یعنی شکست و بدتر از آن یعنی “شرایطی کاملا جدید برای جهان”. این یعنی آژانس نیز از امریکا برهم زننده قرار حداقلی یا حداکثری با ایران می خواهد تا سریعتر شرایط را برای حفظ امنیت جمعی و جهانی به شرایط 4 سال پیش برگرداند و مخاطب این مطالبه بایدن است.آنان بشدت نگران از پیامد پیام هایی هستند که رسیده: ایران به دنبال تکنولوژی های سرنوشت ساز است.
- در سالهای اخیر ، پدیده ای چون دیپلماسی توئیتری روز به روز موضوعیت بیشتری یافته است. صحنه سیاست تنها در عرصه بین الملل با پیچیدگی مواجه نیست . نهادهای قدرت در داخل کشورهایی که بازیگران اصلی صحنه جهانی اند ، رفتارهایی پیچیده را در پیش گرفته اند این در حالی است که جایگاه و نسبت آنان با قدرت خاصه در نسبتهای بین الارکانی روشن نیست و رویکردی ژله ای در پیش گرفته است.بعلاوه اینکه ، کشیده شدن بخش قابل ملاحظه ای از آنچه به مثابه بخش چانه زنی مذاکرات به روال معمول ممکن بوده است ماهها و بعضا سالها به طول انجامد به فضای مجازی ، عنصر سرعت و به تبع آن شتابزدگی را به وجه ماهوی مذاکره و دیپلماسی تبدیل کرده است.
- در چنین شرایط پیچیده ای بهترین و عاقلانه ترین کار از نظر امریکایی ها می تواند بازگشت به برجام باشد که دوستان هم حزبی بایدن در یک دوره طولانی رفت و برگشت احتمالا پخته سیاسی به سرانجام رسانده اند. از این منظر سخن جیک سالیوان مشاور امنیت ملی امریکا بهتر قابل درک است که می گوید: “مهم ترین مسئله این است که پشت یک میز بنشینیم”. امریکا نمی تواند نگرانی خود را پنهان کند از اینکه ممکن است با قابلیتی که ایران برای هر نوع ابتکار عمل از خود نشان داده و برق آن چشم رفقای سنتی را نیز زده است ، مسائل به طریقی دیگر ، شاید هم با رویکرد به منافع اروپایی ها فیصله یابد بی آنکه ملاحظه ی اهداف راهبردی امریکا شده باشد. از این رو هیچ تمایلی به تدارک چندین میز پیدا و پنهان در این پرونده ندارد و بایدن مایل است باز هم دموکراتها خاتمه دهنده دغدغه ای جهانی چون پرونده هسته ای ایران به چشم آیند.
- بایدن هرچه در بازار جهانی می گردد زمانی برای خریدن ولو به قیمت گزاف پیدا نمی کند.از سویی نیک می داند هر نوع سیاست شتابزده و ناسنجیده ای نه تنها موقعیت او به عنوان چهره ای که یک ریاست جمهوری دو دوره ای را در میانه راه و با بدبیاری رقیب برده است به خطر می اندازد که ممکن است در دراز مدت حزب دموکرات را در آینده حیات سیاسی خویش با چالش های پرهزینه مواجه کند.
- اکنون دیگر به روشنی می توان دیپلماسی امریکا را آمیزه ای از اظهارات دوگانه و چندگانه و به قولی یکی به نعل یکی به میخ تلقی کرد . این رفتار با هدف داشتن پاسخ در قبال رفقا و رقبای سابق و لاحق در پیش گرفته می شود و در نتیجه در همان حال که پالس هایی مبنی بر تمایل به بازگشت امریکایی ها به برجام نشان داده می شود ، از قول سخنگوی وزارت خارجه امریکا می شنویم: مانع از ارائه سلاح به ایران می شویم.
