فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگرو مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
اوپک پلاس متشکل از 24 کشور صادرکننده نفت هستند که حدود 80 درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند. از آن جایی که آن ها تامین کنندگان اولیه نفت در جهان هستند، هرگونه تغییر در تولید توسط این کارتل مستقیماً بر قیمت جهانی نفت تأثیر می گذارد. در اجلاس اخیرا ائتلاف اوپک پلاس ، که تصمیم به کاهش تولید2 میلیون بشکه نفت در روز گرفته شد، به زودی جهان شاهد افزایش مستقیم قیمت‌های نفت خواهد بود و در نتیجه نرخ‌های تورم بالا خواهد رفت.
به نظر می‌رسد عربستان سعودی می‌خواهد روسیه، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز طبیعی جهان را به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه اوپک پلاس را در مقابله با آمریکا حفظ کند. این تصمیم بایدن را با یک انتخاب دشوار روبرو کرده است .سوال بزرگی که پیش روی سیاست گذاران آمریکا قرار دارد این است که آیا آمریکا از اهرم های محدود کردن ، توقف فروش تسلیحات یا تصویب لایحه ای برای محدود کردن نفوذ اوپک برای تاثیرگذاری بر سیاست های عربستان سعودی استفاده خواهد کرد؟
– تولید و قیمت نفت
جوبایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در ماه ژوئیه به عربستان سعودی سفر کرده بود، کشوری که متعهد شد به دلیل نقش ادعایی خود در ترور جمال خاشقجی، ستون‌نویس واشنگتن پست ، تا حدی برای درخواست نفت بیشتر، به یک کشور «محرم» تبدیل شود. افزایش اندک 100000 بشکه در روز در ماه اوت از آن زمان با تلاش برای کاهش توسط عربستان سعودی جایگزین شده بود.(1)
آمریکا و کشورهای اروپایی از عربستان سعودی و امارات خواسته بودند تا از نفوذ خود در اوپک علیه کاهش تولید نفت استفاده کنند تا در بحبوحه تداوم بحران جهانی انرژی از قیمت های بالای نفت جلوگیری کنند.اوپک این درخواست ها را نادیده گرفت .در زمانی که حفظ عرضه جهانی انرژی از اهمیت بالایی برخوردار است، این تصمیم بیشترین تاثیر منفی را بر کشورهای با درآمد پایین و متوسط خواهد داشت که در حال حاضر به دلیل افزایش قیمت انرژی در حال فروپاشی هستند.(2)
کاهش تولید 2 میلیون بشکه ای نفت با مصرف روزانه 100 میلیون بشکه در جهان ، تفاوت زیادی ایجاد خواهد کرد. بر اساس گزارش اوپک ، روسیه، عربستان سعودی، عراق، امارات و کویت از نوامبر 2022 به طور داوطلبانه اکثر کاهش تولید نفت را انجام خواهند داد.(3) اما این که چرا اوپک پلاس تولید خود را کاهش داد؟وزیر انرژی عربستان سعودی، می‌گوید اقتصاد جهانی در حال کاهش به سوخت کمتری برای سفر و صنعت نیاز دارد.اوپک پلاس به دنبال این بود که «در جلوتر از منحنی» باقی بماند. او نقش این گروه را به عنوان “نیروی تعدیل کننده برای ایجاد ثبات” توصیف کرد.
با افزایش این کاهش، اقتصاد جهانی به سمت رکود خواهد رفت. زیرا قیمت‌های بالای انرژی – نفت، گازهای طبیعی و برق – را به دنبال دارد و مصرف‌کنندگان را از قدرت خارج می‌کند.(4) کمبود تولید، که با جنگ روسیه در اوکراین ، فشار صعودی بر قیمت انرژی وارد کرد ، بایدن مجبورشد از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا برای کنترل قیمت بنزین استفاده کند. با کاهش تولید اخیر اوپک پلاس، بایدن بلافاصله پس از اعلام این تصمیم ، بیانیه ای صادر کرد و دستور داد 10 میلیون بشکه از ذخایر نفت آمریکا وارد بازار شود. (5)
بایدن در طول ریاست جمهوری خود سه بار مجبور به آزادسازی نفت از ذخایر استراتژیک نفت آمریکا شد. او در سال 2021 برای اولین بار 50 میلیون ، دومین بار 30 میلیون و سومین بار 180 میلیون بشکه از ذخیره اضطراری نفت بازار انرژی را پوشش داد.
کاهش تولید یک تغییر در سیاست جدید اوپک پلاس است. آخرین باری این گروه تولید نفت خود را کاهش داد در سال 2020، زمانی بود که در شروع همه گیری های کاهش یافت.(6) بایدن به جای این که به بازارها اجازه دهد عرضه و تقاضا را از طریق تغییرات قیمت متعادل کنند، نفت ذخیره استراتژیک نفت – یک ذخیره اضطراری – را برای مقابله با افزایش قیمت بنزین فروخته است. فروش و تحویل در انتخابات میان‌دوره‌ای ادامه یافته است تا ترس آمریکا در مورد تورم و رکود را متوقف کند. (7) اما با کاهش تولید توسط اوپک پلاس ، انتشار ذخایرنفت بایدن نتیجه معکوس خواهد داشتَ و قیمت بنزین با افزایش قیمت نفت افزایش می یابد. لذا در صورت نیاز کشور، ذخایر اضطراری کمتری وجود خواهد داشت که بتوان روی آنها حساب کرد.بنظر می رسد کاهش تولید نفت از آن جایی که روسیه جزو اعضای اوپک پلاس است، قطعاً نوعی عنصر سیاسی در این تصمیم وجود دارد، به ویژه با توجه به این که مستقیماً قبل از این نشست، هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا بسته تحریمی جدید یا ایده جدیدی را ارائه کردند.(8)
– سیاست کاهش نفت
کاهش عرضه باعث افزایش تنش بین عربستان سعودی و آمریکا خواهد شد، زیرا بایدن تمام تلاش خود را برای کنترل قیمت گاز در ایالات متحده قبل از انتخابات میان دوره ای آمریکا با ترغیب کشورهای خاورمیانه به افزایش تولید نفت انجام داده است. در بیانیه مقامات آمریکایی، بایدن از این تصمیم اوپک پلاس که آن را اقدام کوتاه فکرانه نامید،مایوس شده است. زیرا این اقدام قیمت قبوض برق و بنزین کشورهای با درآمد متوسط و پایین‌تر را افزایش خواهد داد.(9)
شماری از دموکرات‌های کنگره از آمریکا خواستند به این اتهام که محمد بن سلمان از حمایت بیش از 70 ساله عربستان سعودی از یک استراتژی استراتژیک دست کشیده است، از تدارک تسلیحات و حفاظت نظامی آمریکا برای چندین دهه از عربستان سعودی عقب‌نشینی کند. زیرا عربستان و آمریکا در یک شراکت متعهد شده بودند که آمریکا از پادشاهی عربستان در برابر دشمنان خارجی خود محافظت کند و عربستان سعودی نیز به بازارهای جهانی نفت کافی برای پایدار نگه داشتن آنها دهد.
کنگره و دولت معتقدند کاهش نفت قیمت‌ها را افزایش می‌دهد و درآمد نفتی روسیه را برای ادامه جنگ به‌رغم تحریم‌های بین‌المللی ، تقویت می‌کند و اقتصاد جهانی آمریکا را با عرضه انرژی اضطراری متزلزل می‌کند. (10) همچنین دموکرات ها بلافاصله لایحة خروج نیروهای آمریکایی و باتری‌های موشکی از عربستان سعودی و امارات متحده عربی ، که هر دو هدف حملات موشکی حوثی‌ها قرار گرفته‌اند ، را ارسال کردند.
قانونگذاران دموكرات مدعی شدند که امارات و عربستان سعودی با بالا نگه داشتن قیمت نفت به وضوح در کنار روسیه در جنگ علیه اوکراین قرار گرفته اند.لذا از بایدن خواسته اند که پس از خیانت آشکار ریاض و ابوظبی، از حمایت سنتی خود از کشورهای حاشیه خلیج فارس دور شود. نماینده کنگره آمریکا نیز در بیانیه ای گفت: ما به عنوان یک ملت باید روابط خود با سعودی ها را مورد ارزیابی مجدد قرار دهیم و به آنها یادآوری کنیم که ابرقدرت کیست.(11)
کاهش نفت اوپک آمریکا را مجبور به تجدید نظر در سیاست خارجی خود می کند.ایالات متحده عربستان سعودی را به “همسویی با روسیه” متهم می کند و در عین حال به دنبال از سرگیری تولید نفت ونزوئلا است.
– سخن پایانی
عربستان سعودی که حدود یک سوم ذخایر نفت اوپک را کنترل می کند و به عنوان متحد آمریکا تلقی می شود ، به درخواست جو بایدن در برابر اتخاذ چنین اقدام شدیدی توجهی نکرده است. لذا دولت بایدن گزینه هایی روی میز دارد، اما آن ها با چالش هایی همراه هستند:
دولت بایدن در حال بررسی ممنوعیت صادرات سوخت برای ایجاد ذخایر داخلی و پایین نگه داشتن قیمت‌های مصرف‌کننده است، اما بزرگترین گروه‌های نفتی ایالات متحده حاضر نیستند . آنها استدلال می‌کنند که این ممنوعیت سطح موجودی را کاهش می‌دهد، ظرفیت پالایش داخلی را کاهش می‌دهد، فشار صعودی بر قیمت سوخت مصرف‌کننده وارد می‌کند و متحدان ایالات متحده را در زمان جنگ از خود دور می‌کند.
همچنین آمریکا به دنبال کاهش تحریم‌ها علیه ونزوئلا است تا به شورون، آخرین تولیدکننده بزرگ نفت آمریکا که در این کشور فعالیت می‌کند، اجازه دهد نفت را به آن جا پمپاژ کند. میلیون ها بشکه نفت ونزوئلا می تواند عرضه از دست رفته روسیه را جبران کند. اما ابتدا نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا باید با از سرگیری مذاکرات با مخالفان این کشور موافقت کند تا برای انتخابات ریاست‌جمهوری آزاد و عادلانه در سال 2024 تلاش کند.(12)
تحلیلگران معتقدند عربستان سعودی نه تنها از نظر سیاسی، بلکه از نظر اقتصادی نیز ضرر می کند، زیرا آنها به طور نامتناسبی بیش از هر کشور دیگری به عنوان تنها کشوری که سهمیه های موجود خود را برآورده می کند، سهم بازار را از دست خواهند داد . این در طول زمان تشدید خواهد شد، زیرا با قیمت‌های بالاتر و سابقة سهمیه‌های تقلب، سایر تولیدکنندگان تشویق می‌شوند تا عرضه را پس از سهمیه‌های کاهش‌یافته خود افزایش دهند، سهم از دست رفته عربستان را تصاحب کنند و ناامیدی تاریخی عربستان را احیا کنند.(13)
بالا نگه داشتن قیمت نفت و در نتیجه حمایت از روسیه، از نظر ژئوپلیتیکی در ریاض و ابوظبی منطقی است. آنها ممکن است بازی با قدرت های بزرگ خارجی در همسان را سودمندتر از تکیه بر یک قدرت بزرگ بدانند. این حقیقتی است که آمریکا، اروپا و همه با آن روبرو هستند.(14)
واژگان کلیدی: اوپک پلاس ، فروپاشی، اتحاد، آمریکا ،عربستان، فاطمه خادم شیرازی
reference
1-https://indianexpress.com/article/explained/explained-global/what-is-opec-and-why-have-they-slashed-oil-production-8191696/
12-https://qz.com/opec-s-oil-cuts-force-the-us-to-reconsider-its-foreign-1849623653
