مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سفر اخیر دکتر روحانی به منطقه کارائیب و امریکای لاتین بار دیگر به نقش این منطقه در سیاست خارجی توجه شد. در همین راستا برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی با حجت اله سلطانی سفیر پیشین ایران در ونزوئلا داشته ایم:
واژگان کلیدی: روابط کوبا و امریکا، مهم ترین ضعف های سیاست خارجی ایران باآمریکای لاتین ، روابط خارجی ایران باآمریکای لاتین، آمریکای لاتین
مرکز بین المللی مطالعات صلح: منطقه آمریکای مرکزی و کارائیب از چه جهاتی برای ایران اهمیت دارد؟
یکی از مهم ترین آبراه های بین المللی، کانال پاناما، در این محدوده قرار گرفته است. تعدد کشورهای منطقه ای به معنای تعدد آرا در سازمان ها و مجامع بین المللی است. در واقع در اجلاس ها و مجامع بین المللی، جدا از جمعیت و ظرفیت اقتصادی و سیاسی هر کشور رای های متفاوتی دارند. جزیره ای با 500 هزار نفر جمعیت در دریای کارائیب و در آمریکای مرکزی و چین با جمعیت بالایی هر کدام یک رای در سازمان ملل دارند. بحث بعدی مکمل بودن نیازمندی ها و توانمندی هاست. اکثر کشورهای حوزه کارائیب متکی بر کشاورزی یا توریسم هستند. اکثر این کشورها در حوزه صنعت، نیازمند واردات هستند. ایران نیز به دلیل توانمندی در این حوزه ها می تواند به عنوان یکی از منابع تامین نیازمندی های آن ها در حوزه صادرات کالاهای ساخته شده، اجرای پروژه و فناوری های جدید باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصولا میزان حضور و نفوذ بازیگران مختلف منطقه ای و بین المللی در کشورهای منطقه کارائیب و لاتین چگونه است؟
تقریبا اکثر بازیگران مهم بین المللی چه در حوزه سیاسی و چه در حوزه اقتصادی، تعاملات بسیار خوبی با آمریکای لاتین دارند. روسیه با خیلی از این کشورها ارتباطات بسیار نزدیکی دارد. چین به عنوان یک قدرت نوظهور با سازمان ها و کشورهای منطقه ای همکاری دارد. به عنوان مثال برخی سازمان متشکل از تمام کشورهای قاره آمریکا (به جز آمریکا و کاناداست) به طور دوره ای با چین جلسه دارند و چین، عضو ناظر است. ژاپن، کره، اتحادیه اروپا و حتی آمریکا تلاش می کند تا هم در بعد منطقه ای و هم در بعد اقتصادی و سیاسی و در قالب سازمان های منطقه ای روابط سیاسی و تجاری خود را با این حوزه گسترش دهد. لذا، توجه روزافزون به قدرت های مهم دنیا نشان دهنده اهمیت این منطقه است و جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان واسطه ای بین المللی، نگاهی جدی به آمریکای لاتین دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اصولا از نگاه بازیگران مختلف منطقه ای و بین المللی، چه بسترها و زمینه هایی برای حضور و نفوذ در این منطقه موجود است؟
آمریکای لاتین منطقه ای است که تقریبا تمام کشورها فرهنگ، زبان و نژاد مشابهی دارند و این امر کار حضور دیگر کشورها را در این منطقه راحت می کند. آمریکای لاتین قابلیت پذیرش سایر کشورها را بسیار بیشتر از سایر مناطق دنیا دارد. قوانین سهل و آسان برای پذیرش شرکت ها و فاکتورهایی مانند زمین های بسیار حاصلخیز، باران فراوان، آب و هوای مناسب، جنگل های انبوه و معادن غنی باعث شده که کشورها نگاه ویژه ای به این منطقه داشته باشند. می توان اشاره کرد که آمریکای لاتین تقریبا منطقه ای ثبات دار است و به جر یکی دو کشور که بحران های آن ها رو به اتمام است، اکثریت کشورها از فضای مناسبی برای حضور شرکت ها و کشورهای دیگر بهره مند است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: وضعیت کنونی حضور سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و فرهنگی ایران در این منطقه چگونه است؟
سابقه روابط ایران با آمریکای لاتین به بیش از صد سال گذشته برمی گردد. جمهوری اسلامی ایران همواره روابط مثبت و حسنه ای با کشورهای آمریکای لاتین داشته است که این روابط متقابل بوده است. به جز کشور آرژانتین (و انفجارهایی در سال های 92 و 94 در این منطقه و به ناحق برخی از دولتمردان این کشور، ایران را متهم کردند) به طور کلی نقطه سیاهی در روابط ایران با آمریکای لاتین وجود ندارد. اراده سیاسی بسیار مستحکم و خوبی برای همکاری وجود دارد. در برخی از کشورها این اراده سیاسی تسری پیدا کرده و در همه حوزه ها اعم از اقتصادی، سیاسی و فرهنگی وارد شده است. برخی از کشورها هنوز نیازمند کار بیشتری برای حضور سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران هستند. بنابراین در آمریکای لاتین، مانع خاصی وجود ندارد و متقابلا ایران هم محدودیتی برای توسعه و گسترش روابط خود با کشورهای منطقه نداشته و ندارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تحولات سیاسی قدرت هایی چون آرژانتین و برزیل و وضعیت کنونی ونزوئلا تا چه حدی ممکن است بر نوع سرمایه گذاری و حضور آینده ایران در این منطقه تاثیر گذارد؟
کشورها در حوزه های بین الملل، دچار فراز و فرودی هستند و این امر متاثر از وضعیت داخلی این کشورهاست. ما اعتقاد داریم که باید به حاکمیت دولت ها، آرا ملت ها و قوانین داخلی کشورها احترام گذاشت؛ لذا تحولات در چارچوب قانون اساسی را قانونی و داخلی می دانیم. با توجه به این که ایران بیش از صد سال با آمریکای لاتین ، این روابط کماکان پایدار بوده است و ادامه خواهد داشت. وابستگی های متقابل، علایق متقابل و اشتراکات سیاسی و اقتصادی ایران با اکثر کشورهای منطقه به قدری گسترده است که تغییر و تحولاتی در برخی از کشورها این روابط را دچار چالش نمی کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: حضور و نفوذ بازیگرانی مانند عربستان تا چه حدی می تواند چالشی بر سر روابط ایران و منطقه باشد؟
کشورهای آمریکای لاتین دارای حاکمیت مستقل و دولت های برخاسته از آرا مردم هستند. قاعدتا این کشورها منافع ملی خود را در روسیه تنظیم می کنند، همان طور که ایران روابط خود را بر اساس اصل حاکمیت و منافع ملی تنظیم می کند. لذا حضور ایران در آمریکای لاتین به ضرر هیچ کشور دیگری نیست و توسعه روابط ما با کشورهای منطقه بر اساس احترام و عمل متقابل است. مطمئنا کشورهای منطقه نیز در همین چارچوب حرکت می کنند. در این بین اگر برخی کشورها، تلاش هایی را انجام دهند و یا اهداف خاصی را دنبال کنند؛ تصور ما بر این است که خرد جمعی و دموکراسی نهادینه شده در این کشورها و اعتقاد راسخ و جدی (که به صلح و آرامش بین المللی که در این کشورها نهادینه است) اجازه نخواهند داد که برخی کشورها اهداف سو خود را در آن جا بر ضد ایران دنبال کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین چالش های افزایش روابط ایران با این منطقه چیست؟
یکی از مهم ترین چالش ها این است که آمریکای لاتین در اولویت حضور بخش خصوصی نبوده است و عدم توجه بنگاه های اقتصادی و شرکت های ما باعث شده است که واقعیت های این منطقه را به خوبی نشناسیم. زمانی که کشورهای مهم دنیا و منطقه مانند ژاپن، اتحادیه اروپا، روسیه و چین هر سال بیشتر از پیش روابط خود را با آمریکای لاتین توسعه می دهند و تعمیق می بخشند، به دلیل وجود ظرفیت در این منطقه است. اگر ما نتوانسته ایم آن گونه که شایسته است روابط خود را گسترش دهیم، به دلیل عدم اهمیت به پتانسیل و ظرفیت در این منطقه نبوده و نیست، بلکه به معنی از دست دادن فرصت هایی در سال های گذشته اتفاق افتاده و کشورهای رقیب ما این فرصت ها را در حوزه تجاری و اقتصادی گرفته اند. تصور بر این است که هر اندازه واقعیات آمریکای لاتین، بهتر، صحیح تر و کامل تر به شرکت های ایرانی شناسانده شود، توجه شرکت ها بیشتر به آن جا معطوف می شود. کما این که عدم شناخت صحیح از ایران هم در بین کشورهای آمریکای لاتین وجود دارد که متاسفانه برگرفته از عدم تبادل کافی هیئت های بخش خصوصی است. در طی چند سال گذشته، ما حتی نمایشگاه اختصاصی کالای ایران را در منطقه برگزار نکرده ایم. زمانی که نمایشگاهی برگزار نشود، قاعدتا طرف آمریکای لاتینی نیز نمی تواند به کیفیت و توان تولیدات جمهوری اسلامی ایران آشنا شود. بحث بعدی، بحث حمایت از شرکت ها، گارانتی های صادرات و بحث اعتبارات وجود دارد که کشورهای رقیب ما از این حلقه ها به نحو احسنت استفاده می کنند و یکی از دلایل اصلی افزایش وجود آن ها در منطقه، اعتبارات و جوایز صادراتی به شرکت های خود است. البته خوشبختانه دولت تصمیمات خوبی را در این باره گرفته است و به دنبال این است که اعتباراتی را برای روابط با این منطقه اختصاص دهد.
