مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مصر همواره در طول دهه های گذشته مخصوصا از سال 1952 و کودتای افسران آزاد خود را به عنوان پیش قراول و مغز متفکر جهان عرب تلقی می کند. مصر به دلیل ظرفیت انسانی و برخورداری مصر از جایگاه جغرافیایی و ژئو استراتژیکی در منطقه شمال آفریقا همواره تلاش کرده است که به عنوان رهبر جهان عرب تلقی شود. در همین راستا برای بررسی رویکردهای اخیر این کشور به بحران ها و چالش های منطقه ای گفتگوی با دکتر رشید رکابیان داشته ایم:
واژگان کلیدی: رویکرد مصر به بحران های منطقه ای، روابط مصر و ترکیه، روابط مصر و عربستان، مصر ، سوریه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم نگاهی به سیاست خارجی مصر داشته باشیم بفرمایید در ماه های گذشته مهم ترین سیاست و اهداف خارجی مصر چه بوده است؟
کشور مصر در میان کشورهای عربی با توجه به سابقه و قدمتی که دارد به آن به عنوان یک بازیگر منطقه ای نگاه می شود. از قدیم چنین بوده و به خصوص بعد از تحولات در این کشور رخ داد؛ همیشه به دنبال این بوده که در میان کشورهای عربی با توجه به غنای تاریخی و هویتی خود در منطقه ایفای نقش داشته باشد. این مسئله در زمان سیسی هم وجود داشته و به دنبال این بود که هم در عرصه منطقه ای و هم در عرصه فرا منطقه ای خودنمایی کند. از طرف دیگر کلا چون کشورهای عربی (مصر هم از قاعده مستثنی نیست) به ایران از دیر باز به عنوان یک رقیب نگاه می کردند (از یک طرف از نظر زبانی با هم متفاوتند و از طرف دیگر چون از نظر ایدئولوژی با یکدیگر متفاوت هستند؛ چون ایران مرکز تشیع بوده و مرکز تسنن از یک جنبه که جنبه اقتدارگرای نظامی بوده مصر بود) لذا مصر سعی می کرد که در مقابل ایران و پس از تحولات اخیر به عنوان یک بازیگر منطقه ای خود را در میان کشورهای عربی و در مسایل جهان عرب مطرح نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی اولویت های مصر در سطح منطقه ای و بین الملل چیست؟
در مصر سه جریان فکری وجود و فعالیت دارند؛ جریان سنتی، جریان سکولار و جریان موجودی که حکومت را در دست دارند و هنوز نظامیان هستند. میلیتاریسم در سیاست خارجی مصر حاکم است. هدف عمده ای که رویکرد موجود در میان دولت ااسیسی وجود دارد این است که در مرحله اول خود را به عنوان یک بازیگر عربی در میان کشورهای عربی و نسبت به گذشته خود (که در میان کشورهای عربی مصر همیشه یک قدرت نظامی برتر بوده است) را در میان کشورهای عربی دیکته نماید.
از طرف دیگر با توجه به تحولاتی که در صحرای سینا و در لیبی که همسایه این کشور بوده رخ داده است و گروه های تروریستی در این مناطق نفوذ بسیاری کرده و این احتمال وجود دارد که مصر را دچار ناامنی کنند؛ مصر به این سمت حرکت می کند که با این کشورها و حتی با سوریه را نزدیک کند تا اجازه ورود نیروهای تروریستی به کشور خود را ندهد. در واقع می توان گفت که رویکرد اصلی مصر در حال حاضر جلوگیری از ورود تروریست به کشورش است. راهکار این کار پیمان امنیتی یا قرارداد امنیتی با کشورهای هم جوار خود است تا به تروریست ها اجازه ورود ندهد. از طرف دیگر بین مصر و عربستان رقابتی وجود دارد، ریاض از اینکه دوباره جریان اسلام گرایی در مصر روی کار بیاید و بر جریان اسلام گرای عربستان بخصوص اخوانی ها تاثیرگذار باشد، واهمه دارد. لذا عربستان سعی می کند حتی با کمک اقتصادی شرایط خود را با دولت فعلی مصر هماهنگ کند. به عبارتی می توان گفت که مصر سعی کرده در دولت عربستان نفوذ خود را داشته باشد. به این علت که می داند عربستان از چه چیزی ترس دارد و از این نقطه ضعف استفاده میکند. در این راستا مصر با توجه به سابقه و تاریخ و قدرت نظامی خود مورد پذیرش کشورهای عربی است. لذا مصر سیاست خارجی خود را از قدیم دیکته کرده بود و اکنون نیز در حال ادامه است و به عنوان یک ابرقدرت عربی مورد پذیرش است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه مصر در شرایط کنونی به بحران منطقه، لبنان، سوریه، فلسطین و یمن چگونه است؟
مصر نسبت به تحولات منطقه در عین حال که یک نگاه مخفیانه ای به رژیم غاصب اسرائیل دارد، اما خود را به عنوان (این که خواهان حل مشکل فلسطین است در میان فلسطینی ها جا داده است). کما این که السیسی هم اعلام کرده (به خصوص در زمانی که در انتخابات شرکت کرده بود) یکی از شعارهایش این بود که “ما تاوان بسیاری در قبال فلسطین داده ایم”، منظور ایشان این بود که سعی کرده ایم حتی در قالب شعار از فلسطینی ها حمایت کنیم و تاوان زیادی هم پرداخته ایم. اما چون مصر (به خصوص به خاطر صحرای سینا و تحولات و حوادثی که در آنجا رخ داده و نوار مرزی از طریق لبنان و سوریه در آن منطقه وجود دارد) به گونه ای به دنبال این است که جلو تروریست ها را در این منطقه از طریق لبنان و سوریه بگیرد. به همین دلیل سعی کرده است رویکرد تعاملی خود را با این کشورها در پیش بگیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه مصر به یمن چگونه است؟
درمورد یمن واقعیت این است که کل کشورهای عربی پیرو عربستان هستند یعنی به این معنا که تاکنون این امر را قبول نکرده اند که عربستان به یمن در حال ظلم است. آن به این علت است که عربستان به لحاظ اقتصادی منابعی را در اختیار دولت مصر قرار داده و می دهد به همین دلیل سیاست خارجی دولت سیسی در قبال یمن حمایت ولو در عمل این گونه است که حداقل حمایت از عربستان بوده است. یعنی هیچ گونه واکنش و عکس العملی حتی زبانی که لفظ محکومیتی را به کار برده باشد و یا حتی اعلام بی طرفی کرده باشد در دولت مصر وجود نداشته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه مصر به بازیگران منطقه ای چون ترکیه و ایران چگونه است؟
از قدیم مصر در مورد ترکیه و ایران یک سیاستی را داشته است و این دو کشور را هم از لحاظ ایدئولوژی و هم از لحاظ زبانی خارج از محدوده جغرافیایی خود می داند و سعی کرده است که در قبال این دو کشور رقابت سیاسی داشته باشد. به این معنا اجازه ورود این دو کشور را به تحولات عربی ندهد. به همین دلیل از قدیم مصر عنصر ایدئولوژی را وارد سیاست خود کرده بود، درست که در حال حاضر عنصر ایدئولوژی چندان تاثیری در حکومت سکولار سیسی نداشته باشد، ولی آن ایدئولوژی عربی را در سیاست خود به کار برده است. به این معنا که دوست ندارد ایران و ترکیه وارد تحولات کشورهای عربی شوند. به عبارتی مصر می داند که ایران مقبولیتی در میان مردم کشورهای عربی دارد و سعی می کند که جلو این مقبولیت بیشتر را بگیرد. در مورد ترکیه هم چنین سیاستی حاکم است که از قدیم سعی کرده که کشور ترکیه را به عنوان کشور غیر اسلامی و غیر عربی برای مردم تعریف و اجازه نفوذ ترکیه را در این مناطق ندهند. در واقع این رقابت همیشه بین مصر در قبال ایران و ترکیه وجود داشته است.
