اهداف و رویکرد فرانسه در لیبی 

دکتر مریم خالقی نژاد

 تحلیلگر روابط بین الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC

 شرایط جغرافیایی و وجود منابع طبیعی بالاخص نفت در لیبی موجب شده است که این کشور به صحنه کشمکش قدرت های مختلف به خصوص قدرت های ناتو مانند پاریس و آنکارا تبدیل شود. لیبی به دلیل منابع زیاد هیدروکربن  در سال 2011 با سرنگونی دولت وقت قذافی درگیر جنگ های داخلی و اختلاف میان جناح ها و از طرفی هم حضور برخی گروه هایی مانند اسلامگراها و یا حضور مستقیم و غیر مستقیم و نیابتی قدرت های مختلف شده است.

فرانسه که قبلا با ایتالیا در لیبی دچار اختلاف بود اکنون رقیب خود را انکارا می داند که از دولت وفاق ملی یا فایز السراج حمایت می کند . هر دو کشور نوک پیکان خود را به سمت یکدیگر در حالی قرار داده اند که دیگری را متهم به عدم پایبندی به اتحاد ناتو می کنند.  دولت ترکیه درخواست فرانسه برای خروج نیروها از لیبی را رد کرده و معتقدند که حضور ترکیه در لیبی به حفظ ثبات در این کشور شمال آفریقا کمک کرده است.

برای فرانسه کشور لیبی بسیار مهم است که به طور بحث انگیزی درگیر اوضاع لیبی شده است. مداخله‌گری در امور داخلی و خارجی لیبی به دهه‌ها قبل برمی‌گردد در 1940، فرانسه تلاش کرد استان فزان در جنوب لیبی را که در آن منافع اقتصادی و نظامی داشت، در دست بگیرد و کنترل کند اما موفق نشد. سالهای زیادی گذشت و سرانجام در سال 2011 که فرانسه توسط رژیم معمر قذافی برای بیش از 40 سال از اهداف خود در لیبی دور مانده بود، در دوران ریاست جمهوری نیکلا سارکوزی، از فرصتی که اولین شورش ها و بحران ها در بنغازی داشتند برای بازیابی موقعیت دیرینه خود در این کشور استفاده کرد و بلافاصله در کنار شورشیان قرار گرفت.از ابتدای درگیری، فرانسه آشکارا  طرفدار مداخله ناتو در لیبی بود که منجر به تغییر رژیم شد. نتیجه این سیاست به وضوح قابل مشاهده است: آنچه در پی داشته است تقریبا ده سال درگیری و پریشانی اجتماعی است. فرانسه که در تلاش‌های خود برای کنترل و هدایت انقلاب لیبی به سمتی که می‌خواست کاملا شکست خورده بود، عملا تا پایان سال 2012 از این کشور آفریقای شمالی خارج شد. سپس در اواخر سال 2014 مجددا موقعیت را مناسب دیده و برای کسب اعتبار خود، به این کشور بازگشت.

در دور جدید برای حفظ منافع و بدست آوردن جایگاه خود، فرانسه نه تنها حمایت نظامی خود از حفتر را متوقف نکرد، بلکه تعامل دیپلماتیک خود را با او افزایش داد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، ژنرال لیبیایی را به اجلاس‌ها، کنفرانس‌های بین‌المللی و نشست‌های خصوصی دعوت کرد، جایی که مکرون به استقبال از حفتر با تمام افتخارات اشاره کرد. یکی از مهمترین اقدامات فرانسه برگزاری کنفرانس بزرگی در سال 2017 بود که منجر به مشروعیت بخشی به ژنرال حفتر شد.  بنابراین مکرون مطمئن شد که حفتر با وجود سابقه ضعیف حقوق بشری، عملا مشروعیت می‌یابد و به عنوان بخش اساسی هر راه‌حلی برای بحران لیبی شناخته می‌شود. اخیرا  مقامات فرانسوی انرژی خود را بر قربانی کردن ترکیه برای وضعیت لیبی متمرکز کرده اند. به ویژه، ادعای آنها مبنی بر اینکه مداخله ترکیه در مناقشه لیبی، تحقق راه حل ازطریق مذاکره را دشوارتر می کند. هیچ کس در لیبی فراموش نمی کند که فرانسه در حالی که حفتر به سیاست خود ادامه می داد، بی تفاوت ایستاده بود. در این گیر و دار مردم لیبی خواهان انتخاباتی قانونی هستند که سردمداران قدرت و شورای عالی انتخابات لیبی معتقدند که شرایط برای برگزاری انتخابات مناسب نبوده است و تمایل دارند ابتدا از برخی بحران های داخلی عبور نموده و سپس به برگزاری انتخابات بپردازند. همچنین شورای عالی امنیت ملی پیشتر پیشنهاد به تعویق انداختن حداقل یک سال از انتخابات ریاست جمهوری را به دلیل عدم اجماع در مورد قانون انتخابات داده بود.

به همین دلیل دولت فرانسه بسیار نگران سرنوشت انتخابات است. فرانسه امیدوار است بتواند نظمی را بر تولیدکننده نفت شمال آفریقای کم جمعیت و وسیع حاکم کند و گروه های اسلام گرا را که در فضاهای بدون حکومت شکوفا شده اند سرکوب نماید. هدف فرانسه بدست آوردن نفوذ بیشتر در شمال آفریقا و کسب امتیازات بیشتر نفتی و اقتصادی در لیبی و آفریقا است.

پاریس برای رسیدن به اهدافش به امنیت در لیبی نیاز دارد لذا باید شرایط را درک کند و کمک کند تا به یک بازیگر واقعی بی طرف و سازنده تبدیل شود که می تواند نقش تعیین کننده ای در میانجیگری بحران طولانی و طاقت فرسای لیبی ایفا کند. فرانسوی ها معتقدند که  ناامنی لیبی، کل منطقه ساحل را تهدید می کند، زیرا در حال تبدیل شدن به یک پناهگاه امن برای تروریست ها برای حمله به قلمرو سایر کشورهای آفریقایی جنوب صحرا است و بنابراین منافع فرانسه تحت تاثیر قرار می گیرد. ابتدا مساله تروریسم و امنیت ، سپس مساله اقتصادی و منابع زیرزمینی و در آخر هم مساله مهاجرت بر این تلاش فرانسه تاثیر دارد.استراتژی فرانسه اکنون در مسیر حفظ امنیت لیبی و جلوگیری از شیوع بحران در آفریقا و سپس نفوذ در سراسر آفریقا است . 

کلمات کلیدی : لیبی، فرانسه ، قذافی، ترکیه، انرژی,, استراتژی فرانسه , حفظ امنیت لیبی , بحران در آفریقا , آفریقا

منابع : 

Franc24(2021). France to host international conference on Libya ahead of scheduled elections, its available on https://www.france24.com/en/africa/20210921-france-to-host-international- 

TAYLOR,PAUL(2019). France’s double game in Libya, POLITICO, its available on https://www.politico.eu/article/frances-double-game-in-libya-nato-un-khalifa- 

ALJAZEERA(2021), Turkey rebuffs French call for troop withdrawal from Libya , its available on https://www.aljazeera.com/news/2021/11/14/libya-