دکتر حسین آجرلو
کارشناس مسائل غرب آسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اهداف و اصول مد نظر تشکیلات خود گردان در روابط منطقه‌ای و بین المللی
اصول کلی سیاست خارجی تشکیلات خودگردان بر پایه حفظ وضع موجود می‌باشد. چرا که این تشکیلات حاصل از وضع موجود بوده و تشکیلاتی انقلابی و قابل تجدید نظر در روابط بین الملل نمی‌باشد. لذا سیاست‌های این تشکیلات همسو با جریان‌های حامی آن از جمله عربستان سعودی و غرب می‌باشد. تشکیلات خود گردان در جهت گیری‌های خود با جریان محافظه کار منطقه همسو می‌باشد. در بیست سالی که از شکل‌گیری تشکیلات خودگردان گذشته همواره همسو با جریان محافظه کار منطقه و غرب بوده است. البته بعضی از مواقع به منظور تأمین منافع جریان سوگیری‌های خاصی نیز دارد. به عنوان مثال چندی پیش آقای محمود عباس اعلام نمود که قصد سفر به ایران دارد یا قصد ارتقای روابط با بشار اسد را دارد . در این رویکرد به نظر می‌رسد هدف تهدید متحدان تشکیلات به منظور تأمین منافع آن می‌باشد.
روابط تشکیلات خودگردان با قطب‌های عمده‌ی منطقه‌ای
دو قطب منطقه یکی جریان مقاومت و دیگری جریان محافظه کار است. تشکیلات خودگردان در طی یک سال اخیر روابط خوبی را با مصر داشته است. این تشکیلات به ویژه پس از کودتای سیسی با مصر روابط ویژه‌ای بر قرار نموده است. همچنین سعی نموده که روابط خود را با عربستان سعودی حفظ کند. در مهر ماه سال گذشته زمزمه‌های سفر به ایران و ترمیم روابط با جریان مقاومت به گوش می‌رسید. البته به نظر می‌رسد بیشتر جهت ترغیب متحدان جهت پشتیبانی بیشتر از تشکیلات بود. چرا که فلسطین و تشکیلات خودگردان به شدت نیازمند کمک‌های خارجی می‌باشد. به منظور تأمین این نیازهای مالی همواره روابط خود را با سایر کشورها به ویژه کشورهای ثروتمند مانند عربستان سعودی تنظیم می‌نماید.
در روابط تشکیلات خودگردان حماس همواره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. لذا مشاهده می‌شود تشکیلات خودگردان با هر جریانی که با حماس رابطه خوبی دارد، به ویژه جریان مقاومت، روابط خوبی ندارد. در زمان آقای مُرسی مشاهده شد که روابط تشکیلات خودگردان با مصر به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. یا زمان‌هایی که بین سوریه و حماس فاصله افتاده است تشکیلات خودگردان سعی نمود که به محور مقاومت نزدیک‌تر گردد. اما روابط تشکیلات با عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس توأمان با مسائل مالی بوده است.
در شرایط کنونی نگاه تشکیلات به رابطه با ایران و ترکیه متفاوت است.این تشکیلات نگاه مثبتی به آقای اردوغان ندارد. تا قبل از آقای اردوغان ترکیه هیچ نگاهی به فلسطین و شرق نداشت در روابط خود سعی بر احترام متقابل داشته است. لیکن تا کنون شاهد روابط ویژه‌ای نبوده‌ایم. آقای اردوغان روابط ویژه‌ای با گروه‌های الاخوانی برقرار نمود. اما نه متحدین آقای محمود عباس و نه او نظر خوبی به اخوان ندارند و لذا نگاه تشکیلات به روابط با ترکیه توأم با شک و تردید بوده است. لذا به نظر می‌رسد که روابط تشکیلات با ترکیه به همین منوال و نه در حد رابطه استراتژیک ادامه پیدا کند.
سران جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند هر گروهی در جهت آرمان فلسطین قدم بردارد مورد حمایت قرار خواهد گرفت. تشکیلات خودگردان بدان جهت که وارد سازش با رژیم اسرائیل شده است از نظر مقامات ایرانی عنصر مطلوبی برای جمهوری اسلامی و خط مقاومت محسوب نمی‌شود. اما ایران همواره سعی در همراهی با فلسطین داشته است و در بسیاری از بیانیه‌هایی که در مجامع بین المللی و سازمان ملل از طرف تشکیلات خودگردان صادر کرده در قسمت‌هایی (که منافاتی با آرمان فلسطین نداشته) مورد حمایت ایران قرار گرفته است. به علاوه سفارت فلسطین در ایران در اختیار تشکیلات خودگردان می‌باشد. در کنار گروه‌های دیگری چون حماس، جمهوری اسلامی سعی بر حفظ روابط خود با تشکیلات داشته است. لیکن این روابط روابط حسنه‌ای نبوده و تحت تأثیر رقابت‌های منطقه‌ای بوده است. در این بین علت رابطه تشکیلات خودگردان با گروه مجاهدین خلق در شرایط کنونی آن است که گروه‌های فلسطینی از آن جهت که نیاز به حمایت‌های جمهوری اسلامی داشته‌اند هیچگاه به این شکل با ایران وارد تعارض نشده‌اند. در واقع تا کنون سابقه نداشته که گروه‌های فلسطینی و به ویژه آقای عباس خواسته باشند جمهوری اسلامی ایران را تحت تأثیر خود قرار بدهند لذا این امر برگی تازه در روابط تشکیلات خودگردان با ایران می‌باشد. بدین ترتیب تشکیلات سطح روابط خود را از سطح روابط عادی با ایران به سمت روابط خصمانه کشیده است. چرا که همواره جمهوری اسلامی ایران سازمان مجاهدین خلق را خط قرمز اعلام نموده لذا ارتباط و دیدار اخیر آقای عباس با سرکرده گروهک مجاهدین خلق گویای عبور از خطوط قرمز روابط با ایران می‌باشد. این عبور از خطوط قرمز ناشی از رقابت‌های منطقه‌ای میان جریان مقاومت و جریان محافظه کار می‌باشد. می‌دانیم که روابط ایران و عربستان که متحد ارشد تشکیلات خودگردان می‌باشد در بدترین وضعیت ممکن قرار گرفته است. به علاوه این مسأله دلیلی بر اقدام آقای عباس به منظور خوش آمد عربستان سعودی می‌باشد. یعنی ولی اهداف تشکیلات از این اقدام در جهت رقابت‌های منطقه‌ای و به منظور تحت فشار قرار دادن ایران بوده است.
نگاه تشکیلات خودگردان به رابطه با قطب‌های عمده نظام بین الملل
از آنجایی که تشکیلات نیازمند حمایت‌های بین المللی می‌باشد سعی کرده است با تمام بازیگران وکشورها ارتباط داشته باشد. حتی با جمهوری اسلامی ایران نیز رابطه دارد تا بتواند از حمایت‌های آن در سازمان ملل برخوردار گردد. روابط تشکیلات با آمریکا روابطی ویژه توأم با حمایت‌های مالی می‌باشد. در این میان به جهت نزدیکی روسیه به محور مقاومت در روابط تشکیلات با این کشور فاصله‌ای وجود داشته و در ارتباط تشکیلات با روسیه زاویه‌هایی وجود دارد. اما بدان جهت که روابط روسیه با اسرائیل چندان هم بد نیست تشکیلات سعی در حفظ روابط روسیه به عنوان کشور میانجی میان فلسطینیان و اسرائیل (به منظور تعادل بخشی) داشته است. روابط ممتاز تشکیلات با غرب و به ویژه ایالات متحده می‌باشد. روابط تشکیلات با اتحادیه اروپا مناسب بوده و به ویژه با دیپلماسی فعالی که داشته‌اند از چندین پارلمان اروپایی در چند سال اخیر توانسته‌اند رسمیت دو کشور فلسطین و اسرائیل را بگیرد که این امر موفقیتی برای جریان خودگردان به حساب می‌آید.
آینده روابط منطقه‌ای و بین المللی تشکیلات خودگردان
تشکیلات خودگردان از نظر کشورهای منطقه، از نظر جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی تشکیلاتی تأثیرگذار محسوب نمی‌شود. حتی اسرائیل و سایر کشورهای منطقه نیز به این امر واقف می‌باشند. این تشکیلات بیشتر از بابت گروکشی‌های منطقه‌ای و نوعی تأثیرگذاری بر روابط و بیشتر در بخش‌های رسانه‌ای مطرح می‌باشد. بدین ترتیب با وجود تمام اهمیتی فلسطین روابط این تشکیلات با سایر کشورها در تحولات منطقه تأثیرگذار نمی‌باشد. چنانچه در سال گذشته آقای عباس اعلام نمود که قصد سفر به ایران را دارد که تأثیر چندانی نداشت و دیدار با مریم رجوی نیز تحولات چندانی در منطقه نخواهد داشت. اما از آنجا که اقدامات فلسطینیان نشان دهنده روندی در خاورمیانه می‌باشد به نظر می‌رسد عربستان سعودی در تلاش است با فعالیت‌های دیپلماتیک خود ضربه بیشتری به جمهوری اسلامی ایران وارد نموده و جمهوری اسلامی ایران را در عرصه بین الملل منزوی نماید.
واژگان کلیدی: اهداف ، تشکیلات خود گردان ، روابط منطقه‌ای و بین المللی، محمودعباس
