اهداف میان مدت و بلند مدت آمریکا از مداخله بر سر مسائل هنگ کنگ

سحر کریمی

تحلیلگر مسائل شرق آسیا، مدیرمسئول مجله بین­ المللی پژوهش ملل 

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

هنگ کنگ بعنوان منطقه خودمختار تحت تسلط چین، اخیراً و پس از امضای لایحه استرداد مجرمان چین با اعتراضات مردمی مواجه بود. در واقع این منطقه شاهد بدترین بحران در تاریخ معاصر خود به علت هفته­ها تظاهرات و رویارویی­های بعضاً خشونت­آمیز بین پلیس و معترضان تندور است. هزاران نفر از مردم معترض هنگ کنگ با تجمع در مقابل خیابان­ها و ساختمان­های دولتی، فشارها را برای پس گرفتن یک طرح جنجالی افزایش داده­اند ولی معترضان باتغییر خواسته ­های خود و تحت تأثیر دخالت­ غربی­ها خواستار خودمختاری کامل و برکناری رئیس اجرایی هنگ کنگ هستند که منصوب چین است. اما نکته­ای که در این میان از اهمیت بالایی برخوردار است این می­باشد که مسئله استرداد متهمان یک موضوع کاملا داخلی در هنگ کنگ است اما رسانه­های آمریکایی و غربی با برجسته ساختن این موضوع سعی دارند علاوه بر مسائلی چون جنگ تجاری با آمریکا و مناقشه دریای جنوبی چین، موضوع هنگ کنگ را نیز به لیست فشارها بر پکن اضافه کنند.

نکته شایان توجه در رابطه با اعتراضات داخلی، واکنش دولت­های خارجی به آن است. تا جائیکه برخی کشورها، مانند آمریکا و انگلیس با استناد به آنچه دخالت در امور داخلی هنگ کنگ محسوب می­شود، این ناآرامی را مورد استقبال قرار داده­اند. یکی از نکات مهم این اعتراضات حمایت نیروهای خارجی به ویژه آمریکا و انگلیس از تظاهرات خیابانی مردم هنگ کنگ است. پکن پیش از این ضمن محکوم کردن اعتراض­ها در هنگ کنگ، آمریکا را به مداخله در امور داخلی این کشور متهم کرده است. علاوه بر این، آمریکا طی ماه­ های گذشته زنجیره­ای از اقدامات سیاسی و امنیتی را برای به درد سر انداختن چین در منطقه شرق و شمال شرقی آسیا طراحی و پیاده کرده است. همچنین آمریکایی­ها طی دو سال گذشته در زمینه تایوان به مجموعه اقداماتی دست زده­اند که با سیاست­های اصولی این کشور (سیاست چین واحد) کاملا در تضاد بوده است. بر این مسائل جنگ تجاری آمریکا علیه چین را که هر روز ابعاد پیچیده­تری به خود می­گیرد را نیز می­توان اضافه نمود.

سوالی که در این میان مطرح می­شود این است که هنگ کنگ چه نقش و اهمیتی برای آمریکا دارد و اینکه از مداخله در امور داخلی هنگ کنگ چه سودی خواهد برد؟

در پاسخ می­توان گفت که هنگ‌کنگ منطقه‌ای خودمختار در جنوب چین است که بعد از ۱۵۰ سال در سال ۱۹۹۷ با خروج از وضعیت مستعمره دولت بریتانیا به چین ملحق شد. بیشترین دلیل اهمیت هنگ‌کنگ برای کشور‌های خارجی، در زمینه فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است؛ بگونه‌ای که از اواخر قرن بیستم میلادی منطقه شرق و جنوب شرق آسیا شاهد یک رشد افسارگسیخته در تجارت و سرمایه بوده است.تولید و انباشت ثروت در کشورهای آسیایی به ویژه کشورهای مهمی چون چین، ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، مالزی و… باعث شده که خاور دور به کانون توجه استراتژیست­های غربی از جمله آمریکایی‌ها تبدیل شود. اتصال هنگ‌کنگ به اقتصاد جهانی و کنترل آن توسط حزب کمونیست چین نیز برای آمریکا ناخوشایند است. به علاوه بیشترین صادرات هنگ‌کنگ نیز به چین بعنوان قلمروی اصلی انجام می‌شود.در درجه بعدی باید به رقابت‌های کلان آمریکا و چین طی سال‌های اخیر به ویژه در حوزه‌های اقتصاد جهانی اشاره کرد که مبتنی بر آن این کشور هرگونه هرج و مرج و ناآرامی در فضای جغرافیایی چین را مورد استقبال قرار می‌هد و در شرایط کنونی نیز سعی دارد با جولان دادن اعتراضات هنگ‌کنگ از آن در جهت تضعیف قدرت رو به فزونی چین در عرصه جهانی استفاده کند. علاوه بر حضور قدرت­های اقتصادی در این منطقه، موقعیت ژئوپلتیک در حمل و نقل دریایی و منابع زیرزمینی و دریایی سرشار، باعث شده است که استراتژیست­های غربی قرن 21 را، قرن آسیا بنامند. با این اوصاف به نظر می­رسد واشنگتن باید در راهبرد بلند مدت خود جایگاه ویژه‌ای را به آسیا اختصاص بدهد.این مساله منجر به اتخاذ راهبرد “چرخش نظامی به آسیا” و هدف آن چرخش تمرکز سیاست خارجی و نظامی واشنگتن از خاورمیانه به آسیا بود. بر همین مبنا بود آمریکا سیاست خود را به کاهش حضور نظامی در خاورمیانه و تمرکز بر آسیا به ویژه شبه جزیره کره و چین تغییر داده است.

جدیدترین فاز بسته فشار آمریکا علیه چین بی ­ثبات کردن هنگ کنگ، آسیب زدن به یکی از مهمترین بازوهای اقتصادی چین است. دولت آمریکا از همان شروع اعتراضات، از ناآرامی­ها در هنگ کنگ حمایت کرده و نشان داد که از وقوع بی­ثباتی در این منطقه کاملا حمایت می‌کند. بدون شک تداوم ناآرامی و آشوب در هنگ کنگ علاوه بر برهم زدن تمرکز چین، بر روی اقتصاد پکن نیز به شدت تاثیر خواهد گذاشت و واشنگتن با علم به این موضوع تلاش می‌کند از متوقف شدن اعتراضات ضددولتی در هنگ کنگ که در اصل اعتراضات ضدچینی محسوب می‌شود جلوگیری کند.

در مجموع باید مداخله آمریکا و نهاد‌های وابسته به آن در امور هنگ‌کنگ را بعنوان بخشی از پروژه بزرگتر این کشور در راستای مقابله با ظهور جهانی چین ارزیابی کرد که در چارچوب آن سعی می‌شود در قالب‌های فوق در مقابل چین گام برداشته شود.این در حالی است که آمریکایی­ ها می­گویند که خواستار کمک به هنگ کنگ هستند، اما در واقع خواستار ایجاد ناامنی در هنگ کنگ هستند و تا نابودی هنگ کنگ به رضایت نخواهند رسید. هرچند آمریکا در ظاهر چنین اتهاماتی را رد کرده، اما بالا بودن تنش بین واشنگتن و پکن احتمال نقش آمریکا در امور داخلی هنگ‌کنگ و حتی تایوان را نیز همچنان مطرح می‌سازد. تحرکات نظامی آمریکا در منطقه دریای چین جنوبی و شرقی یکی از دلایلی است که می‌توان به انتقادات مقامات چین با دقت بیشتری تامل کرد.

واژگان کلیدی: اهداف ،میان مدت ، بلند مدت، آمریکا ، مداخله ، مسائل، هنگ کنگ