دکتر حسن هانی زاده
کارشناس مسائل عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
شبکه تلویزیونی سی ان ان آمریکا اخیرا اعلام کرد که نخستین لابی سعودی در آمریکا یا “کمیته روابط عمومی عربستان و آمریکا” که به اختصار “سابراک” خوانده خواهد شد، نیمه ماه مارس آینده آغاز بکار خواهد کرد و عربستان نیز نظیر اسرائیل از داشتن گروه فشار لابی مختص خودش در آمریکا برخوردار خواهد شد. نوشتار زیر به این مساله توجه کرده است.
واژگان کلیدی: انگیزههای عربستان از تاسیس لابی سابراک ، تاسیس لابی سابراک در آمریکا، تاسیس سابراک، لابی سعودی، سابراک
دامنه نفوذ و حضور سعودیها در کنگره، دولت، نهادهای قضایی و … آمریکا
نفوذ اعراب و عربستان بسیار کمتر از نفوذ لابی صهیونیستی است. نگاه ملت آمریکا نسبت به اعراب و مسلمانان نگاه منصفانهای نیست و نگاهی توام با تحقیر نسبت به اعراب دارند. یعنی بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001 نوعی نفرت نسبت به اعراب مخصوصا عربستانی ها گسترده شده است. در این حال عربستان در طول 15 سال گذشته همواره سعی داشته از طریق نفوذ در نهادهای اجتماعی و سیاسی و پرداخت رشوه به شخصیتهای تأثیرگذار آمریکا به نوعی شرایط خود را بهبود ببخشد، اما در مجموع اعراب به دلیل وجود اختلاف در میان کشورهای عربی نتوانسته اند لابی قدرتمندی ایجاد کنند. در مقابل نگاه آمریکا به عربستان یک نگاه مصلحت جویانه است. از نظر آمریکا جایگاه عربستان به عنوان یک کشور نفت خیز، تنها تأمین کننده انرژی فسیلی آمریکا و غرب میباشد و از اینرو عربستان تنها به عنوان ابزار و یا عابر بانک آمریکا در منطقه خاورمیانه تلقی میشد و همهی سیاستهای عربستان برگرفته از سیاستهای آمریکا و هر دستوری که واشنگتن صادر میکرد عربستان بدون هیچ دخل و تصرف و یا اعتراضی سیاستهای آمریکا را در منطقه عملی میکرد اما با توجه به شرایط موجود و حضور دموکراتها (مخصوصا رئیس جمهور فعلی آمریکا باراک اوباما) آنها دچار اختلاف ساختاری در مورد وضعیت حقوق بشر در عربستان شده و این امر باعث ایجاد نوعی ابهام در روابط اخیر ریاض و واشنگتن شده است. در واقع آمریکاییها بویژه باراک اوباما بارها از وضعیت حقوق بشر در عربستان انتقاد کرده اند. یعنی علی رغم روابط به نظر میرسد که شکاف میان واشنگتن و ریاض مخصوصا در دورهی باراک اوباما تشدید و گسترده تر شده است.
انگیزهها و اهداف عربستان از تأسیس سابراک در آمریکا
در گذشته عربستان سعودی نوعی لابی عبری- عربی را برعلیه ایران تشکیل داد. در طول دو سال گذشته بعد از اینکه مذاکرات ایران و 5+1 جدی تر شد و احتمال میرفت که به نتیجه برسد، عربستان سعودی با کمک اسرائیل و برخی کشورهای عرب منطقه لابی عبری- عربی را علیه ایران (برای تخریب روند مذاکرات) تشکیل داد. اما این لابی گری با شکست مواجه شد و نتوانست روند مذاکرات را تخریب کند. در حال حاضر که برجام عملیاتی شده است و ایران وارد فضای جدید اقتصادی و سیاسی شده عربستان سعی دارد در کنار لابی صهیونیستی یک لابی عربی در ایالات متحده آمریکا تشکیل دهد تا در دورهی آینده ریاست جمهوری (که احتمالا عرصه حضور جمهوری خواهان خواهد بود) سعی کند فشار بیشتری بر ایران در کنار لابی صهیونیستی و چهرههای افراطی آمریکایی ایجاد کند تا ایران را منزوی کند و حتی ممکن است آمریکا را برای حمله نظامی به ایران تشویق کند. به عبارت دیگر عربستان در حال حاضر برای دورهی بعد از باراک اوباما در حال برنامه ریزی است. به نظر میرسد که با توجه به وضعیت داخلی و نظرسنجیها، دونالد ترامپ یکی از چهره های افراطی نو محافظانه کاران حزب جمهوری خواه آمریکا شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات سال جاری آمریکا دارد و عربستان از هم اکنون در پی تقویت جایگاه خود در آمریکا است.
تاسیس نهاد سابراک و پیامدها در حوزه روابط سعودی-آمریکا
روابط عربستان با آمریکا در دورهی جمهوری خواهان خیلی بهتر از دموکراتهاست. به دلیل اینکه مسئله حقوق بشر، نبود دموکراسی و چرخش قدرت در عربستان نگرانیهایی برای جامعه روشنفکران آمریکا مخصوصا دموکراتها به وجود آورده، لذا عربستان سعودی برای بهبود چهرهی خود تلاش میکند شرایطی در آمریکا ایجاد کند تا افکار عمومی را در آمریکا مهندسی کند. همچنین قرار است کمیته روابط عربستان- آمریکا به صورتی فعال و سیستماتیک بتواند دولتمردان آمریکا را علیه ایران هماهنگ کند. این لابی با لابی صهیونیستی نیز ارتباط تنگاتنگی خواهد داشت. کمیته روابط عربستان-آمریکا تحت عنوان سابراک کمیتهای است که با لابی صهیونیستی هماهنگ خواهد بود.
سطوح مختلف تأثیر گذاری سابراک در حوزههای مختلف
هر چند به نظر میرسد هدف سابراک دسترسی به شهروندان آمریکایی و آموزش آنها درباره همه مسائل مربوط به روابط عربستان و آمریکا و امور عربی است و دفتر این کمیته در واشنگتن خواهد بود و برخی ناظران معتقدند که این کمیته، تحولی ویژه در روابط عربستان و آمریکا است اما یکی از اهداف کمیته روابط عربستان و آمریکا در حقیقت کمک به تأمین امنیت رژیم اسرائیل است. یعنی با توجه به اینکه در حال حاضر انتفاضه فلسطین شکل گرفته و خطر جدی به لحاظ امنیتی اسرائیل را تهدید میکند از یک سو عربستان با استفاده از نفوذ خود در بین کشورهای عربی سعی میکند به نوعی کشورهای عربی را در کنار اسرائیل قرار دهد. یعنی نقش عربستان واسطه گری میان آمریکا و رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی خواهد بود. در این بین پس از تشکیل کمیته سابراک شاهد علنی شدن روابط رسمی کشورهای عربی با اسرائیل خواهیم بود و سفارتخانههای رژیم صهیونیستی در منطقه گشوده خواهد شد. یعنی لابی در کنار لابی صهیونیستی و برعلیه ایران خواهد بود. بدین معنی اگر قرار باشد تشکیلات سابراک در آمریکا راه اندازی در راستای همکاری با لابی صهیونیستی بر علیه ایران خواهد بود. در بعد دیگری با توجه به حضور پررنگ عربستان در گذشته و زمان جورج بوش عربستان آنها سعی دارند روابط خود را با جمهوری خواهان بالاخص کنگره آمریکا تقویت کنند و به نوعی با کمکهای مالی و پرداخت رشوه به دولتمردان آنها را به حمایت از عربستان تشویق کنند . گذشته از این در واقع وضعیت کنونی به نفع ایران است و اجرایی شدن برجام باعث ایجاد جایگاه جدیدی برای ایران میشود، لذا عربستان از هم اکنون خود را برای منزوی کردن ایران از طریق آمریکا آماده میکند تا به نوعی تحریمهایی را از طرف آمریکا بر ایران اعمال شود. عربستان از رهگذر تشکیل این کمیته سعی خدمت کردن به اسرائیل را دارد و از این طریق به دنبال تحت فشار قرار دادن ایران است. علاوه براین عربستان جایگاه جنایتهایی علیه مردم یمن مرتکب شده و همچنین نقش تخریبی عربستان در سوریه و کشتار شیعیان شرق عربستان چهره منفوری از عربستان در اذهان عمومی ترسیم کرده است. در این بین عربستان سعی دارد در یک بازهی زمانی مشخصی این چهره را دگرگون و افکار عمومی امریکا را هم مهندسی کند.
