فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلحIPSC-

در طول سال 1402،ترکیه شاهد دو انتخاب سرنوشت ساز،ریاست جمهوری و شهرداران بود. این انتخابات چه تحولات مهمی در سطوح سیاسی و اقتصادی این کشور ایجاد کرد؟وتاثیر این انتخابات و تحولات ناشی از آن ، دردو محور سیاسی و اقتصادی  چه بود؟موضوعی است که به آن خواهیم پرداخت.

– انتخابات اول

الف) تحولات سیاسی داخلی

در اردیبهشت 1401، پارلمان ترکیه قانون جدید انتخاباتی را تصویب کرد که توسط حزب عدالت و توسعه و حزب جنبش ملی (MHP) (AKP) ارائه شد. این قانون عمدتاً یک محاسبه استراتژیک بود که هدف آن افزایش سهم آرای این دو ائتلاف در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی  1402بود. این قانون آستانه انتخابات مجلس را از 10 درصد به 7 درصد کاهش داد و فرمول محاسبه توزیع کرسی های پارلمان را تغییر داد. قانون جدید همچنین نحوه انتخاب رئیس و اعضای هیئت های انتخابات استان ها را تغییر داد. این قانون تعداد احزاب سیاسی را که ممکن است وارد پارلمان شوند محدود کرد. 

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی سال 1402، اولویت اصلی دولت حفظ پایگاه انتخاباتی خود با وجود نابسامانی داخلی و رکود اقتصادی بوده است. این امر به جای پروژه های ملموس مبتنی بر برنامه ریزی سیاسی بلندمدت، منجر به نتایج استراتژیک کوتاه مدت شد. به عنوان مثال، درآذر 1402، قوه مجریه بزرگترین پروژه مسکن اجتماعی در تاریخ ترکیه را آغاز کرد که هدف آن تامین مسکن برای افراد کم درآمد، جوانان در شرف ازدواج، خانواده های شهدا، جانبازان و افراد دارای شرایط خاص است. نیاز دارد. پروژه جدید شامل ساخت 500000 آپارتمان و تامین 250000 قطعه زمین مناسب برای بازسازی است.

این وعده های پوپولیستی در سایه وعده های عملی نشدن بسیاری از اهداف برای سال 1402در زمینه های سیاست اقتصادی (تبدیل شدن به 10 اقتصاد برتر جهانی)، انرژی (تاسیس نیروگاه های هسته ای عملیاتی و کاهش مصرف انرژی) تعیین شده بود. سیاست خارجی (تبدیل شدن به یک کشور عضو اتحادیه اروپا و قدرت منطقه ای با نفوذ)، حمل و نقل و گردشگری به دال های توخالی تبدیل شدند. (1)علیرغم افزایش نارضایتی از نظام سیاسی، تا دی 1402، ائتلاف شش حزبی مخالف ترکیه هم نتوانست برنامه قانع کننده ای برای رسیدگی به مسائل اساسی این کشور منتهی به انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری خرداد1402تدوین کند. دو قطبی شدن بین اردوگاه های طرفدار حزب عدالت و توسعه و ضد اردوغان همچنان هم ادامه دارد و چشم انداز تیره و تار برای آینده سیاسی و اقتصادی ترکیه بسیاری از شهروندان، به ویژه افراد جوان و تحصیل کرده را به مهاجرت سوق داده است.(2) 

کمپین انتخاباتی خرداد 1402شاهد محدودیت‌هایی بر آزادی بیان بود، رسانه‌های خصوصی و عمومی استقلال سردبیری و بی‌طرفی را در پوشش تبلیغاتی خود تضمین نکردند و توانایی رای‌دهندگان برای انتخاب آگاهانه را کاهش دادند.(3)اما اردوغان در سال 1402به عقب برگشت و با حفظ ریاست جمهوری و به دست آوردن اکثریت پارلمانی با متحدان ملی‌گرا، علی‌رغم نگرانی‌های رأی‌دهندگان در مورد بحران هزینه‌های زندگی، اکثریت پارلمان را به دست آورد. در پاسخ، یک ائتلاف گسترده اپوزیسیون منشعب شد.(4)

ب) تحولات سیاست خارجی

ترکیه بزرگترین کشور از نظر مساحت و جمعیت در اروپا است و حوزه نفوذ مهمی در آسیای مرکزی، خاورمیانه و آفریقا دارد. ترکیه دومین نیروی نظامی بزرگ در ناتو را دارد و نقشی اساسی در امنیت منطقه ایفا می کند.(5)دولت ترکیه با چندین محدودیت خارجی  در سال 1402مواجه بود.موقعیت جغرافیایی این کشور در منطقه پر درگیری خاورمیانه و قفقاز خطرات امنیتی و انسانی را به همراه داشت. ترکیه خانه تقریباً چهار میلیون آواره سوری (از اوایل سال1402) است.(6)

در نیمه اول سال 1402، تعداد ورود غیرقانونی از ترکیه به اتحادیه اروپا نسبت به مدت مشابه در سال 1401 کمتر بود. ورود به یونان به میزان افزایش یافت. 62٪، در حالی که مسیر دریایی به ایتالیا شاهد کاهش قابل توجهی (52٪) بود و تعداد ورود به قبرس از طریق خط سبز به طور قابل توجهی 42٪ کاهش یافت. 

ترکیه سیاست «عادی سازی منطقه ای» خود را با کشورهای عربی، ارمنستان و اسرائیل تشدید کرد. در پی حملات گروه تروریستی حماس علیه اسرائیل در آبان1402، ترکیه از محکوم کردن و تلقی کردن آنها به عنوان تروریست خودداری کرد و از واکنش اسرائیل به شدت انتقاد کرد. ترکیه تلفات غیرنظامیان هر دو طرف را به شدت محکوم کرد و پیشنهاد کرد به عنوان میانجی بین اسرائیل و حماس عمل کند. ترکیه در حال حاضر در حال ارزیابی مجدد روابط خود با اسرائیل است. در مورد روند صلح خاورمیانه (MEPP)، موضع ترکیه با موضع اتحادیه اروپا در حمایت از راه حل دو کشوری همسو است.در اسفند1402، مجلس ملی ترکیه پیوستن فنلاند به ناتو را تصویب کرد ، و رئیس جمهور این لایحه را در تاریخ آذر1402 برای تصویب به مجلس داده بود.روابط بین ترکیه و یونان تا اوایل سال 1402بدتر شد. با این حال، پس از زلزله های ویرانگر ترکیه در بهمن1402، بهبود قابل توجهی در روابط مشاهده شد. ازهمان بهمن 1402، نقض حریم هوایی یونان به شدت کاهش یافت و هیچ پروازی بر فراز مناطق مسکونی یونان گزارش نشد.(7)

ج)تحولات اقتصادی

از نظر اقتصادی، سال 1402 ترکیه با انتخابات ریاست جمهوری یک تغییر بازی اقتصادی در کشور رخ داد. این رویکرد اقتصاد قبل از انتخابات راکاملا تغییر داد.برنامه اردوغان برای مدیریت اقتصاد مبتنی بر کاهش نرخ بهره و حمایت هرچه بیشتر از لیر ترکیه بود. آنکارا ذخایر دلاری بانک مرکزی را از طریق کانال های پشتی می فروخت، نه آزادانه و شفاف. این امر سبب می شد که بخشی از ذخایر طلای کشور در بانک مرکزی فروخته ، ودامنه صندوق پس‌انداز وابسته به دلار گسترش، و نرخ بهره افزایش یابد. لذا نرخ تورم تقریباً به 40 درصد رسید و نرخ بهره رسمی 8.5 درصد باقی ماند.(8)

پس از انتخابات، اردوغان برنامه اقتصادی را تغییر داد ، و نرخ بهره را به 15 درصد افزایش داد و نرخ لیر ترکیه را که در عرض یک ماه تقریباً 25 درصد از ارزش خود را از دست داده بود، آزاد کرد. این تایید صریح دولت اردوغان بر خروج از سیاست های قبلی و پذیرش سیاست های جدید مبتنی بر افزایش نرخ بهره و آزادسازی لیر بود.(9)

 

 سیاست‌های پولی انقباضی ، نشان‌دهنده ساده‌سازی تدریجی چارچوب احتیاط کلان است. موضع مالی در سال 1402 به سمت چرخه ای تبدیل شد و فشار مخارج مربوط به زلزله بر هنگفت بودجه قبل از انتخابات افزود. (10)با وجود افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، کاهش سرعت فعالیت‌های اقتصادی جهانی و تأثیر منفی زمین‌لرزه‌ها، اقتصاد ترکیه توانست با ۴.۵ درصد در سال 1402 رشدی بالاتر از پتانسیل خود داشته باشد.(11)این رشد با اقدامات محرکی که پیش از انتخابات اردیبهشت1402اجرا شد، از جمله افزایش دستمزد و حقوق بازنشستگی، تقویت شد. اما حداقل دستمزد، اگرچه نسبتاً بالاست، نتوانسته است فقر گسترده را به ویژه در مراکز شهری مانند آنکارا و استانبول کاهش دهد و نقص‌های سیستم اقتصادی این کشور را آشکار کند.(12)در همین حال، خطر معکوس شدن ناگهانی چرخش فعلی به سمت سیاست اقتصادی ارتدکس در حال کاهش است. پیام های مثبت رئیس جمهور مبنی بر حمایت از تیم جدید اقتصادی و برنامه میان مدت ترکیه نشان دهنده تعهد به ثبات و اصلاحات است.(13)

دیدگاه بدبینانه خارج از کشور در مورد ترکیه در اوایل سال 1402بدتر شد و توانایی این کشور برای پرداخت بدهی خارجی خود را با تردید مواجه کرد. ترکیه با انتقال پول از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه برای خرید سهم آنکارا در نیروگاه هسته ای آکویو در جنوب روسیه نجات یافت  .مسکو همچنین جمع آوری پول بدهی ترکیه برای گاز طبیعی فروخته شده روسیه به آنکارا را به مدت دو سال به تعویق انداخت. علاوه بر این، صادرات ترکیه به روسیه به دلیل جنگ در اوکراین و تحریم مسکو توسط غرب افزایش یافت. (14) 

کشورهای حاشیه خلیج فارس متعهد به سرمایه گذاری ده ها میلیارد دلاری در ترکیه شده اند که اجرای پیش بینی شده آن پس از انتخابات شهرداری اسفند 1402 خواهد بود.

ترکیه تاییدیه بانک جهانی را برای وام 18 میلیارد دلاری که طی سه سال برای رسیدگی به بحران زلزله اختصاص داده شده است، دریافت کرد. این اقدامات به بهبود جایگاه بین المللی ترکیه کمک کرد. نسبت بیمه وام های خارجی ترکیه به 300 واحد کاهش یافت . (15) 

در بهمن 1402 دولت ترکیه به صندوق‌های بازنشستگی خصوصی دستور داد تا 30 درصد از وجوهی را که دولت مشارکت می‌دهد برای تطبیق مشارکت‌های بازنشستگی فردی به سرمایه‌گذاری در سهام ترکیه اختصاص دهند.(16)از اسفند 1402، ترکیه صادرات کالاهای تحریم شده از اتحادیه اروپا، آمریکا و بریتانیا به روسیه را ممنوع کرده است. این ممنوعیت به طور خاص کالاهایی را که در حال ترانزیت، ذخیره شده در انبارها یا در مناطق آزاد در ترکیه بودند، هدف قرار داد. در مجموع، ترکیه روابط تجاری و اقتصادی خود را با روسیه به طور قابل توجهی تشدید کرد و اقتصاد ترکیه در بخش های مهم، به ویژه در انرژی، بیشتر به روسیه وابسته شد.(17)ترکیه اذعان می کند که برای دستیابی به اهداف توسعه بلندپروازانه خود نیاز به جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی جدید دارد. در نتیجه، ترکیه دارای یکی از آزادترین رژیم های حقوقی برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی در میان اعضای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) است. (18)ناظران بین المللی یک بحران اقتصادی قریب الوقوع را پیش بینی می کنند که در درجه اول ناشی از تورم بالا و عدم تعادل ساختاری در اقتصاد ترکیه است.(19)

– انتخابات دوم

اردوغان در انتخابات ملی توانست رأی دهندگان را متقاعد کند که این موضوع امنیت ملی است و رأی دادن به مخالفان منافع ملی ترکیه را به خطر می اندازد. بنابراین بسیاری از رای دهندگان، با وجود این که از عملکرد دولت راضی نبودند، رفتند و به اردوغان رای دادند.(20)اما در انتخابات شهرداران بازی سیاسی دچار تغییرشد ،واین ترفند موثر واقع نشد. این انتخابات نشان  دادچشم‌انداز سیاسی ترکیه در حال تغییر است و نتایج انتخابات شهرداران ،  می تواند تغییرات قابل توجهی در پویایی قدرت این کشور ایجادکند.این تغییرات می‌تواند پیامدهای عمیقی نه تنها برای سیاست داخلی ترکیه، بلکه برای موضع و نقش بین‌المللی آن، به ویژه در رابطه با ناتو، اتحادیه اروپا و همسایگان منطقه‌ای مانند اوکراین و روسیه داشته باشد. از دست دادن کنترل بر شهرهای کلیدی، به ویژه استانبول و آنکارا، با توجه به نقش مرکزی آنها در اقتصاد و فرهنگ کشور، پیامدهای عملی قابل توجهی ایجاد کند. این شهرها برای نفوذ سیاسی و اقتصادی بسیار حیاتی هستند و کنترل آنها به اپوزیسیون بستری قدرتمند برای پیشبرد دستور کار خود و رقابت با سیاست های دولت می دهد.(21)

 

اگرچه برنامه های نامزدها برای انتخابات شهرداری منعکس کننده مسائل محلی است که بر زندگی روزمره شهروندان ترکیه تأثیر می گذارد، اما انتخابات شهرداری می تواند زمینه را برای انتخابات ریاست جمهوری بعدی فراهم کند(22).اردوغان قبل از انتخابات گفت که نتیجه انتخابات محلی تاثیر بسزایی بر برنامه های او برای جانشینی سیاسی خواهد داشت. اردوغان گفت: نتیجه ای که از این انتخابات حاصل می شود، انتقال میراث به برادرانی است که پس از من خواهند آمد. به همین دلیل ما آمادگی های لازم را انجام دادیم.(23) نتایج انتخابات شهرداری ها و سقوط به جایگاه حزب دوم در ترکیه عملاً مشروعیت و اعتبار حزب عدالت و توسعه را به چالش کشیده است.(24) 

دلایل متعددی برای شکست حزب عدالت و توسعه و نامزدهای طرفدار دولت در شهرهای کلیدی وجود دارد.اول از همه، وضعیت سخت اقتصادی طولانی مدت در کشور است که حزب حاکم هنوز راه موثری برای خروج از آن ارائه نکرده است. ثانیاً تصمیم اردوغان برمعرفی نامزدهای ضعیف طرفدار دولت است. ثالثاً، ظاهر شدن یک رقیب محافظه کار واقعی برای حزب عدالت و توسعه در قالب رفاه جدید (YRP)  است. (25)حزب رفاه جدید با گرایش اسلام گرایانه و راست افراطی خود کمپینی را علیه حزب عدالت و توسعه به راه انداخت و از شکست دولت در قطع روابط با اسرائیل به دلیل جنگ غزه، تصمیم آن برای افزایش نرخ بهره و حمایت از تلاش های واکسیناسیون انتقاد کرد. این حزب نه تنها رای، بلکه دو استان را نیز از حزب عدالت و توسعه گرفت.(26)عوامل متعددی نیزبه طور قابل توجهی بر نتیجه انتخابات تأثیر گذاشت. وضعیت اقتصادی در کانون توجه قرار گرفت و مخالفان به طور مؤثر تمایز بین مسائل اقتصادی ملی و دستاوردهای حکومت محلی را برجسته کردند. در عین حال، پویایی درون حزبی نیز نقش داشت.(27)ضعف اقتصادی مداوم ترکیه عاملی کلیدی در نتیجه خیره کننده انتخابات شهرداری برای اپوزیسیون بود. این امر در کلان‌شهرهای ترکیه، جایی که کارگران بیشتر در معرض چرخه تجاری قرار دارند، بیشتر مشهود بوده است. خشم از رکود عمیق اقتصادی باعث کاهش مشارکت رای دهندگان حزب عدالت و توسعه شد.(28)

 اما نقطه عطف انتخابات افزایش تعداد آرای حزب عدالت و توسعه در مناطق کردنشین بود که حزب دموکراتیک خلق ها در کسب آرای بیشتر بسیار مطمئن بود. بنابراین تعداد آرایی که حزب کردی این بار به دست آورد کمتر از انتخابات قبلی بود.بنابراین ممکن است با کاهش فضای امنیتی در داخل ترکیه، سوریه و عراق، سیاست حزب حاکم در قبال کردهای ترکیه با افزایش رفاه اقتصادی برای جلب آرای آنها تغییر کند.علاوه بر آن، حزب جمهوری خواه خلق، رقیب اصلی حزب عدالت و توسعه است که توانست در جریان انتخابات دستاورد مهمی داشته باشد و به ویژه در شهرهای بزرگ مورد استقبال قرار گرفت. در این انتخابات، حزب دموکراتیک خلق ها نتوانست جایگاه قبلی خود را در شهرداری ها حفظ کنداگر حزب دموکراتیک خلق ها نتواند برای انتخابات آینده بازسازی شود، ممکن است تعداد کرسی های پارلمانی آنها نیز کاهش یابد.(29)

بنابراین ،امام اوغلو رهبر حزب جمهوری خواه خلق بازیگر مهمی در سیاست ترکیه برای 20 سال آینده خواهد بود و به احتمال زیاد در انتخابات ریاست جمهوری آینده نامزد خواهد شد.(30)نمایش قوی برای حزب حاکم عدالت و توسعه با محوریت اسلامی اردوغان، یا حزب عدالت و توسعه، احتمالاً عزم او را برای ایجاد یک قانون اساسی جدید سخت تر می کند – قانون اساسی که ارزش های محافظه کارانه او را منعکس می کند و به او اجازه می دهد تا پس از سال 1407، یعنی زمانی که دوره کنونی او است، حکومت کند.(31)بیانیه اردوغان با توصیف نتایج به عنوان یک “نقطه عطف” و تعهد به اصلاح اشتباهات، به نظر می رسد نارضایتی عمومی را تایید می کند. با این حال، میزان و نحوه برنامه ریزی او برای اجرای این اصلاحات نامشخص است، به خصوص که او اعلام کرده است که این اصلاحات انجام خواهد شد. (32) 

تا سال 1407 انتخابات دیگری در ترکیه برگزار نخواهد شد، این یک شکست بزرگ برای اردوغان است، اما تسلط او بر قدرت تهدیدی نیست.با این حال، این رای احتمالا تاثیر قابل توجهی بر سیاست ترکیه و همچنین سیاست خارجی اردوغان خواهد داشت.(33)

اپوزیسیون اگر بخواهد در انتخابات 1407 پیروز شود، باید روی دو نکته اصلی تمرکز کند. اول، پیشبرد یک روایت غیرقطبی‌کننده با هدف پل زدن شکاف سنتی سکولاریست-محافظه‌کار که سال‌ها مشخصه رای‌دهندگان ترکیه بوده است. دوم، تهیه یک برنامه بلندمدت برای پرداختن به رای دهندگان مبرم ترین مسائل مانند اقتصاد و بیکاری که می تواند حمایتی فراتر از هویت سنتی و شکاف های مذهبی را به دست آورد.(34)

بسیاری از اعضای حزب عدالت و توسعه عوامل اقتصادی پس از انتخابات ریاست جمهوری 1402 را عامل شکست شدید انتخاباتی این حزب می دانند. (35)مشروعیت آقای اردوغان با این انتخابات به طور قابل توجهی مختل نخواهد شد، اما یک اپوزیسیون سرسخت می‌تواند حکومت را برای او چالش‌برانگیزتر کند، به‌ویژه وقتی صحبت از اقدامات ریاضتی نامشهود به میان می‌آید.(36)اگر حزب عدالت و توسعه اردوغان قاطعانه پیروز شده بود، این پیروزی در آنکارا برای «توجیه رابطه نزدیک با روسیه از نظر افکار عمومی ترکیه» مورد استفاده قرار می گرفت. تغییر سیاسی در ترکیه به این معنا نیست که ترکیه روابط خود با روسیه را رها خواهد کرد – به ویژه از آن جایی که اقتصاد ترکیه در یک بحران چندین ساله قرار داشته است.(37) پیروزی مخالفان حزب توسعه و عدالت این واقعیت را نشان می‌دهد که در آینده، نتایج انتخابات ملی توسط مراکز کلان‌شهری تعیین می‌شود، که رای‌دهندگان آن از حزب عدالت و توسعه جدا شده‌اند، و در آن گروه‌هایی با ترجیحات عمل‌گرا و در نتیجه بالقوه در حال تغییر تا حدودی از سیاست‌های هویتی رهایی یافته‌اند.(38) 

Refrences

1.https://bti-project.org/en/reports/country-report/TUR

2.https://bti-project.org/en/reports/country-report/TUR

3.https://www.eeas.europa.eu/delegations/t%C3%BCrkiye/key-findings-2023-report-t%C3%BCrkiye_en?s=230

4.https://www.reuters.com/world/middle-east/turkey-opposition-aims-hit-back-erdogan-local-elections-2024-03-28/

5.https://cddrl.fsi.stanford.edu/news/challenges-and-opportunities-turkeys-2023-presidential-and-parliamentary-elections

6.https://bti-project.org/en/reports/country-report/TUR

7.https://www.eeas.europa.eu/delegations/t%C3%BCrkiye/key-findings-2023-report-t%C3%BCrkiye_en?s=230

8. https://epc.ae/en/details/featured/a-turning-point-implications-of-turkish-economy-s-performance-in-2023

9.https://epc.ae/en/details/featured/a-turning-point-implications-of-turkish-economy-s-performance-in-2023

10.https://www.eeas.europa.eu/delegations/t%C3%BCrkiye/key-findings-2023-report-t%C3%BCrkiye_en?s=230

11.https://www.bbvaresearch.com/en/publicaciones/turkiye-the-economy-grew-by-45-in-2023/

12.https://www.economicsobservatory.com/whats-happening-in-the-turkish-economy-as-key-local-elections-approach

13.https://www.economicsobservatory.com/whats-happening-in-the-turkish-economy-as-key-local-elections-approach

14.https://epc.ae/en/details/featured/a-turning-point-implications-of-turkish-economy-s-performance-in-2023

15.https://epc.ae/en/details/featured/a-turning-point-implications-of-turkish-economy-s-performance-in-2023

16.https://www.tvf.com.tr/en/investor-relations/reports  

17.https://www.eeas.europa.eu/delegations/t%C3%BCrkiye/key-findings-2023-report-t%C3%BCrkiye_en?s=230

18. https://www.oecd.org/ Türkiye /oecd-environmental-performance-reviews- Türkiye 

19.https://bti-project.org/en/reports/country-report/TUR

20.https://www.newarab.com/analysis/how-turkeys-opposition-stunned-erdogan-local-elections

21. https://www.gmfus.org/news/turkiye-power-begins-slip-away-erdogan

22.https://www.cnbc.com/2024/03/29/turkeys-local-elections-and-whoever-wins-istanbul-could-dictate-future.html

23.https://www.politico.eu/article/turkey-president-erdogan-upcoming-local-election-last/

24.https://en.mehrnews.com/news/213402/How-Erdogan-s-party-defeated-in-local-elections

25.https://www.newgeopolitics.org/2024/04/05/turkeys-local-elections-the-implications-for-the-countrys-political-landscape/

26.https://www.thenationalnews.com/opinion/comment/2024/04/01/turkeys-election-results-could-complicate-erdogans-austerity-measures/

27.https://theconversation.com/turkish-local-elections-oppositions-clear-victory-against-erdogan-could-herald-sea-change-in-countrys-politics-226945

28.https://www.project-syndicate.org/commentary/turkish-opposition-beat-erdogan-ruling-party-akp-local-elections-by-sinan-ulgen-2024-04

29.https://www.scfr.ir/en/news/101854/impact-of-local-election-results-on-erdogans-policies/

30.https://www.reuters.com/world/middle-east/turkey-opposition-aims-hit-back-erdogan-local-elections-2024-03-28/

31.https://www.aljazeera.com/news/2024/3/31/polls-open-in-turkey-local-elections-in-key-test-of-erdogans-popularity

32.https://www.politico.eu/article/turkey-election-president-recep-tayyip-erdogan-suffers-blow-as-opposition-rpp-holds-five-cities/

33.https://www.worldpoliticsreview.com/daily-review-turkey-akp-local-elections/

34.https://theconversation.com/turkish-local-elections-oppositions-clear-victory-against-erdogan-could-herald-sea-change-in-countrys-politics-226945

35.https://www.project-syndicate.org/commentary/turkish-opposition-beat-erdogan-ruling-party-akp-local-elections-by-sinan-ulgen-2024-04

36.https://www.thenationalnews.com/opinion/comment/2024/04/01/turkeys-election-results-could-complicate-erdogans-austerity-measures/

37.https://www.businessinsider.com/turkey-erdogan-lost-local-elections-istanbul-ankara-russia-putin-price-2024-4

38.https://www.institutmontaigne.org/en/expressions/turkeys-municipal-elections-political-game-changer