فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در هفته هاي اخير هیلاری كلینتون وزیر امور خارجه آمریكا و سعود الفیصل وزیر امور خارجه عربستان از آغاز بررسی های كارشناسی استقرار سپر دفاع موشكی در كشورهای خلیج فارس خبر دادند. در اين بين اين طرح كه اكنون مورد توجه جدي تر كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس قرار گرفته بي گمان پيامدهاي گوناگوني را در منطقه برجا خواهد گذاشت. در اين بين براي واكاوي اهميت بنيادين اين سپر، چرايي توجه كنوني و پيامدهاي آينده آن به گفتگويي با اسماعيل بشري كارشناس امور دفاعي در مركز تحقيقات استراتژيك پرداخته ايم:
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نگاه شما چرايي توجه كنوني و بيشتر مقامات امريكايي به نصب سامانه سپر موشكي در كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس چيست؟
چرايي اين امر به گذشته برميگردد. در واقع در سال 2010 ميلادي دولت اوباما شروع به طراحی و تقويت طرح اين سامانه ها (و اينكه چه راهبردي را براي كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس به كارگيرد تا سامانه هاي دفاع ضد موشك و ضد هوايي قدرتمند مانند پاتريوت به آنان دهد) كرد. بعد از آن نيز بنا بود كه امارات بعد از ارتش امريكا دومين كشوري باشد كه سامانه ضد موشك تاد را تحويل گيرد. امري كه موجب تعجب همه شد، چرا كه اين سامانه سامانه هدف گيري موشك هاي بالستيك در مرحله مياني است نه مرحله پاياني. در اين حال هر چند سخن از انصراف امارات پيش آمد، اما در دو سه ماه اخير واگذاري سامانه تاد به امارات جدي شده است. در اين بين بايد گفت اين سامانه ضد موشك با خود رادار اكس بند هم به همراه دارد كه تا عمق ايران پرتاب موشك را رهگيري ميكند و مي تواند موشك ها را در بيرون جو مورد هدف قرار دهد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: امريكايي ها اعلام كرده اند كه هیچ كشوری نمی تواند به تنهایی از خود در منطقه دفاع كند، از این رو باید سپر دفاع موشكی مشترك ایجاد كرد. در اين حال هدف امريكا از سپر دفاع موشكي در خليج فارس چيست؟
بايد گفت امريكايي ها سامانه هاي دفاع موشكي را از سالها قبل به كويت، قطر، امارات، عربستان ( تقريبا همه كشورهاي عضو شوراي همكاري) فروخته اند. گذشته از اين خود امريكايي ها هم سيستمي به نام Aegis در كشتي و ناوچه هاي خاصي نصب كرده اند كه خود رادارها و موشك هاي رهگير داشته و همچنين متحرك هستند. در اين بين تقويت كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس با سامانه هاي دفاعي بيشتر از آنكه هدف دفاع از اين كشورها باشد، با هدف تكميل كردن سپر ضد موشك صورت می‌گیرد كه عمدتا در درجه نخست ميتواند هدف آن حفاظت از اسرائيل با هزینه كشور هاي عربي باشد. در اين راستا هدف آن است كه سامانه هاي دفاعي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس با همديگر پيوسته شوند و اين پيوستگي سامانه با سامانه دفاع ضد موشك در تركيه و يا با سامانه دفاع ضد موشكي اسرائيل كه (با تلفيق رادار ضد موشك ايكس بند امريكا و موشك هاي آرو و جريكو اسرائيلي است) پيوند خورده و در نهايت سپر دفاع موشكي قوي اي هم براي اروپا، غرب و هم اسرائيل و كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس به وجود آورد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا غرب با این کار ایران هراسی بيشتر را مد نظر دارد؟
من فكر ميكنم غرب و امريكايي ها تلاش ميكند كه از ايران هراسي اي كه قبلا در منطقه تبليغ كرده اند بهره برند تا سامانه ها و تسليحات خود را به كشور هاي منطقه بفروشند. چرا كه برخلاف اينكه تركيه هزينه اي براي سپر دفاع موشكي ناتو در كشور خود نمي پردازند، در اسرائيل نيز امريكا رادار ايكس بند را با هزينه خود نصب كرده است و حتي در لهستان، چك و روماني هم پولي به اين كشورها براي اجاره محل سامانه ها پرداخته ميشود، در واقع با نصب سامانه هاي سپر موشكي در كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس نه تنها پولي به اين كشورها داده نميشود بلكه هزينه اي هم از اين كشور گرفته ميشود. يعني امريكا از ايران هراسي اين كشورها بهره برده تا منافع فراتر خود را پيگيري كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مادلین كریدن معاون امور راهبردی جهانی وزیر دفاع آمریكا اخيرا اعلام كرد كه واشنگتن در نظر دارد گفت وگوهایي سه‌جانبه در رابطه سپر دفاع موشكي با ژاپن، استرالیا و كره جنوبی برگزار كند. وي اضافه كرد كه الگوی طراحی و ساخت سامانه های دفاع ضد موشكی آسیا و خاورمیانه از همان الگوی سامانه های اروپا پیروی خواهد كرد. در اين حال آيا اهداف استراتژيك و كلان امريكايي از طرح سپر موشكي در کشورهای حوزه خلیج فارس ارتباطي با روسيه و چين دارد؟
در واقع اهدافي كه امريكا براي ايجاد سامانه دفاع موشكي در منطقه اقيانوس آرام به دنبال آن است در درجه نخست خنثي كردن فعاليتهاي كره شمالي و در درجه دوم مهار چين است. اما آنچه كه در مورد نصب سامانه هاي سپر موشكي درخليج فارس در حال پيگيري است نه ربطي به چين دارد و نه به روسيه، بلكه اصولا سپر دفاع موشكي مورد نظر در كشور هاي اين حوزه سامانه اي براي دفاع از شبه جزيره عربستان در برابر تهديدات احتمالي موشكي ايران است. در عين حال هدف غايي آنها هم ايجاد سپري بازدارنده در مقابل حملات احتمالي ايران به اسرائيل است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مقامات رسمی آمریكا اعلام كرده اند كه در برنامه های خود قصد دارند به منظور كمك به 6 عضو شورای همكاری های خلیج فارس سپر دفاع موشكی در مقابل ایران بوجود آورند. در اين حال اساس راهبردهاي آمریكا در ایجاد سپرهای دفاع موشكی منطقه ای چیست؟
اين سامانه ها با هدف نزديك كردن هر چه بيشتر كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس به همديگر و همچنين فاصله گيري بيشتر از ايران است. يعني با توجه به مسائل منطقه تلاش ميشود تا ترتيبات امنيتي جديدي كه در خليج فارس استوار ميشود بر اساس ايران هراسي و شيعه هراسي بنا گردد تا كشورهاي اين منطقه به هم نزديك تر شوند. علاوه بر اين هزينه هاي بالاي دفاعي به اين كشورها تحميل كنند و ايران را به جاي اسرائيل دشمن اصلي جلوه دهند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پيامدهای بنيادين ایجاد سپر دفاع موشكی در كشورهاي عضو شوراي همكاري خلیج فارس چیست؟
به زبان نظامي هر پدافندي مي تواند جنبه اي آفندي نيز داشته باشد. يعني وقتي سنگري براي حفاظت خود ايجاد ميكنيد قاعدتا از پشت سنگر مي توان دشمن را هدف قرارداد. در اين بين معمولا وقتي سپر دفاع موشكي قوي اي ايجاد ميشود كشور رقيب را در برابر حملاتي كه بعدا ميتواند عليه كشورتان انجام دهد تضعيف ميكنيد. به عبارتي ديگر پدافند ضد موشك اگر چه با نام پدافند است، اما در خدمت آفند قرار ميگرد. لذا در كشورهاي شوراي همكاري اگر چه ظاهر قضيه ايجاد سپر موشكي است اما به اين كشورها اين توان را مي دهد كه بتوانند بعد از اطمينان از وضعيت دفاعي خود در مواردي هم حالت آفندي هم به خود گيرند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نگاه شما آينده طرح سپر موشكي در خليج فارس را با چه چشم اندازي مي توان مورد بررسي و تحليل قرارداد؟
در واقع اين سامانه هاي دفاع موشكي اكنون نصب شده است و تقرببا كار نصب سامانه تاد هم در حال پايان يافتن است. در اين حال مهمترين مساله اي كه در اين زمينه باقي مانده است ايجاد پيوند بین سامانه های اين كشورها است. يعني همه اين سامانه ها به سرفرماندهي متصل شوند و همه با هم كار كنند. و گرنه تك تك اين سامانه ها هم در قطر، امارات و… نصب شده، اما هنوز پيوندي برقرارنشده است. در اين ميان با اتصال اين سامانه ها به هم و پيوند آنها اين طرح شكل عملي به خود ميگيرد و كار چندان دشواري براي استفاده از آن وجود ندارد. جدا از اين در كشتي هاي امريكايي در منطقه نيز سيستم Aegis در كشتي هاي مجهز به پدافند ضد موشك وجود دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اين طرح چه تاثيري در روابط امنيتي نظامي شوراي همكاري خليج فارس با امريكا ميگذارد؟
در واقع پيوندهاي امنيتي و نظامي امريكا با كشورهايي مانند عربستان، امارات و..استوارتر ميشود. گذشته از اين بايد اشاره كرده كه بيشتراین كشورها اكنون سيستم هاي دفاع موشكي را دارند، اما با طرح سپر دفاع موشكي مشترك سامانه ها با فرماندهي اصلي اين سيستمها پيوند خواهند يافت. به نظرمن فرماندهي اصلي اين سامانه هاي موشكي را امريكا عهده‌دار ميشود. در نتيجه سپر موشكي در خليج فارس عملا تبدیل به بخشي از سامانه كلي سپر دفاع موشكي غرب و امريكا مي‌گردد كه اطلاعات همه اين سيستم ها با مركز فرماندهي مرتبط ميشوند و درباره هر نوع بهره گيري از موشك هاي رهگير تصميم گيري خواهد شد.
