مركز بين المللي مطالعات صلح- IPSC
رییس جمهور کرزی اخیرا در دانشگاه کابل گفت که آمریکا خواستار 9 پایگاه نظامی پس از سال 2014 در افغانستان است و در بدل آن افغانستان می خواهد که آمریکا نیروهای امنیتی افغانستانی را تجهیز کند و هم چنان به حمایت های اقتصادی و تقویت ساختارهای دولتی ادامه دهد. اما گفته های رییس جمهور کرزی از سوی سفارت آمریکا در کابل رد شد. در اين راستا در حالي است كه نزديك به يك سال ديگر تا سال 2014 و آغاز دور نويني از رخدادها در افغانستان باقي است آينده پيمان امنيتي كابل و واشنگتن و مساله مصونيت سربازان امريكايي در اين كشور چندان مشخص نيست و براي بررسي تعيين آينده همكاريهاي امريكا و افغانستان گفتگويي با دکتر سید وحید ظهوری حسینی كارشناس افغانستاني مسایل سیاسی و افغانستان و عضو مؤسس بنیاد علمی فرهنگی کوثر داشته ايم:
واژگان كليدي: روابط امريكا و افغانستان، آينده همكاريهاي راهبردي، مصونيت قضايي سربازان امريكايي در افغانستان، پايگاه هاي امريكايي در افغانستان، آينده پيمان امنيتي امريكا و افغانستان
مركز بين‌المللي مطالعات صلح: رییس جمهور کرزی اخیرا در دانشگاه کابل گفت که آمریکا خواستار 9 پایگاه نظامی پس از سال 2014 در افغانستان است و در بدل آن افغانستان می خواهد که آمریکا نیروهای امنیتی افغانستانی را تجهیز کند و هم چنان به حمایت های اقتصادی و تقویت ساختارهای دولتی ادامه دهد. این سخنان کرزای را تا چه حدی میتوان موافقت کابل با ایجاد پایگاه های امریکایی در افغانستان دانست؟
اظهارات آقای کرزی همیشه ضد و نقیض و احساساتی است اما وی در عمل، یک استراتیژی هماهنگ با سیاستهای واشنگتن دارد که موضوع فوق هم در همین ارتباط قابل ارزیابی است. قرارداد استراتیژیک یا همان پیمان امنیتی کابل – واشنگتن، محور اصلی این بحث هاست و اصولا بعد از امضای یک توافقنامه از نظر حقوقی نمی توان بعدا برای آن شرط و شروطی تعیین کرد، این پیمان ابعاد گسترده ای دارد و سالهاست که بحث و جدال برای امضاء و تأیید آن هم ادامه پیدا کرده که متأسفانه هنوز دو نکته پوشیده مانده است.
یکی: متن کامل قرارداد و بندها و خواسته های مطرح شده در آن.
دوم: امضا و عدم امضای این قرار داد.
بعد از فشار آمریکا برای امضای قرار داد بر دولت افغانستان دیدیم که آقای کرزی با تشکیل لویه جرگه مشورتی فشار را از دوش خود به دیگران منتقل ساخت. اما هدف اصلی برای تایید امضای قرار داد دنبال میشود چنانچه نهایتاً اکثریت نمایندگان با وجود گله از عدم دسترسی اطلاع از مفاد آن با شرط و شروطی که مورد استقبال کرزی هم قرار گرفت، آنرا تأیید کردند. در پی این موضوع سفر شبانه اوباما به کابل را داشتیم که در همان نصف شب با حضور و استقبال کرزی، قرار داد امنیتی توسط دو رئیس جمهور امضا شد.
اکنون بعد از مخالفتهای گسترده مردم، مجامع مختلف داخلی و منطقه ای و بین المللی و مستأصل شدن آمریکا، بحثهای متفرقه و جانبی فعلی به وجود آمده که من فکر میکنم راه گم کردن است و چندان ارزشی ندارد، اینکه افغانستان می خواهد آمریکا نیروهای امنیتی افغانستانی را تجهیز کند و به حمایت های اقتصادی و تقویت ساختارهای دولتی ادامه دهد، در مقابل خواست آمریکا که 9 پایگاه نظامی پس از سال 2014 در افغانستان می خواهد، گوشه ای بسیار اندک و کوچک از اصل پیمان استراتژیک است. پس در حقیقت و بر این اساس کرزی موافق است و می خواهد برای پذیرش جامعه زمینه سازی کند والا چه معنی دارد که در مقابل تحویل 9 پایگاه (که سلطه امریکا بر کشور و نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور را در پی دارد) خواسته های آنچنانی که امریکا و ناتو در این 11سال وعده و وعید های آنرا داده بودند و قول و قرار ها گذاشته اند اما به هیچ یک آن عمل نشده است دولت کابل بسنده کند.
مركز بين‌المللي مطالعات صلح: سفارت آمریکا در کابل گفته های رییس جمهور کرزی را درباره 9 پایگاه نظامی نادرست خوانده و معاون سفیر آمریکا در کابل می گوید که کشورش هیچ صحبتی درباره شمار و محل پایگاه های احتمالی آمریکا با افغانستان نداشته است.در این بین دیدگاه کنونی رهبران امریکا در مورد ایجاد پایگاه در افغانستان چیست؟
دیدگاه کنونی رهبران آمریکا برای ایجاد پایگاه‌ها در افغانستان همان بحث تاکید بر اجرای قرارداد امنیتی است، که سایر خواسته ها در متن آن وجود دارد. صحبت تکذیب سفارت آمریکا در کابل نسبت به آقای کرزی بسیار بی مروتی است. در ماه مارس گذشته نیز ادعای کرزی مبنی بر تبانی آمریکا و طالبان برای نگه داشتن نیروگاهای آمریکا در افغانستان از سوی واشنگتن و ناتو به شدت تکذیب شد. لذا به نظر میرسد که کرزی ملعبه دست آنها قرار گرفته و از طرح مسائلی که کرزی با مردم دارد آمریکایی ها سوء استفاده میکنند و از این طریق محک سنجی میکنند تا نسبت به تصمیمات برنامه های خود حتی با خورد کردن و کوچک ساختن رئیس جمهور کشور برنامه ریزی مناسب و به نفع خود داشته باشند. اکنون که سفارت آمریکا در کابل این ادعای کرزی را تکذیب و نادرست میخواند و میگوید که ما اصلا درباره پایگاه ها حرف نزده ایم، بحث مفصل و تحلیلی دارد که کدام درست است حرف های کرزی یا تکذیب های آمریکا. اما آنچه لازم به تذکر است اینکه علی الرّغم امضای پیمان استراتژیک در اکتبر سال گذشته توسط باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا و حامد کرزی رئیس جمهوری افغانستان در اثر همین اظهارات و مقاومت مردم، مشخص شد که روابط نظامی بین دو کشور بیش از که تا آنزمان تصورمیشد، نیاز به گفتگو و چانه زدن دارد، به همین دلیل، موضوع روابط نظامی و امنیتی افغانستان و آمریکا از توافق نامه همکاریهای درازمدت خارج و قرار شد که در یک توافقنامه دیگر موسوم به توافقنامه امنیتی و دفاعی بین دو کشور به امضا برسد و لذا آقای کرزی در این راستا مسایلی را مطرح میکند که صرف نظر از اینکه او چنین اختیاراتی را دارد یا نه اما دروغ گویی های جانب مقابل را روشن میسازد، در حالیکه ایفای نقش کرزی دو پهلوست چنانچه میگوید که در اصول با ایجاد پایگاه آمریکایی در کشور موافق است، اما تاکید دارد که درچهارچوب این توافقنامه باید تضمینهای لازم داده شود که آمریکا به تقویت نیروهای امنیتی، حاکمیت دولتی و رشد اقتصادی افغانستان کمک میکند و دیدیم که وی جزئیات اولیه را بسیار حساس تلقی کرده و گفت: اگر واشنگتن درخواست های کابل را برآورده کند، او کنترل 9 پایگاه نظامی در سراسر افغانستان از جمله یکی در مرز پاکستان و یکی در مرز ایران را به آمریکا واگذار خواهد کرد.
مركز بين‌المللي مطالعات صلح: گفته می شود تعداد سربازانی که بعد از سال 2014 در افغانستان باقی خواهند ماند شش هزار تا بیست هزار نفر خواهند بود اما اوباما گفته است شرط واشنگتن برای ماندن این سربازان در افغانستان مصونیت قضایی آنان است. در اين حال با توجه به امضاي توافقنامه استراتژیک بين دو كشور سرنوشت تعيين مصونيت قضايي سربازان امريكايي چه ميشود؟
اگر توافقنامه استراتژیک امضا و کار آن نهایی شود، بحث مصونیت قضایی در متن قرار داد گنجانده شده است و دیگر نیازی به بحث نیست، اما آنچه این کش و قوس ها را زیاد میکند، عدم امضای پیمان امنیتی خواهد بود، که اکنون با مخالفت های شدید ملت و مسئولان کشوری و منطقه ای مواجه است. بر این اساس تعیین تعداد سربازان و تعیین شرط مصونیت قضایی برای ماندن آنان توسط اوباما، کار بی مفهومی است، چون نفس ماندن تعدادی از سربازان حتی تحت عنوان آموزش نیروهای افغان یا نقش مشورتی، بیشتر به نفع خود آمریکاست و در جهت انجام امور اطلاعاتی و امنیتی در خدمت آمریکا خواهد بود و کرزی و دولت افغانستان هم اظهار میکنند که تقاضایی برای ماندن نداشته اند و فقط عدم مخالفت خود را اعلام می کنند، لذا متقاضی اصلی خود آمریکایی هاست. آنان با هر ترفندی که پیش آمدند موانع جدی را در مخالفت با اصل پیمان و امضای آن دیدند، و در نتیجه به این رویکرد تازه دلخوش کرده و تلاش میکنند تا نتیجه ای هر چند اندک به دست بیاوند در حالی که مصونیت قضایی، نقض حاکمیت قضایی کشور را در بر دارد، و نوعی کاپیتولاسیون محسوب میشود که هیچکس آنرا قبول ندارد.
مركز بين‌المللي مطالعات صلح: با توجه به موضوع پایگاه های امریکایی در افغانستان نگاه اپوزسيون افغانستان در اين مورد چيست؟
خوب مسلم است که اپوزسیون افغانستان با ایجاد پایگاه های فوق به شدت مخالفت داشتند و در واقع یک نقطه مشترک پیدا کرده اند که به اتقاق آنرا، نقض حریم حاکمیت ملی و رسمیت بخشیدن به حضور دائمی آمریکا در افغانستان میدانند، اما از نگاهی دیگر طالبان وجود این پایگاه ها را بهانه ای، برای انفجارها و انتحارها و حملات ضد امنیتی خود و ادامه جنگ و ناامنی قرار داده و استفاده می کند. لذا این موضوع، مشروعیت ادامه حضور و ضرورت آنرا برای آمریکا توجیه میکند و زمینه را برای خواسته های آمریکا با پیش شرط برای ماندن نیروهایش و فشار بر دولت و ملت افغانستان مساعد میسازد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رئیس جمهور افغانستان طی سخنانی در دانشگاه کابل اظهار کرده بود که واشنگتن خواستار ایجاد پایگاه‌های نظامی در شهرهای اصلی افغانستان همچون کابل، بگرام، مزار شریف، جلال آباد، گردیز، قندهار، هلمند، ولسوالی شیندند و هرات است. حدود 6 ماه دیگر زمان برای امضای پیمان امنیتی وجود دارد. در این حال مهمترین چالش های ایجاد پایگاه‌های نظامی دائمی در افغانستان چیست؟
پایگاه های نظامی آمریکا در این 11 سال هیچ دردی را دوا نکرد بلکه بر آلام مردم افزود، ادامه حضور و دائمی بودن آن ضد ارزش های معنوی و ملی و امنیت کشور محسوب میشود، لذا چنانچه قبلا تذکر داده شد، آمریکا در حال محک زنی اهداف خود و نظر سنجی افکار عمومی جامعه و کشورهای همسایه و منطقه است. بحث 9 پایگاه درخواستی آمریکا که آقای کرزی مطرح کرده است، با توجه به فرصت کم باقیمانده تا سال 2014 و انجام تعهد خروج کامل نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان میتواند این گفتگوها و تأیید و رد هائی که شاهد آن هستیم را داغ تر کند. چنانچه ایمل فیضی سخنگوی حامد کرزی میگوید: رئیس جمهوری افغانستان مسئولیت خود میداند تا موضوعات کلان و سرنوشت ساز ملی را با مردم افغانستان در میان بگذارد و با آنها یکجا تصمیم آگاهانه بگیرد، تصمیمی که برای دولت های آینده افغانستان مشکل ایجاد نکند. وی همچنین گفت: که زمان آن گذشته است که قدرت های خارجی، حکومتهای افغانستان را مجبور به تصمیم گیری های کلان ملی، بدون آگاهی مردم کنند. لذا میبینیم که با این تفکر، سخنگوی دولت حامد کرزی با قدرت و به شدت تکذیبیۀ سفارت آمریکا درباره پایگاه های نظامی را رد کرد و توضیح داد که گفتگو در مورد 9 پایگاه نظامی امریکا در افغانستان در جریان مذاکرات اخیر مقامات دو کشور درباره موافقت نامه امنیتی در کابل صورت گرفت.
مركز بين المللي مطالعات صلح: سخنگوی کاخ سفید گفته است امریکا به دنبال ایجاد پایگاه‌های نظامی دائمی در افغانستان نیست و حضور امریکا در خاک افغانستان بعد از سال ۲۰۱۴ میلادی تنها به درخواست دولت افغانستان صورت خواهد پذیرفت که هدف آن آموزش سربازان افغانستان و شناسایی آخرین عوامل القاعده خواهد بود. با این حال با وجود اختلافات قبلي كابل با واشنگتن و همچنين نوع همكاريها آينده پیمان امنیتی دو کشور چگونه خواهد بود؟
درخواست دولت افغانستان یعنی دعوت رسمی از آمریکا که به صورت قانونی باز هم ادامه حضور داشته باشد میدانیم مقصد و هدف ماندن هر نوعی باشد مستلزم قبول شرایطی از سوی کابل است و آمریکا به نحوی میداند که مردم مخالف حضورش به هر بهانه ای که باشد، هستند، عوامل القاعده در طول تهاجم آمریکا تا امروز در قالب طالبان قویتر شده اند و حتی ادعای شرکت در حاکمیت را دارند، آموزش مورد تعهد آمریکا برای نیروهای امنیتی و سربازان افغانستان نیز تا حالا نتیجه مورد انتظار را در پی نداشته است. در نتیجه آمریکا همچنان اهداف خاص استراتژیکی خود را دنبال میکند. لذا احساس میشود اگر آقای کرزی صادقانه عمل کند و پشت پرده تعهداتی برای به دست آوردن نتیجه مورد نظرآمریکا نداشته باشد، همکاریها پایاپای خواهد بود. چنانچه بعد از مطرح کردن درخواست واشنگتن، کرزی اعلام کرد کابل نیز درخواستها و منافعی از آمریکا دارد، البته این اظهارات دو وجه ی است، یکی اختلاف های دو کشور و دیگری بلاتکلیفی پیمان امنیتی که امضا شده و قابل اجرا نیست.
بذل و بخشش اعلام اجازه احداث 9 پایگاه نظامی در کشور جنگزده افغانستان توسط کرزی در مقابل درخواستها و شرایطی مانند تشدید تلاش در روند صلح توسط آمریکا، تقویت نیروهای امنیتی افغانستان، حمایت از اقتصاد کشور در زمینه های برق، جاده ها و سدها وکمک برای حکومتداری در افغانستان، خود مهرتأیید بر فراهم آوری زمینه اجرای پيمان است یعنی اختلافها در اظهارات کرزی میتواند زمینه توافق و قبول دو طرف را در پی داشته باشد و مردم هم چیزی نتوانند بگویند.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
